فارس تمامیتچیلری نین محافظه کارلیغی می یوخسا راسیستلیگی

بیلیندیگی کیمی ایران ممالیکی محروسه سی دئییمی بیرینجی یول سلجوق تورکلری طرفیندن بو ممالیک محروسه یه وئریلمه سینه باخمایاراق  (1) بو مسئله قاجار شاهلیغی طرفیندن آغا محمد خان قاجار تحویل آلدیغی ممالیکی محروسه یه دؤولت چاپیندا وئریلمیش آد اولموش. بو دئدیکلریمیزه باخمایاراق فارس مدنیت راسیستلری کئچمیش تاریخده "ممالک محروسه ایران" و یوخسا ممالک محروسه قاجار دئیه بیر دئییمین اولمادیغینی معده گوجو اولاراق ایددعا ائتمگه چالیشارلار. بو دوغرولتودا اصلیتی لور، آنجاق فارس راسیستلیگینی اؤزو اوچون ایفتخار حئساب ائدن ناصر کرمی آدلی ذات عالی نین فیکیرلری ایله تانیش اولماق پیس ساییلماز گؤرونور، اوخویوروق:

".... در هیچ عهد نامه و قرادادِ بین المللی ایران نه "ممالک" بوده و نه "محروسه"، بلکه تاج و تختِ قوم قاجار، تحتِ حراستِ تزار روس بوده و نه ملّت و سرزمین ایران، بنا بر این نامیدنِ ایران به ممالکِ محروسه جرمی قضایی ملّی و فراملّی میباشد، چرا که استقلال و امنیّت ملّی یک کشور را زیر سئوال می برد!."(2)

اوسته کی فارس مدنیت راسیستی نین حؤکوم یئریتمه سینه باخمایاراق ایران ممالیکی محروسه سینده رسمی فارس اورگانلاری بیله تاریخ باخیمیندان "ممالک محروسه ایران" کلمه سی نین یازیلماسینی باغیشلانماز گوناه حئساب ائتمزلر. بو دوغرولتودا فارس تمامیتچیلری نین میراث فرهنگی سیته سیندن اوخویوروق:

به گفته "ويليام هاروتيونيان"، رئيس انجمن تمبر ايران محقق و  عکاسي که مدت هاي طولاني روي تمبرهاي ايران مطالعه کرده است:« دومين سري که در فيلاتلي ايران اهميت خاص دارد سري ليتوگراف مي باشد که براي اولين بار نام کشور ايران در عبارت ممالک محروسه ايران روي ان نقش بسته است. "(3).

ویلیام هاروتیونیان ایران ممالیکی محروسه سینه تمبر دئیه یئنیلیگین گلیشی اوزره آسیا گونده لیگی ایله ائتدیگی دانیشیغیندا آرتیریر:

"... حدود سال 1865 میلادی به دنبال سفر ناصرالدین شاه به فرنگ، دولت ایران (6) در صدد سفارش چاپ و طراحی تمبر بود. اولین طرح تمبرها، متعلق به شخصی به نام ریستر بودند. او فرانسوی بود. بعد از اینكه متوجه شد، دولت ایران تصمیم دارد، برای پست نامه‌ از تمبر استفاده كند، چند تمبر با نقش شیر و خورشید طراحی كرد و به ایران فرستاد. اما این تمبرها هرگز مورد تایید قرار نگرفت. .... دولت ایران اعلام كرده بود كه شخصی به نام «بار» نمونه‌هایی طراحی كرده كه مورد قبول واقع شده است.... او (بار) براساس تمبرهایی كه در جهان چاپ می‌شد برای ایران هم تمبر طراحی كرد. آن زمان هر رنگی نشانه یك قیمت بود. مثلا بنفش نازل‌ترین قیمت تمبر در هر كشوری به شمار می‌آمد.

بار برای چهار قیمت یك، دو، چهار و هشت شاهی تمبر طراحی كرد. بهای ارقام در چهارگوش تمبر به فارسی نوشته شده بود و در دایره وسط شیری ایستاده جلوی خورشید با شمشیری در دست قرار داشت. ... بار، برای هر رقم 5 قالب درست كرد. طبیعتا چون قالب‌ها را با دست ساخته بود خطوط طرح آنها تا اندازه‌ای با هم تفاوت دارند که قابل تشخیص هستند. بعدها تفاوت تمبرهایی كه از روی آنها ساخته شده بود. مشخص شدند و همین مساله باعث شد، مجموعه‌دارهای تمبر به دنبال جمع كردن همه نمونه‌ها باشند.... بار قالب‌های یك شاهی را در كنار هم، قالب‌های دوشاهی را كنار هم و به همین ترتیب چهار و هشت شاهی را هم كنار هم گذاشت و آنها را در یك قالب بست. در ردیف اول یك شاهی‌ها؛ دوم دوشاهی، سوم هشت‌شاهی و چهارم چهارشاهی. اینكه چرا اول هشت شاهی را گذاشت و بعد چهارشاهی معلوم نیست. .. . آنها را روی كاغذهای بزرگ در كنار هم چاپ كرد. یعنی در هر ورق بیست عدد تمبر با قیمت‌های مختلف گذاشت. چون كاغذها بزرگ بود 20 تمبر در نصف آن جا می‌شد، بعد از چاپ، كاغذ را برمی‌گرداندند و آن طرف هم 20 تمبر معكوس‌همان‌ها چاپ می‌كردند. یعنی قالب اول یك شاهی این بار زیر قالب پنجم یك شاهی چاپ می‌شد.

بار تعدادی از این تمبرها را در چهار رنگ مختلف چاپ كرد و به ایران فرستاد. بعضی از این ورقه‌ها باقی‌مانده است اما نه به صورت كامل. یكی از جذابیت‌های این تمبرها برای مجموعه‌دارها این است كه بگردند و تمبرهای كم شده در ورق را پیدا كنند و سر جای خود بگذارند. مثلا دومین کلیشه تمبر چهارشاهی‌ها كه در رنگ نارنجی چاپ شده است. بعضی از این 20 تمبر بسیار كمیاب هستند و بعضی‌ها بیشترند، همین باعث می‌شود قیمت تمبرهای نمونه بار متفاوت باشند.... بار از هر 5 قالبی كه برای هر قیمت طراحی كرده بود، یك نمونه برداشت. یعنی از نمونه‌یك شاهی قالب اول، نمونه دو شاهی قالب دوم، نمونه هشت شاهی قالب سوم و از نمونه چهارشاهی قالب چهارم را برداشت و از هر رقم چهار کلیشه به ایران فرستاد. ... از این نمونه ها اولین سری رسمی تمبرهای ایران معروف به سری باقری چاپ شده اند بین سال 70 _ 1868 بعد از اینكه این تمبرها در تیراژ لازم چاپ می‌شدند آنها را می‌بریدند، به دسته‌های صدتایی تقسیم می‌كردند و روی تمبر رویی کلمه «یك صد عدد» نوشته می شد. از این تمبرها هم تعدادی باقی مانده است كه این مساله را ثابت می‌كند. اما نكته جالب اینجاست كه در ایران وقتی ‌خواستند تمبرها را چاپ كنند هر نمونه قیمت را به صورت بلوك كنار هم گذاشتند یعنی یك شاهی‌ها را به صورت دو در دو كنار هم قرار دادند. از نمونه بلوک کامل یک شاهی 2 نمونه باقی مانده است. ...  مشكل تمبرهای سری اول باقری، این بود كه حروف انگلیسی برای قیمت نداشت. در چاپ دوم، زیر شكم شیر به انگلیسی قیمت تمبرها را اضافه كردند و چون این كار باز هم با دست روی قالب‌ها انجام شد، به تفاوت‌ها اضافه كرد. البته دیدن این تفاوت‌ها نیاز به دقت دارد و اگرچه كسانی كه در كار جمع كردن تمبر هستند، این تفاوت‌های جزیی را به راحتی می‌بینند.... تمبرهای بار كه توسط فرانسوی‌ها وارد ایران شد، با همان لهجه فرانسوی خوانده می‌شد یعنی «ر» آن را بین «ق» و «ر» تلفظ می‌كردند و ایرانی‌ها چون نمی‌توانستند آن را راحت ادا كنند، به آن باقری گفتند."(5)

ایندیسه یئری گلمیشکن قاجار ممالیکی محروسه سی اوچون چاپ اولموش دؤلت تمبرلری نین اوزرینه دیققت یئتیرک. بیلیندیگی کیمی تمبر اوزرینه وورولموش دؤلت باشچیسی نین شکیلی و مملکت یوخسا ممالیکی محروسه نین آدی دؤلتلر آراسی بو دؤلتین نئجه آدلانماسینی اورتایا قویموش اولار. تاریخی سندلر و دؤلت تمبرلرینه اساساً ایران ممالیکی محروسه سی آقا محمد خان تحویل آلمیش ممالیکی محروسه نین رسمی آدی ساییلمیش. قاجار شاهلیغی علیهینه اولان هیستیریک دئییشلر مسئله سینه گلدیکده گئنه ده ناصر کرمی تاریخی فاکتلاری نظردن قاچیرمیش گؤرونور. تاریخی فاکتلارا اساساً قاجار شاهلیغی دیکتاتور اولماسینا و چار روسیه سی ایله دیپلوماتیک ایلیشگیلر ایچینده اولماسینا باخمایاراق روس حاکیمیتینه باغلی بیر حؤکومت اولمامیش. قاجار شاهلیغی فرانسه دؤلتی ایله ده یاخشی یاخشی دیپلوماتیک ایلیشگیلر قورماغا چالیشمیش. فرنگ، فرهنگ، فرنگی و فرهنگی دئییشلری  (ایفاده لری) ده ایران ممالیکی محروسه سینده مظفرالدین شاه دؤروندن یاییقینلاشماغا باشلامیشلار. ایکینجیسی مسئله، قاجار شاهلیغی روس چارلیغینا باغلی بیر حؤکومت اولارسایدی، روسیه چارلیغی قاجار ممالیکی محروسه سینه ساواش آچاراق آذربایجانین تبریز شهرینده ولیعهد اولموش عباس میرزانی سیخیشدیراراق آذربایجانی ایکیه بؤلمگه جان آتماز ایدی. بو مسئله دیپلوماتیک کاناللار واسیطه سی و دانیشیق یولو ایله آذربایجانین بوتونلوگو چرچیوه سینده حیاتا کئچیرمیش اولاردی. بو دوغرولتودا روسیه قایناقلاریندان اوخویوروق:

"روسیه چارلیغی و قاجار شاهلیغی آراسیندا اولان بیرینجی ساواش (1804) سونوجو اولاراق روسیه ژئنرالی زیزیانوو گنجه خانلیغی نی ایشغال ائده رک ایروان خانلیغینا سوخولماغا باشلادی. 1806 ایلینده روسیه قوشونلاری دربند و باکی و اونلارین چئوره سینی اله کئچیردیلر. 1809 ایلینده روسیه ناخچیوانی اؤز ایمپراتورلوغونا قاتاراق ایروان خانلیغی نی ایکینجی یول قوشاتمایا(محاصیره یه) آلدی. 1812 اینجی ایلینده روس چارلیغی عثمانلیلاری یئلیگه یه اوغراتدیقدان سونرا رومانیانین بوخاریست شهرینده عثمانلیلار ایله آنلاشمایا کئچه رک قافقازلاردا قاجار شاهلیغینی داها دا زور دوروما دوشوردو. روسیه چاری هامان ایلده پئتئرزبورگ شهرینده بؤیوک بیریتانیا ایله ده بیر آنلاشماغا قول چکدی. بئله لیکله او زامان دک روس چارلیغی قارشیسیندا مودافیعه اولونان قاجار شاهلیغی خاریجی گوجلر قارشیسیندا یالنیز قالدی. روسیه چارلیغی قاجار ممالیکی محروسه سی علیهینه سالدیریلارینی سوردوره رک لنکران شهری و تالیش خانلیغینی اله کئچیره رک اوکتیابر آیی نین 24-و 1813 ایلینده قاجار شاهلیغی ایله گولوستان باریشینا قول چکدی. بئله لیکله قاجار شاهلیغی قافقاز آذربایجانی، داغیستان و گورجو شاهلیقلارینی الدن وئرمیش اولدو"(6)

 ناصر کرمی، فارس مدنیت راسیستی گئنه ده یازیر:

" سوّم اینکه مگر همین اقوام ساکنِ ایران نبودند که از پراکندگی و سیستم خان خانی ملوک الطوایفی عشیره گری خود دست برداشتند و تشکیل ملّتی واحد در نمای ساختار " دولت ملّت" ناتسیون اشتات را با جمع شدنِ خود در تهران 1906 میلادی در قانون اساسی ملّی ایران به نمایش گذاشتند، چرا و چگونه آقای کریمی و امثال ایشان بعد از گذشتِ نزدیکِ به یک قرن از این همبستگی ملّی، حال طرح جدایي این ملّت در هر شکل آنرا مطرح میکنند ! آیا چنین افکار و استراتژی ایی بازدارنده و واپسگرایانهء تمام عیّار پوست کَنده نیست ؟"(2).

اوسته گؤروندوگو کیمی ناصر کرمی گئرچکلیگی دئییل، فارسلیق سیستیمی نی اساس گؤتورموش مفکوره نین یالنیز ایشینه گلدیگی بؤلومونو ایفاده ائدر. دئمک، قاجار شاهلیغی علیهینه اولموش مشروطه حرکاتی میللی دؤلتین یارانماسی دئییل، قاجار شاهلیغی اساسیندا مشروطه حاکیمیتی نین حیاتا کئچمه سی ساییلیرمیش. مظفرالدین شاه 1275 (1906) ایلینده مشروطیت فرمانی نین ایمضالادیغینا باخمایاراق اوغلو محمد علی شاه مجلیسی توپا باغلامیش. بو مسئله "استبداد صغیر " دئیه ایران ممالیکی محروسه سی تاریخینده ثبت اولموش. دئمک، محمد علی شاهین حاکمیتی دؤنمینده آذربایجان مشروطیت حرکاتی گوجلنمه گه باشلایاراق محمد علی شاهین حاکیمیتدن اوزاقلاشماسینا و اونون اوغلو 12 یاشلی احمد شاهین تخته اوتوردولماسینا یول آچمیش. احمد شاه اوشاق اولدوغو اوچون قاجارلاردان اولان عضدالملک، سلطنت ناییبلیگینه مسئول اولموش. او اؤلدوکدن سونرا ابوالقاسم خان قارا گؤزلو (ناصرالملک، مظفرالدین و محمدعلی شاهین مالیه وزیری) احمد شاهین ناییبلیگینی اؤز بوینونا گؤتورموش. ناصرالملک اینگیلسلرین تظییقی آلتیندا قالاراق ظاهیرده مشروطه چی گؤرونن محمد ولی خان تنکابنی نی (1264- 1345 یاشامیشی) کابینه قورماغا و آذربایجان مشروطه مجاهیدلرینی سلاحسیزلاندیرماغا مأموریت وئرمیش. محمد ولیخان تنکابنی، سردار اسعد بختیاری و یفریم خان ارمنی ظاهیرده مشروطه چی گؤرونمه لرینه باخمایاراق آذربایجان مجاهیدلرینی تهرانین اتابک پارکیندا توپا باغلایاراق مشروطه حرکاتینی یئنیلگه اوغراتماقلا خاریجی دؤلتلره مئهترلیک ائدن رضا خانین حاکیمیته گلمه سینه تاریخی باخیمدان شراییط یاراتمیشلار. بئله لیکله زامان گئدیشی ایله سید ضیاالدین یزدی اینگلیس مأمورلارینا واسیطه چی اولاراق حاکیمیت چئوریلیشی اوچون شراییط یاراتمیش و  او زامان رضا میرپنج آدلانان رضا ساواد کوهینی فارسلیق سیستیمینه شاه دئیه باشچی ائتمیشلر. گؤروندوگو کیمی فارس مدنیت راسیستلری نین میللی دؤلت (دولت ملی) حئکایه لری ده فارسلیق سیستیمی نی اساس گؤتورموش مفکوره یه اساسلانار. ناصر الملک احمد شاه تخته اوتوردوقدان سونرا اینگیلیستانا گئده رک 1927 (1306 ه.ش) ایلینده اورادا دونیایا گؤزونو یومموش.

قایناقلار:

1        ابن بی بی (حسین ابن محمد بن علی جعفری رغدی ملقب به ناصرالدین)، آل سلجوق، صحیفه 75. Martinus Martinus Teodor Houtsma, Leiden 1902

2        ناصر کرمی، نقدی بر نوشتار بهزاد کریمی:

 http://www.iranglobal.info/I-G.php?mid=2&news-id=45669&nid=haupt

3              خبرگزاری میراث فرهنگی، نخستین تمبر تصوری در ایران، نقشی از ناصرالدین شاه است:

http://www.chn.ir/news/?Section=2&id=45077

4  فارس موأللیفلری، یوخسا باستانچیلار، تاریخی "ممالک محروسه ایران" دئییمی یئرینه بو باشلیغین قیساتمیشینی "ایران" دئیه قلمه آلارلار. قاجار تمبرلری نین اوزرینده کی "ممالک محروسه ایران" دئییمی بو ممالیکی محروسه نین آدی نین نه اولدوغونو آچیقجا اورتایا قویار.

5  روزنامه آسیا، حرف‌های ویلیام‌هاروتیونیان از تاریخ تمبر در ایران، ۸۴/۴/۱، درباره تمبر شیر خورشید دوره قاجاری: http://www.asianews.ir/main1.asp?a_id=6515

5  Nowaya istoria stran sarubeshnogo Wostka  (سویئتلر بیرلیگی سرحدی نین ائشیگینده اولان شرق قونشو خالقلارین یئنی تاریخی)، موسکو 1952، صحیفه 364- 371.

ایشیق سؤنمز، 30.03.2008

راسيستليک