سید جواد میری نین توپلوم تانیما و جامعه شناسلیق آنلاییشی دیل و مدنیت اساسلی دئییل، دؤلتچیلیک و وطنداشلیق مقوله سینه اساسلانمیش بیر آنلاییش ساییلار!

سیدجواد میری ایچریده "پان ایرانیست و فارس مدنیت راسیستلری" نین گؤزونه بیر اوخ اولوب باتماسینا باخمایاراق ایران ممالیکی محروسه سینده کی چتینلیکلره دوزگون یول گؤستره جک گؤرونمز. یئری گلمیشکن اونون "حیفا اسدی" خانیمین بی بی سی پروقرامیندا چیخیشی[1] اوزره گؤروشلرینه توخوندوغو ایکی مقام اوزره دورماغا و اونو ایردلمگه (تجزیه و تحلیل ائتمگه) چالیشاق، اوخویوروق:

"... خانم اسدی میگوید شباهتهای مردم عرب در ایران با مردم سایر مناطق ایران بسیار کم است و اگر خلقیات مشابهی بین اقوام ایرانی دیده میشود به دلیل سیاستهای حاکمیتی در ۹۰ سال اخیر است و سپس از این سخن نتیجه میگیرد که شباهتهای عربهای ایران با عربهای کشورهای حاشیه خلیج فارس یا عراق و ترکهای آذربایجان ایران با مردم جمهوری آذربایجان بیشتر از شباهتهای عربهای ایران با دیگر اقوام کشور ایران است. اما چرا او این نتیجه را می گیرد؟ دلیل او بر این رویکرد سیطره پارادایم سیاسی ملت-دولت در ایران است. به این سخن او چند اشکال جدی وارد است ولی ابتدایی ترین اشکال این است که اگر شباهتهای عربها یا ترکهای ایران به دلیل سیاستهای یکسان سازی دولت مدرن در ایران معاصر است پس همین سخن در باب دولت های دیگر منطقه هم صادق است؛ یعنی در این ۹۰ سال مردم ترکیه و عراق یا کویت ... هم تحت تاثیر سیاستهای اسیمیلاسیون قرار گرفته اند و خلقیاتی یافته اند که با خلقیات مردم عرب ... در ایران تفاوتهای بنیادین پیدا کرده است. به سخن دیگر، اگر تفاوتها بین مردم ایران بیشتر از شباهتها است پس شباهتها بین مردم عرب ایران و عرب کویت هم بسیار کم است"[2]

اوسته گؤروندوگو کیمی سایقین میری جنابلاری بیر جامعه شناس اولاراق دیل و مدنیت مقوله سی و آنلاییشی اساسیندا دوشونمک و گؤروشلرینی ایفاده ائتمک دئییل، "تابعیت و دؤلتچیلیک" مقوله سی اساسیندا گؤروشلرینی ایفاده ائتمگه چالیشمیش. بو اساسدا سید جواد میری قونشو دؤلتلری ده بیر اؤرنک اولاراق سرگیلمگه و نتیجه چیخارماغا چالیشمیش. آنجاق گئنه ده دیل اساسلی دوشونمک مقوله سینی گؤز آردی ائتمیش مقامدا یئر آلمیش. یئری گلمیشکن حیفا اسدی خانیمی درک ائتمک اوچون دیل اساسلی اؤرنک وئرمکله جناب میری جنابلاری نین توتولدوغو چتینلیکلری اورتایا قویماغا چالیشاق. دیل باخیمیندان اؤرنکلر:

ساده جومله: گئدیم ائوه باش ووروم (آذرباجانلی ائوه گئدر، آنجاق ائوه باشینی وورماز) – بروم به خانه  سری بزنم.

 اله سالماق (آذربایجان تورکچه سینده آدامی اله سالمازلار، آنجاق آدامی اوینادارلار. آدام ایله اوشاق ایله داوراندیقلاری کیمی داورانارلار)- کسی را دست انداختن.

سؤزو  یئره سالماق (ائشیتمه مک، سؤز ائشیتمه مک)- حرف کسی را به زمین انداختین.

تئلفون وورماق (تئلفونلاشماق) – تلفن زدن.

هاوا یئمک (هاوالانماق) – هوا خوردن.

سویوق دگمک (اوشوتمک) - سرما خوردن

کؤتک یئمک (دؤیولمک) – کتک خوردن

یئره دگمک (ییخیلماق، دوشمک) – زمین خوردن

بونلار فارسچادا "زدن، خوردن، انداختن" یاردیمجی فعللری ایله تورکچه اگلملرین (فعللرین) یئرینه اوتورموش و تورکچه کیمی ایفاده اولونان عیبارتلردیر. جومله قورولوشو دا فارس ایستثمار آفتیندن اماندا قالمامیش:

گلدیم بورا سنی گؤرم (سنی گؤرمک اوچون بورایا گلدیم) – آمدم اینجا ترا ببینم.

بعضی دوروم و حاللاردا بیلینج آلتی اولاراق شخص آنا دیلی نین اتکی و تأثیریندن اوزاقلانابیلمه یه رک "غلط" فارسچا دانیشماغا زورلارنار، اؤرنک اولاراق:

برای اینکه سنی گؤروم گلدیم بورا (سنی گؤرمک اوچون بورایا گلدیم)- آمدم اینجا که، ترا ببینم.

سایقین میری گئنه ده ایران دؤلتچیلیگی مقوله سیندن یولا چیخاراق خانیم اسدی نین گؤروشونه ایراد توتموش، اوخویوروق:

". در این نشست خانم اسدی بحث ملت را یک برساخت می داند ولی قوم را یک اصل می پندارد در حالیکه در نگاه جامعه شناختی هر دو یک برساخت هستند و آنچه ما نیازمند آن هستیم ساز و کارهای حقوقی و مدنی تا بتواند برساخت ها را انسانی تر کند و در قالب تعاملات اجتماعی امکان زیست مسالمت آمیز را در قالب ایران فراهم کند".

اوسته گؤروندوگو کیمی سیدجواد میری بورادا ائتنیک (مردم و خلق بر اساس زبان و مدنیت) و یا ائتنیک دؤلتچیلیک (دؤلت ملی)  اساسیندا دئییل، دؤلت ملتی (تشکیل ملت از ملیتهای مختلف با اعمال فشار قوه قهریه بر ملیتهای محکوم- بدون حقوق زبانی و مدنی) اساسیندا اؤزونو ایفاده ائتمگه چالیشمیش. بو اساسدا دا حاکیم دیل و مدنیت صاحابلاریندان پای اووماغا چالیشاراق فارس دؤلتچیلیک مقوله سینی درک ائتمکدن اوزاق گؤرونر.

"... خانم اسدی در برنامه پرگار صحبت از آذربایجان جنوبی و شمالی می کند ولی مجری به او نمیگوید که چنین جغرافیایی وجود ندارد و اگر ما بحث علمی در باب "خلقیات ایرانیان" را می خواهیم مطرح کنیم حداقل باید الفبای جغرافیا را پاس کرده باشیم ولی مجری هیچ تذکری به او نداد و این را به حساب "عینیت علمی" و "اصل بی طرفی" به مخاطبان القاء نمود. بحث از زبان و قومیت و ملیت و سیاستگذاریهای زبانی در ایران باید در قالب حقوق شهروندی مورد مطالبه و مطالعه قرار گیرد"[3].

اوسته گؤروندوگو کیمی بورادا گئنه ده سیدجواد میری ائتنوقرافیک و جغرافی اساسلی دئییل، سیاسی دؤلتچیلیک مقوله سیندن ائتنیک مسئله لر اوزره یاناشماغا و مسئله نی ایضاح ائتمگه چالیشمیش. تاریخی آذربایجان تورپراقلاری نین بؤلونمه سینی گؤز آردی ائتمکله تاریخی آذربایجان تورپاق بوتونلوگو و ملی مسئله سی اوزره دوغرو و دوزگون گؤروش یئریده بیلمک ایمکانسیز ساییلار. یئری گلمیشکن تاریخی آذربایجان تورپاقلاری اوزره سامانیلر درباریندا وزیر اولموش و فارسچانین بیرینجی قایناق و اثری ساییلمیش "تاریخنامه طبری" کتابیندان  آذربایجان تورپاقلاری اوزره اوخویاق:

"اوّل حد از همدان در گیرند تا به ابهر و زنگان بیرون شوند و آخرش به دربند خزران و بدین میانه اندر هرچه شهرها است، همه را آذربایگان خوانند، و به تازی باب گویند و آن همه راهها ابواب گویند. و راهها است به آخر آذربایگان که از آنجا به بلاد خزر شوند، گروهی بر خشک و گروهی از دریا، که از هر راهی در بند خوانند و به تازی باب گویند. و دیگر راهی است بدان میان اندر و شهری هست بزرگ خزر خوانند و آنجا بازرگانیها کنند"[4].

ایشیق سؤنمز، 22.04.2018