قارینچا ایله بقال حئکایه سی

بیلیندیگی کیمی ائتنیک آذربایجان تورپاقلاری بؤلگه ده گئدن سیاسی چکیشمه لر عجوباتیندان بؤلونمگه باشلامیش. بو بؤلونمه نین باشلانقیجی  عثمانلی ایمپراتورو سلطان محمد فاتح و آذربایجان حاکیمیت باشچیسی، آق قویونلو اوزون حسن زامانی آرالاریندا اولان قارشی دورمالارا اوزانسا دا، داها بؤیوک و ساغالماسی چتین اولان ضربه صفویلر ایمپئراتورلوغون قوزئیینده اولان  "آلتین اوردو" حکومتلری نین چؤکمه سی ایله قونشولوغوندا روسیه ایمپئراتورلوغونون بولونماسی اولموش. بیلیندیگی کیمی شاه اسماعیل (15.1)آذربایجاندا ایش باشینا گلدیگی زامان، ۱۲۴۰ میلاد ایلینده قورولموش آلتین اوردو حوکومتلری ۱۵۰۲ ایلینده روسلار طرفیندن یئنیلگه یه اوغرایاراق روسیه چارلیغی صفویلر ایمپراتورلوغونون قونشولوغوندا بولونماغا باشلامیش. بئله لیکه صفوی ایمپراتورلوغو گونئیدن پرتغال و اینگلیسلرین باسقیسینا معروض قالارکن زامان گئدیشی ایله قوزئی بؤلگه لر روسیه ایشغالچیلیغینا و عثمانلی سالدیریلارینا معروض قالماغا باشلامیش. ۱۷۸۹ ایلینده فرانسه اینقلابی باش وئردیکدن سونرا روسیه چارلیغی ایمپئراتورلوغونو بؤیوتمک ایسته یه رک قافقازلارا دوغرو ایلریله مگه باشلامیش. ۱۸۰۳- ۱۸۱۳ ایللری روسیه چارلیغی و قاجار شاهلیغی آراسیندا داوام ائدن ساواشلار سونوجو اولاراق گلیستان آنلاشماسینا اساساً گنجه، شکی، دربند، قوبا، سالیان بؤلگه لری و ساییره روسیه چارلیغینا بوراخیلماق زوروندا قالار. زامان گئدیشی ایله روسلارین آذربایجان تورپاقلاریندا ایلری مه سی نتیجه سینده ۱۸۲۸ ایلینده روسلار تبریزی اله کئچیره رک روسیه و قاجار شاهلیغی آراسیندا اولان تورکمانچای آنلاشماسینا اساساً آراز چایی سرحد اولماقلا آذربایجان بیر فاکت اولاراق ایکییه بؤلونر. بو بؤلونمه لره باخمایاراق روسیه چارلیق قوشونلاری آذربایجان مشروطه حرکاتیندا بیله گونئی آذربایجاندان گؤز یومماق ایسته مز. روسیه و اینگیلیستان گوجلری آراسیندا سیخیشمیش قاجار ایمپئراتورلوغوندا تورکلر حاکیم اولمالارینا باخمایاراق ائشیکدن اعمال اولموش باسقیلار تورک ائتنوسونا میللی مفکوره اولوشدورماق اوچون ایجازه وئرمز. بئله لیکله آذربایجان تورکلری قاجار ممالیکی محروسه سینی دئموکراتیکلشدیرمک آرزوسو ایله مشروطه حرکاتی نین  سونوجلو و ثمره لی اولدوغونا ایناناراق قاجار موستبیدلیگی علیهینه ساواش آپارارلار. آذربایجاندان باشلامیش مشروطه حرکاتی تهراندا خاریجی گوجلر واسیطه سی ایله باش وئرمیش حاکیمیت دگیشیکلیگی واسیطه سی ایله یئنیلگه یه اوغرایاراق آذربایجان مجاهیدلری و گونئی آذربایجان توپلومو داها دا آغیر دوروما دوشرلر.قارجار ایستیبدادلیغی یئرینه اوتوردولموش احمد شاه قاجار تضییقلر واسیطه سی ایله مریضلیگینی باهانا ائده رک معالیجه اولماق اوچون فرانسه یه یوللانار. بئله لیک کئچمیشده قاجارلارا مهترلیک و نؤکرلیک ائدن رضا سوادکوهی آشاما آشاما (مرحله مرحله) شاهلیق تختینه چیخماغا حاضیرلاشار. فارسچا بیلمه دیگی اوچون محمدعلی فروغی اونا فارس معلملیگی ائده رک(1) گئجه گونوز اینگیلیسلر طرفیندن ایمپوزه اولموش فیکیرلر ایله حاکیمیتچیلیگی اؤیرنمگه چالیشار (2). قاجار ائمپریاسی نین داغیلماسی عرفه سینده آذربایجان میللی مسئله سیندن غافیل یالنیز ایچریده  سیستیم علیهینه ووروشان اینسانلار دگیل، آوروپانین گوبگینده تحصیل آلان بیر سیرا آذربایجانلی طلبه لر (کاظیم زاده ایرانشهر، تقی ارانی و ساییره) ده ایرانچیلیق(فارس دیل و مدنیتچیلیگی) حیرانی اولاراق کئچمیش یازیلاریمیزدا دا گؤستردیگیمیز کیمی فارس میللیتچیلیگینه و شوونیسمینه بالتا اولماغا چالیشمیشلار. قیسسا سؤز ایله دئییلرسه، 20 اینجی یوز ایلین اووللرینده بیر سیرا آذربایجانلیلار ایرانچیلیق وبیر سیرا آذربایجانلیلار دا عثمانچیلیق حیرانی اولموشلار. بو صحنه لری گؤزدن کئچرن آذربایجان تنقیدچیسی میرزا علی اکبر صابیر گؤرک نه دئمیش:

"ايندى يئنه وار تازه خبر٫ تازه تاماشا
ايرانلىليق٫ عوثمانلىليق ايسمى اولوب ائحيا
بير قيطعه يئر اوستونده قوپوب بير يئكه داعوا
مئيدان كى قيزيشدى اولاريق محو٬ سراپا.
اونسوز دا اگر چند كى يئكسر تلفيز بيز!
اؤز قؤوموموزون باشينا انگل كلفيز بيز!" (3).

آذربایجان آیدینلاری میللی بیلینج باخیمیندان 20 اینجی عصیرین اووللرینده یوخلامادا اولسون، گؤرک آوروپادا تحصیل آلمیش فارس نژادپرستی محمود افشار یزدی هانکی یوخولار ایران ممالیکی محروسه سینده کی تورک ائتنوسو اوزره گؤرمگه باشلامیش. محمود افشار یزدی رضا شاهین ساغیندا یئر آلاراق "آینده" آدلی مجلله سینده رضاشاهی دوشونجه و فیکیر باخیمیندان آزیقالاندیرماغا (تغذیه ائتمگه) چالیشاراق ایران ممالیکی محروسه سینی فارس دیل و مدنیتی ایله ایداره ائتدیرمک و باشقا دیل و مدنیت صاحابلارینی فارسلیق باتلاغیندا یوخ ائتدیرمک اوچون دورمادان یازیلار یازماغا باشلامیش (4، 4.1، 4.2، 4.3، 4.4، 4.5 و ساییره). فارس راسیستلری نین بو داوول و زیرنا چالمالارینا میللی بیلینجدن یوخسول فارس مدنیت نژادپرستلری اویونا گیرمگه باشلامیشلار. اونلاردان احمد کسروی (5)، حسین کاظمزاده ایرانشهر(6)، سیدحسن تقی زاده (7)، تقی ارانی، صادق رضازاده شفق، یحیی ذکاء، جواد شیخ الاسلامی (8) و ساییره لر داها دا فارس شوونیستلیگینه خوش خیدمتلیک ائتمیش. بو آردا محمود افشار یزدی طرفیندن اورتایا آتیلمیش "اران" ایفاده سی اصلیتی گیلک اولان عنایت الله رضانین داها دا دیققتینی چکدی. او 1325 ایلینده بیر سولچو کیمی باکویا گئده رک 22 ایل او زامانکی سؤیئتلر بیرلیگینده قالدیقدان سونرا 1347 ایلینده ایرانا دؤنه رک فارس شوونیستلیگینه خوش خیدمتلیگی نی گؤرستمک اوچون "آذربایجان واران ( آلبانیای قفقاز)" آدلی گونئی و قوزئی آذربایجان آراسیندا میللی و مدنی باغلارین اولمادیغینا داییر یازاراق بو کیتاب 1360 ایلینده تهراندا چاپا وئریلدی. بئله لیکله قوزئی آذربایجان جمهوریتی فارس تمامیتچیلری و فارس مدنیت نژادپرستلری نین طرفیندن "اران" دئیه آدلانماغا باشلاندی. تاریخی آذربایجان اراضی سی نین بیر بؤلومو اولان "قوزئی آذربایجان" فارس تمامیتچیلیگی نین آماجینا دوغرو داها آذربایجان اراضیسی دئییل، "اران" کیمی فارس تمامیتچی لری نین ادبیاتیندا قلمه آلماغا باشلاندی. "آذربایجان جمهوریتی" آدی ایسه، محمد امین رسول زاده طرفیندن فارس تمامیتچی لری نین سیاست اوزوندن آذربایجان تانیمادیقلاری تورپاغا وئریلمیش آد کیمی قلمه آلماغا باشلاندی. اونلار بو یالانلاری سرگیلرکن فارس کیلاسیک اثرلرینده ایفاده اولونموش آذربایجانین تاریخی اراضیلری و سرحدلرینی گؤرمزدن حرکت ائتمگه چالیشدیلار(9). بو مسئله یالنیز یازیب یاراتما آلانیندا دئییل، فارسچیلیق سیاستینه بیر وسیله ائدیلسین دئیه ایران خاریجی ایشلر ناظیرلیگی نظارتینده "آذربایجان جمهوریتی" مستقیل اولدوقدان سونرا 1372 (1993) ایلینده علی اکبر ولایتی خاریجی ایشلر ناظیزی اولارکن "ارّان یا آذربایجان شوروی" دئیه کتاب چاپ اولماغا باشلادی (10). آذربایجان میللی منلیگی و کیملیگی علیهینه یؤنلمیش مسئله لر دورمادان آذربایجان دوشمنلرینی هوسه گتیره رک جمهوری ایسلامی ایران حاکیمیتی نین رسمی اورقانی اولان "ایران" قازئتی نین مقاله یازانلاریندان اولان مانا نیستانی آذربایجان تورکلرینی پیس پیسلییه بنزتمگه چالیشدی (11).

http://www.iran-emrooz.net/index.php?/news2/more/9153/

1                    مصاحبه و خاطرات تاج الملوک داناترین سیاست مدار در دربار دو پهلوی:

http://www.hodjati.com/Taj.htm

2                    خاطرات تاج الملوک، رضا سواد نداشت، من یادش دادم، رضا میخواست ناپلئون و هیتلرشود (سيد ضياء مغز و عقل رضا بود و او را با ژنرال آيرونسايد، ديكسن و سرهنگ اسمايس انگليسی آشنا كرد...): http://www.hodjati.com/Taj.htm

3                    میرزا علی اکبر صابر، هوپ هوپنامه.

4                    محمد افشار یزدی، پان ایرانیست، فرمان آریا، ایران.مکتب پان ایرانیسم.دکتر محمود افشار یزدی .قلمرو زبان‌ فارسي‌.مجله آینده: http://www.farmane-ariya.blogfa.com/post-22.aspx

4.1                          محمود افشار یزدی، آینده، جلد دوم، تهران، چاپ دوم 1351، مسئله ملیت و وحدت ملی ایران، صحیفه  559-569

4.2                         محمود افشار یزدی، آینده، جلد دوم، تهران، چاپ دوم 1351، خطرهای سیاسی: اران و مسئله آذربایجان، صحیفه 921- 926.

4.3                         محمود افشار یزدی، آینده، جلد دوم، تهران، چاپ دوم 1351، افغانستان و خطر زرد، صحفیه 926- 929.

4.4                         محمود افشار یزدی: ایرج افشار یزدی سیستانی، زبان فارسی در آذربایجان، چاپ تهران، 1368،  آذربایجان و الزاس، صحیفه 285-291.

4.5                         محمود افشار یزدی: ایرج افشار یزدی سیستانی، زبان فارسی در آذربایجان، 1368، سخنی چند در مورد زبان آذربایجان 512-520.

5                    احمد کسروی، آذری یا زبان باستان آذربایجان، تهران 1304.

5.1                         احمد کسروی: ایرج افشار یزدی سیستانی، زبان فارسی در آذربایجان، 1368، کسروی تبریزی و زبان آذری، صحیفه 281-283.

6                    حسین کاظمزاده "ایرانشهر" آدلی  مجله نی فارس دیل و مدنیتی نی اساس گؤتوره رک آلمانیانین برلین شهرینده یایینا حاضیرلارمیش. او مجلله ده آذربایجان تورکلوگو علیهینه ده گئنیش یئر وئریلرمیش (باخ: تقی ارانی، در باره زبان فارسی و آذربایجان، مجله ایرانشهر، چاپ برلین 1303، شماره 5/6، صحفیه 355-365.

7                    تقی زاده کاوه مجلله سینده اؤز فیکیرینی خیلاصه اولاراق یازیر: :" … تجدد پدیده ای است غربی ؛ راه نجات ایران قبول اساسی این جریان در عین حفظ جنبه های ‏مثبت و ماندنی فرهنگ ایران است. می گفتند در این رهگذر باید فرهنگ و ادب ایران را نیک بشناسیم ؛ جنبه ‏های مضر و منفی اش را طرد و ترک وجنبه های مثبت آن را پاس بداریم. اگر خود و غرب را به درستی ‏بشناسیم ، نه مرعوب تجدد خواهیم شد و نه بی رویه مفتون خود خواهیم ماند. حفظ زبان فارسی یکی از ‏کلیدهای پیروزی در این تلاش و حفظ هویت ملی ایران است" (مجله کاوه شماره 2، برلین 1920).

8                    جواد شیخ الاسلامی، زبان فارسی نشان والای قومیت ایرانی، مجله آینده سال هفتم (1360)، شماره های سوم و چهارم.

9                    ابو علیمحمد ابن محمد بلعمی تاریخنامه طبری آدلی کتابیندا آذربایجانین سرحدلری اوزره یازیر: "“خبر گشادن آذربایجان و دربند خزران” آدلی مقاله یه اساساً آذربایجانین سرحدلری همداندان باشلار داغیستانین دربند شهرینده سونا چاتار" (تاریخنامه طبری، جلد 1، تهران 1366، خبر گشادن آذربایجگان و دربند خزران صحیفه 534-529).

10                وزارت امور خارجه ایران، اسنادی از روابط ایران با منطقه قفقاز، تهران 1372 (1993)، صحیفه 53- 63.

      ایشیق سؤنمز

راسیستلیک