مدنیت آچیسیندان "انجمن قلم آذربایجان جنوبی (ایران) در تبعید" آدلی قورومون وئردیگی باشلانقیج بیانیه لره باخیش

مدنیت یوخسا کولتور لاتینجه  “colere“(اکمک، یئر شوملاماق) سؤزجوک و کلمه سینه اساسلانار. هر بیر مدنیتین اؤزونه گؤره اؤزللیگی، اؤزلوگو و یؤنلیملری (جهت آلما و اوز توتما مسیرلری) وار. بو اؤزللیکلر بو مدنیتینه باغلی اولان انسانلاری اؤز اتکی و تأثیری آلتینا آلاراق اونلارین کیملیکلرینی بیچیملندیرر و شکیللندیرر. بو یؤنلیملر (جهت آلما و اوز توتما مسیرلری) انسانلارین دویقو، دوشونجه، دگر و داورانیشلارینا اتکی و تأثیر بوراخاراق اونلارین هر هانسی بیر توپلوما باغلی و منسوب اولدوقلارینی بلیرلشدیرر و معین لشدیرر.

مدنیت اوزره یؤروملار:

Kluckhohn آ گؤره: مدنیت دوشونمه، دویما و  داورانیشلارین گؤسترملیک (اؤرنک و نمونه) دوروموندا بیچیملشمه سی و گؤسترگه (نشان) واسیطه سی ایله داشینماسی ساییلار. بو گؤسترگه لر هر هانکی بیر انسان توپلومونون باشاریغی نین بلیرلنمه سینی اثر اولاراق اولوشدورار (تشکیل ائدر). مدنیتین اؤنملی اوزگی (هسته سی) کئچمیشدن گونوموزه گلن گله نک و گؤره نکلر (عادت و عنعنه) اساسیندا یارانمیش دوشونجه لر و اونلارا باغلی و دایالی اولان دگرلردن اولوشار[1].

G. Hofstede آ گؤره: مدنیت هر هانکی ذهینده کی  یازیلیم ( (Softwareساییلار. بو یازیلیم  توپلوملاشما (سوسیاللاشما) سورجینده پروقراملانار. بو توپلوملاشما آخاریندا و هر شئیدن اؤنجه اوشاقلیقدا بیرینجی توپلوملاشمادا انسان دوشونمه نین، دویمانین و داورانیشین بللی گؤسترگه سینی قازانار . بو گؤسترگه لر دگر و داورانیش اولاراق گؤزللنر و تعریف اولونار[2].

Trampenaars آ گؤره: سویون نه اولدوغونو بیلمه گن بالیق سویون حیاتی بیر مسئله اولدوغونو باشا دوشدوکدن و بیلدیگیندن سونرا اونو لمس ائده بیلر.  یاشاماق اوچون سو بالیغا اؤنملی اولدوغو کیمی مدنیتیمیز ده بیزه او اؤلچو ده اؤنملیدیر. بیز مدنیتیمیز ایله یاشار  و نفس آلاریق[3].

مدنیت بیر بوزداغی ایله قارشیلاشدیریلابیلر.

بوزداغی اولاراق مدنیتین گؤرونن بؤلومو دیل، یئمک، گئییم و بوزداغی نین قابیغی آلتیندا  همن گؤرونمگن بؤلومونده ایلتیشیم سایاغی (نوعی)، اینانجلار، داورانیشلار، دگرلر و دویماگؤسترگه لری (حیس ائتمه نشانه لری) یئر آلار.

سونوچلار (نتیجه لر):

بیز ذهنی (خیالی) پروقلاشمانین کیچیک بؤلومونون فرقیندا اولماغیمیزا باخمایاراق آیری مدنیتلردن تأثیرلنمیش انسانلارلا بیزی فرقلندیرن بنزتدیگیمیز بوزداغی نین گؤرونمز بؤلومونده کی اولان فرقلردیر.

مدنیتلرین اوزلشمه سی:

ایکی چئشیتلی مدنیتلردن اولان شخصلر بیربیرلری ایله قارشیلاشدیقدا اونلار بیربیرلری نین داورانیشلارینی اؤز مدنی دگرلری و بیلدیکلری اساسیندا یوروملاماغا چالیشارلار.

چئوره و موحیطیمیزی، باشقا انسانلاری و اؤزوموزو اتکی و تاثیر داییره لرینه دوشموش مدنیتیمیزین گؤزلوگو ایله گؤره ریک. بو مسئله بیز ایله اوزلشن و باشقا دیل و مدنیتدن اولان شخص اوچون ده کئچرلی ساییلار.

مدنیتین سرگیلنمه سی اوچون فرقینا وارمادیغیمیز سورج انسان ایله چئوره و موحیطی آراسیندا آشاغیداکی شابلون بیچیمینده آخیش ائدر:

بیز اوسته کی بلگه لنمیش و سندلشمیش سورج لرین هانکی بویوتدا حیاتا کئچمه سی نین فرقینا وارمادان و بو سورجلری درک ائتمه دن هرگون بو سورجلر یئنیله نر و تیکرارلانار.  بونلارا باخمایاراق آلدیمیز بیلگیلر، یییه لندیگیمیز تجروبه و گؤردوکلریمیز اولای و اتفاقلار بیربیرلرینی تکمیللشدیرمز، اوسته کی شابلون ایله اورتوشمز و اوست اوسته دوشمزسه، دونیا گؤروشوموز و دوشونجه میز چالخانا و بیزی آلت اوست ائده بیلر. بو چالخانما بیر چوخلارینی آوارا، یئرسیز یوردسوز ائدر، بیر چوخلارینی کؤله دورومانا سالاراق اؤز مدنیتینی آشاغیلاماغا و هر هانکی بیر مدنیته وورقون اولماغا یول آچار. بئله لیکله ده شخص بیر فرد اولاراق اؤزگه مدنیته باغلانماغی اؤزونه فخر سایار.

اوسته ساییلمیش عئلمی گؤروشلر اساسیندا کئچمیش  یوز ایلده ایران ممالیکی محروسه سینده کی آذربایجان تورکلری اؤز میللی کیملیک و منلیکلرینی درک ائتمه دن فارس ایستعمارچی تشکیلاتلارینا و فارس حاکیمیت سیستیمینه جان و باش ایله خیدمت ائتمه نی اؤزلری اوچون میللی، انسانی (!!!) و دئموکراتیک (!!!) بیر بورج سایمالارینا باخمایاراق ایران ممالیکی محروسه سینده کی تورک توپلومو و باشقا فارس اولمایان ائتنیکلر یالنیز مدنی (فرهنگی) فارس ایستعمارچیلیغینا تابع توتولموش دئییل، بوتون  یؤنلو (اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و ظالیمانه) فارس ایستعمارچیلیغینا تابع توتولموش ساییلارلار (گلن گونلرده بو دوغرولتودا دوشونجه و فیکیر یئریتمگه چالیشاجاییق).

بئله بیر حاقسیزلیقلاری نظره آلاراق، یوخسا بو حاقسیزلیقلارین فرقینا باخمایاراق ایستعمارا تابع توتولموش بیر میللتین تنقیدچی، شاعیر، یازیچی، ژورنالیستلری ایستعمارچیلیق و حاقسیزلیق قارشیسیندا یاراتدیقلاری قورومو سیاسی دئییل، صنفی و مدنی دئیه "انجمن قلم آذربایجان جنوبی (ایران) آدلی بیر قورومو اورتایا آتدیقلارینا تانیق اولوروق. بئله قورومون یارانماسی اؤزلوگونده سئویندیریجی گؤرونسه و بو قورومون ایچریسینده سانبانلی شخصیتلریمیز اولسالار دا، میللی مسئله نی ایستر مصلحت، ایسترسه ده هر هانکی عوجوبات اوزوندن قابارتماق ایستمه دیکلری گونئی آذربایجانلیلار اوچون بؤیوک شانسیزلیق ساییلار. Ludwig Wittgenstein آ گؤره: سؤزجوکسوز (کلمه سیز) دوشونه رم دئیه بیلسه ایدیک، دوشونجه نی سؤزجوکلرده ایفاده ائتمه لی اولاردیق. آنجاق، یالنیز سوروشولدوقدا:  ایفاده ائتمه دن اؤنجه دوشونجن وار ایدی؟ - هانکی جاوابی وئرمک اولار؟[4]. نئجه دوغرو  سؤزجوگو (کلمه نی) تاپاریق؟ سؤزجوکلر ایچیندن نئجه سئچه ریک دوغرو سؤزجوگو؟ هر زامان حؤکم ائتمه لی و ایضاحات وئرمه لی دئییل، چوخ ساده تاپاریق: - بعضاٌ بو دوغرو دئییل، بو دوغرو دئیه بیله ریک: - نیه؟ چوخ ساده "بودور". هامیسی بو قدر[5]. بئله لیکله دیل و مدنیتی یاساق اولموش و فارس ایستعمارچیلیغینا تابع توتولموش، سورگونده یاشایان آذربایجان یازیچیلار، شاعیرلر، ژورنالیستلر و تنقیدچیلر جمعیتی نئجه یالنیز مدنی و صنفی بیر قوروم دئیه اجتماعیته اؤزونو تقدیم ائتمگه چالیشار. بو یاناشما شیعه لیکده کؤک سالمیش تقیه کولتورو ایله ایضاح ائدیلمه لیدیر می، یوخسا آذربایجان خالقی اوچون دوغرو و دوزگون قورولوشلار اولوشدورماغا بیر انگل کیمی اورتایا آتیلمیش بیر مانع دئیه قلمه آلینمالیدیر می؟[6] وئریلمیش بیانیه لرده اوخویوروق:

"هموطنان عزیز، در تاریخ یکم و دوم سپتامبر 2011 گروهی از نویسندگان، شاعران، منتقدان، روزنامه نگاران و پژوهشگران آذربایجانی در تبعید در استکهلم سوئد در نخستین کنگرۀ مؤسسان خود گرد آمدند و "انجمن قلم آذربایجان جنوبی (ایران) در تبعید" را تشکیل دادند. آنان  با پذیرفتن مفاد منشور انجمن قلم جهانی خواستار عضویت در آن انجمن شدند"[7].

دیلین اؤنم و اهمیتینی نظره آلاراق بو ذات اقدسلر اؤز قوراجاقلاری جمعیتی فورمالاشدیرمادان، آذربایجان آدینی یئدک چکمکلرینه باخمایاراق آذربایجان دیلینی ایستر اؤز بیانیه و سندلرینده و ایسترسه ده آذربایجانلیلارا خیطاب ائدرکن اساس گؤتورمه دن ظاهیرده قورموش جمعیتلرینی میللی ماهیتیندن بوشالداراق اونو دونیا قورولوشونا دوگونلمگه چالیشارلار. دئمک، دیل مدنیتین آیریلماز بیر بؤلومو  اولماسینا باخمایاراق بو ذاتلار یؤنلمه نی میللی کیملیگه دایالی دئییل، گؤز قاماشدیریجی میللتلر آراسی قوروملارا عضو و اؤیه اولماق آرزو و ایستکلرینه دویونلمگه چالیشارلار. گئنه ده اوخویوروق:

"ایران کشوری است کثیرالملّه با زبان‌ها و فرهنگ‌های مختلف، اما فضای فشار و اختناق حاکم در دوران سلسله پهلوی‌ و به دنبال آن، جمهوری اسلامی، از دیدگاه سازمان‌های حقوق بشر، به‌ویژه انجمن قلم جهانی حقیقتی کتمان ناپذیر بوده است"[8].

اوسته گؤروندوگو کیمی بو ذاتلار ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس ایستعمارچیلیغی نی ایستر هر هانکی مصلحت و ایسترسه ده صنفیت اوزوندن یالنیز دیکتاتورلوق حددینه دوشورمگه چالیشمیشلار. بو مسئله نی اؤنه سوررکن فارس ایستعمارچیلیق سیستیمینه دئموکراسی آچیسیندان دئموکراتلیق و تمیزلیک سویو تؤکمک دئییل، یالنیز فارس ایستعمارچیلیغینی دیکتاتورلوق چاتیسی آلتیندا گیزلتمک، یوخسا بو مسئله نی آذربایجان اجتماعیتی نین دیققتیندن یاییندیرماق مقصدینه بؤنلمیش بیر ایزلنیم کیمی گؤزه چارپار. گئنه ده اوخویوروق:

".. به رغم این که اکثریت جمعیت ایران را غیر فارسی زبانان تشکیل می‌دهند ولی آنان از تحصیل به زبان مادری خود محرومند. بنا بر قانون اساسی جمهوری اسلامی زبان فارسی تنها زبان تحصیلی و اداری همۀ ایرانیان محسوب می‌گردد. برهمین مبنا زبان‌های ترکی آذربایجانی، کُردی، ترکمنی، بلوچی، عربی و غیره به رسمیت شناخته نمی‌شوند. ترک‌های آذربایجان نیز مانند دیگر ملیت های ایران مجبور به تحصیل به زبان فارسی هستند"[9].

یئری گلمیشکن یالنیز جمهوری اسلامی دئییل، فارس حاکیمیتلری (حتی پهلویلر) ایران ممالیکی محروسه سینده تورک، کورد، تورکمن، بلوچ، عرب و باشقا دیللری رسمیته تانیماق و خالقلارا دا اؤز دیللرینده اوخویوب یازیشماغا اجازه سی وئرمه میش و وئرمزلر ده. فارس ایستعمارچیلیغی نین سؤمورگه چیلیک وسیله سی ساییلان فارسچانی خاریجده یارانمیش بو قوروپ ("انجمن قلم آذربایجان جنوبی (ایران) در تبعید") نه اوچون آذربایجانلیلارا بیر داها "دیلیمیز غیر رسمی دیر دئیه، فارس دیلی رسمی" دئیه سیریماغا چالیشار مسئله سی اؤزو ده اؤزلوگونده دوشوندوروجودور. اؤز دیلیمیز رسمی اولمامیش، دیلیمیزی باشارمیریق دئیه فارسچانی رسمیتده ساخلاماق ایستگن، اؤزلرینی آذربایجان تورکو قلمه آلان ذاتلار گلجکده هانکی دیل و مدنیت اساسیندا خالقلارینا خوشبختلیک وعده سی وئرمک ایسترلر؟ دئمک، ایستعمار آلتیندا اولموش بیر میللتین خاریجده کی یازیچی سی، شاعیری، ژورنالیستی و تنقیدچی سی اؤز دیلینده یازیب اوخومانی تمرین ائتمک ایستمزسه، بو ذاتلارین اؤز خالقلاری آدینا یاراتدیقلاری و آنجاق فارس دیل و مدنیتی اساس گؤتوردوکلری جمعیت و قوروم هانکی ایدیالارا خیدمت ائده جگی اؤزو ده دوشوندوجو ساییلمالیدیر. گئنه ده اوخویوروق:

"..... در طول هشتاد و اندی سال، غیر از استعمار زبانی و هژمونی فرهنگی، ارمغان دیگری برای کودک آذربایجانی نیاورده‌اند. انگار وجود آذربایجان را با استعمار و استثمار سرشته‌اند و تاریخ مدرنش را با نژادپرستی و یغمای فرهنگی همزاد کرده‌اند". در مقابل چنین سرنوشت مظلومانه‌ای، چه شگفت‌انگیز است دیدن جوانان، زنان و مردان غیوری که در ماه‌ها، هفته‌ها، و روزهای اخیر بر علیه متجاوزان به طبیعت، به محیط زیست و به فرهنگ آذربایجان دست به مبارزه و مقاومتی جانانه زده‌اند"[10].

فاجیعه نین درینلیگینی قاورامیش اولارساق، فارس ایستعمارچیق مسئله سی "انگار" و "مینگار" اساسلی دئییل، بیر گئرچکلیک ساییلار. دئمک، فارس ایستعمارچیلیغی یالنیز دیل و مدنیت ایله نقطه له نه جک دئییل، فارس دیل و مدنیتی اساس گؤتوروله رک بو وسیله ایله ایران ممالیکی محروسه سی نین یئر آلتی، یئر اوستو قایناقلارینی، فارس اولمایان انسانلارین ذهنی و انسانی گوجونو فارسلیق اختیارینا آلماق و آشاما آشاما بو توپلوملاری فارس ائتمکله ایران ممالیکی محروسه سینده دیل و مدنیت قیرقین نی باشا چاتدیرماق دوشونولموش پلانین ترکیب حیسسه سی ساییلمالیدیر. ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس ایستعمارچیلیغینی یالنیز فارس دیلی ایله ایضاح ائتمگه چالیشانلار، هر هانگی مصلحت اوزوندن ایرانیت و فارسلیق باتلاغیندا باتاراق و خالقی دا باتیرماغا وسیله اولاجاق گؤرونرلر. بو داورانیش یالنیز هر هانکی ایدئولوژی ساپیقلیغی ایله ایضاح ائدیله بیلر[11].

سؤزون قیساسی: انسان مدنی حیوان ساییلدیغی، مدنیت ایله یاشامانی اؤزو اوچون آماج و هدف گؤتوردوگو اوچون، اؤز مدنیتینی یاشاتما اولاناق و ایمکانینا یییه اولمادیغی دورومدا هر هانکی بیر ایستعمارچیلیق مدنیتینده یوخلوغا محکوم اولار.