دوشونجه سیستیمی دئیه بیر شئی وارمی؟

دوشونجه سیستیمی می یوخسا دوشونمه سیستیملری؟

ایکی ایل اؤنجه عاریف کسکین ایمضاسی ایله »دوشونجه سیستیمی« دئیه دیلیمیزده بیراویدورما  دئییم اورتایا آتیلدی. ایلک اؤنجه بو دئییم علیرضا اصغرزاده و بیزیم طرفیمیزدن ایمئیل قورپلاریندا جیددی دارتیشمالارا یول آچدی. بو مسئله یه یول آچان آذربایجان میللی حرکتینی کیمسه نین دونیا گؤروشوندن آسیلی اولمایاراق آذربایجان میللی مفکوره سی اطرافیندا بیرلشدیرمک ماهیتی داشیماق مقصدی گودوردو.

بیر سایدا فیکیر صاحابلاری ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللی مسئله نین آچیلماز دویونلرینی فارس دیل و مدنیتینه اساسلانان تهرانداکی فارس حاکیمیت سیستیمی ایله ایضاح ائتدیکلری اوچون آذربایجان میللی مسئله سینین حل یولونو دا آذربایجان اوچون بیر یؤنتیم سیستیمی نین یارانماسی ایله ایضاح ائتمه گه چالیشیرلار. بیر چوخ ازیلمیش توپلوملاردا اولدوغو کیمی آذربایجان ائلیته سینین ده ایچیریسینده میللی مسئله اوزره دوشونجه بیرلیگی اولمادیغی و بیر چوخ آذربایجان اینسانلاری تشکیلاتی منلیک و کیملیک باخیمیندان فارس تشکیلاتلاریندا عؤمور کئچیردیکلری اوچون اوسته ایشاره اولونان اینسانلار بو مسئله نی فیکری باخیمدان موختلیف دونیا گؤروشلو اینسانلاریمیزا دا اورتاق ایپ اوجلاری اورتادا اولسون دئیه آذربایجان میللی چیخارلارینی بیر اورتاق نقطه دئیه »آذربایجان مرکزلی دوشونجه سیستیمی!!« آدیندا بیلیم دونیاسیندا آنلاشیلمایاجاق اویدورما بیر دئییم اطرافیندا بیرلشدیرمه گی نظره آلمیشلار(1). ائلدار قاراداغلی آذربایجانلیلارین تورک اولدوغونو نظره آلاراق »تورک دوشونجه سیستیمی« دئیه داها گولونج بیر دئییمی اورتایا آتمیشدیر. بونلار هر ایکیسی گونی آذربایجانلیلارین میللی مسئله لرینی حلل ائتمک اوچون دوشونولموشدور. آنجاق دونیا ایجتماعیتی و بیلیم اوجاقلاری بو اویدورما  دئییملره نئجه قیمت وئره ر دئیه بو ذات عالیلر طرفیندن دوشونولمه میشدیر دئسک، یانیلمامیشیق.

»دوشونجه سیستیمی« طرفدارلاری بیرلیک تشبوث قوروپو آدی آلتیندا بیرلیک پلاتفورملارینی دا دانیشیق یولو ایله و بیر سایدا اینسانلارین فیکیرلرینی اؤیرندیکدن سونرا اورتایا قویموشلار. بو پلاتفورم ماهیت اعتیباری ایله آذربایجان میللی مفکوره سی (دوشونجه سی) پلاتفورمو آدی داشییا بیلمه سینه باخمایاراق اوندا »آذربایجان مرکزلی دوشونجه سیستیمی« بو پلاتفورمون ساتیرلارینی دولاشماقدادیر. دوشونجه مقوله سی دوشونمه (دوشونمک عملی) نین نتیجه و ثمره سی کیمی دونیا ایجتماعییتینین ذهنینده، یایین و باسین اورقانلاریندا دولاشماسینا و دوشونمه- سیستیمی نین نتیجه سی اولماسینا باخمایاراق بو ذات عالیلر »دوشونجه« نی بیر »سیستیم« دئیه دونیا ایجتماعییتی قولاغینا چاتدیرماق ایسته ییرلر.

بو یازیدا بیز دوشونجه نین سیستیمی اولا بیلمه یه جه گینی بیلیم اوجاقلارینداکی قایناقلاردان یولا چیخاراق اورتایا قویاجاییق. بئله لیکله آذربایجان میللی مسئله سینین حلل یوللارینی آختارانلارا آذربایجان میللی مفکوره سی و میللی مفکوره اطرافیندا بیرلشمه لریندن باشما بیر یول قالمایاجاقدیر. آنجاق آذربایجانلیلارین گله جه گینه دوغروایستیراتیژیک هدف گونون موضوعسودورسا، او زامان بو میللی مسئله نی جامعه نین فردلرینده اولان(هرکسین دوشونمه اورقانیندا اولان) دوشونمه سیستیملری (اینسانین دوشونمه سینه ایمکان یارادان سیستیم) دگیل، میللی جیبهه نین یارانماسی گونون موضوعسو اولمالیدیر.

دوشونجه

دوشونجه (فارس و عرب دیللرینده فکر، آلمانجا Gedanke، اینگیلیسجه thought) دئییلن کلمه اوزره ایلک بو زمینه ده فیکیر یورانلارین فیکیرینی اؤیرنمکده فایدا وار.

زیگموند فوروید (Sigmund Freud 1856-1939)

فوروید (Freud ُ) یوخو یوروملارکن یازیر:

دوشونجه گوج باخیمیندان آز کئیفیته مالیکدیر. اونون کئیفیتینی درک ائتمک و بیلینج (شوعور) دیققتینی اؤزونه چکمک اوچون اینسان اونو(یوخوداکی فیکیرلری) سؤز و کلمه خاطیره سی ایله بیر آرایا گتیرر.(ص 622، 1900) (2). بئله لیکله دولاییلی اولاراق فوروید  دیلین قابیلیتینی - دوشونجه نی خاطیرلاما و تصوور ائتمه باخییمیندان اورتایا قویور. بونلارا باخمایاراق فوروید بو مسئله نی »بیلینج آلتی-بیلینج« (شعورآلتی- شعور) سیستیمینه نیسبت وئریر. (2)

لودویک ویتقئنشتاین (Wittgenstein, Ludwig 1889 - 1951)

لودویک ویتقئنشتاین فلسفی آراشدیرمالاریندا یازیر: دوشونجه، بو آز اولان مووجود- آنجاق بیز دوشوندوکده او هئچ ده آز گؤرونمور. بیز گئری باخاراق- دوشونجه بو شئیدن اؤز اؤزونه نئجه یولا چیخا بیلیر- دئییرسک و دوشونورسک، دوشونجه هئچ ده آنلاشیلمایاجاق دگیل. او زامان بیز اونو واقعیتده درک ائتمیش کیمی اولاریق. بیر شئی قیرمیز اولمازکن، من یالاندان دئدیکده او قیرمیزیدیر، و بیرینه جومله ده >قیرمیز< کلمه سینی بو قیرمیز دگیل، ایضاح ائتمه گه قالخارسام و اونا قیرمیزی بیر شئیی گؤسترمه گه چالیشارسام، دوشونجه ایله واقعیت اوست اوسته دوشر( Philosophische Untersuchungen. § 428 und 429) (2).

بو مسئله نی جومله ده بیز دیل منطیقینی نظره آلاراق سیناقدان کئچیرک:

بیزدیلده منطیقدن حرکت ائتمه لی اولدوغوموزا باخمایاراق جومله نین هامیسی یالنیز دگیشمز منطیق اولارسا، او زامان بو بیزیم اوچون بیرتؤرتیلمیش (اؤزوموز بیله رک یاراتدیغیمیز) منطیق اولار و اؤز منطیقی ماهیتیندن باشقا بیزه هئچ نه گؤستره بیلمز. - عومومی جومله لر اولسا، - بیز اونلارین آراسیندا نه یی سیناقدان کئچیرمه لی ییک؟ من دوشونجه لری (فیکیرلری) دیله گتیریلمیش ایفاده لر آدلاندیریرام. اونلاری ایفاده ائتمک اوچون آنلاملی ایشارتلر لازیمدیر. آنلاملی ایشارتلر دونیا ایله ایلیشگی یارادا بیلیر(2).

دانیشیق بیچیمینی  یازماق اوچون دوزگون ایفاده دوشونجه میزه تاپماغا چالیشاریق. معمولی حالدا دئمک ایسته یه جه گیمیز دانیشیق بیچیمی نی بیر چئویرمه (ترجومه) و یا گؤزللمه (وصف) ایله قارشیلاشدیرینیز. دوشونجه، منظره و حرکت اورادا، و من دوزگون ایفاده نی سئچمه گه چالیشیرام. آنجاق،ایفاده ائتمه دن اؤنجه  سوروشسایدیلار،  دوشونجن نه دیر؟ اورادا نه جاواب وئریلمه لیدیر؟  بو سورغویا جاواب وئرمک اوچون:

- من کلمه سیز دوشونورم دئیه بیلسم، »دوشونجه« نه ده دیر و ایفاده دن قاباق هانکی بیچیمده دیر؟ دئمک، من دوشونجه می کلمه لر ایله ایفاده ائتمه لی یم.

نئجه دوزگون کلمه نی تاپیرام؟ سؤزلری نئجه سئچیرم؟ من هر زامان حؤکوم ائتمه لی و آچیقلیق گتیرمه لی دگیل، لازیملی سؤزو تاپیرام : بو دگیل، بودور. هردن (بعضن) دئیه بیلیرم: - نیه؟، هردن دئیه بیلیرم: - بودور.

دانیشمادان اؤنجه دوشونمه (دوشونمک عملی) نین تصوور اولوناجاغی یازمادان اؤنجه کی جومله کیمی دیر. شخص بیر جومله نی یازدیغی کیمی تصوور ائده بیلمز. شخص اؤز دوشونمه سی اساسیندا جومله اونون دوشونجه سی ایله مطابیقت ائتمه سی اوچون جومله عوضوولرینی دالی قاباق ائتمه لیدیر. یا دا شخص گرک اوول جومله نی دوشونسون. شخص جومله نی دوشوندوکدن سونرا نادیر حاللاردا او جومله سی اوچون ایفاده بیچیمی (طرزی)  سئچه بیلر. دوشونمه (دوشونمک عملی) دوشونجه نی ایفاده ائتمه دن و آیری حرکت ائده بیلمز. دئمک، شخص دوشونمه دن و دانیشمادان اؤنجه، سونرا و اونون یانیندا دوشونمز. اؤرنک: »جومله نی دئییرکن، نه دوشونوردون؟.... – من دئدیگیمه دوشونوردوم« (2).

جومله و دوشونجه دیل- سیستیمینده یاشار. بیز جومله نی ایستیفاده ائتدیکده سیستیمی گؤروروک آنلامینا گلمز. دئمک، دیل- سیستیمی گؤروله جک مقوله لرده یئر آلماز. بیزدیل- سیستیمی نین نه اولدوغونو اؤیرنمک ایستدیکده دوشونجه نین دیل- سیستیمی ایچریسینده یاشادیغینی گؤروروک و اونون ایچریسینده حرکت ائدیریک (3).

دوشونمه

دوشونمه (دوشونمک عملی): بیلگی دگرلندیرمه نین روحی سوره جی (پروسسی)، اوراداکی حیس، خاطیره و تصووورو بیربیرینه چاتدیرار، مسئله حل اولار، نورمالار تانینار و یئنی باغلانتی (رابیطه) لار تاپیلا بیلر.  عمل و باشاری نین درکی اؤزو اوچون بیر قاعیده حالینا گلر. دوشونمه نین یوکسک آشاماسی (مرحله سی) شکیل حالیندا دوشونمه.(دوشونمک عملی) دیر. او اؤزونو عمل سورجیندن آییرار و بلیرلی تصووور (شکیل و ساییره) لری بیر دوشونمه ملزمه سی کیمی اؤز خیدمتینه آلاراق اونلارین آراسیندا باغلانتی یاراتماغا چالیشار. ایلک اولاراق موطلق دوشونمه (دوشونمک عملی) آنلام (معنی و مفهوم) درک ائدرکن بلیرلی تصوورلرین یانی سیرا سمبوللارادان (ایفاده علامتلری و ساییره) دا فایدالانار. بو یول ایله دوشونمه سورعتله نر. اینسان سمبوللاری (دئییم، ایفاده علامتلری و ساییره) اؤیره نر و اونون ایچریگینی (محتواسینی) دگیشه بیلدیگی اوچون شکیللی و مطلق دوشونمه یه یئتنکلی اولار و چوخلو حل یوللارینی گؤتور قوی ائده بیلر. اینسان اوزره آپاریلان آراشدیرمالارا گؤره موطلق دوشونمه دیله باغلی دگیل، آنجاق دیل و دوشونمه بیربیرلری ایله سیخ باغلانتیلاری وار (4).

دوشونمه: :دوشونمه قاعیدتاً بیلینجلی (شعورلو) و روحی بیر سورج (پروسس)دیر. او ائشیکده کی اشیالارا - اؤزل اولاراق گله جکده کیلره - مخصوص عمل ترتیب وئرر. او تیکرار اولونماز مسئله لره و سورقولارا جاواب وئرمک اوچون خیدمت ائدر. دوروم نه دیر؟ نه ائتمک اولار؟(5)

لودویک ویتقئن شتاین (Wittgenstein, Ludwig): بیزیم گئرچکلیگه ایشارت ائتمه میز دوشونمه ده (دوشونمک عملیینده) حیاته کئچر. >من< و >دونیا< نین ایکی برابر اولمالاری دوشونمه ده اؤزلرینی عکس ائتدیرر. دیل دوشونمه نین وسیله سیدیر. دیل بیر گئرچک مئدیادیر. دیلده >دونیا< و >من< ایکی برابر اولور و بیر بیرلرینه نیسبت وئریلیرلر. من دیلده دوشونرکن، یالنیز دیل ایفاده لری و آنلاملاری دگیل، دیل اؤزو ده دوشونمه نین وسیله سی اولور.

بیزه هردن دوشونمه بیراولای (ایتتیفاق) کیمی آنلاشیلیر. بو اولای دانیشمانی یولداشلیق ائدیر. او اولا بیلسین آیری بیریسینی، یوخسا اؤزونو سونا چاتدیرا. آنجاق یاخیندان ایزلدیکده دوشونمه (دوشونمک عملی) بیر یولداشلیق ائدن اولای دگیل، او دیلین ایچینده دیر.  دوشونمه و دیل بیربیرلریندن آیریلمازدیرلار. دوشونمه دن دانیشماق و دانیشمادان دوشونمک اولماز. من دوشوندوکده، اؤز ایچیمده دانیشیرام (6).

دیل بیلیمینده قورولوش چولوق (ُStruckturalism) و سیستیم تئوریسینین تملینی قویان Ferdinand de Saussure  دیل و دوشونمه (دوشونمه عملی) اوزره یازیر:

"دوشونمه اؤزلوگونده [بئیینده] دومان کیمی یئرله شیر و اوندا هئچ بیر محدودیت و دگیشیلمز تصوور یوخدور. دیل تظاهور ائتمه دن اؤنجه هئچ نه بلیرلنمه میش (7).

دیل و دوشونمه

دیل آراشدیرماجیلاری دیل- آراشدیرما ماتیریاللارینا دایاراق دیلی واقعیت و دوشونمه آراسیندا بیر باغلاج قوروجو کؤرپو کیمی دگرلندیریرلر. اونلارین گؤروشونه اساساً هر دیل قوروپونون واقعیتدن اؤزونه اؤزل تصوولری واردیر. بو فیکیرلره اساساً اؤزونو ایفاده ائتمه و دوشونمه باخیمیندان دا دیل گوجونه دیققت یئتیریلمه لیدیر.

لودویک ویتقئن شتاین (Wittgenstein, Ludwig) نین گؤروشونه اساساً دیل و دوشونمه (دوشونمک عملی) بیر بیرلرینه باغلیدیرسالار، دیل دوشونمه ایچینده یئر آلا و روحون ایچینده اولا بیلمز. دیل یالنیز بیر باشاریقدیر. بیزیم دانیشما بیچیمیمیز دیلی بیزه گؤرمه ایمکانی وئریر. دئمک دانیشیق بیچیمی ایله بیز شخصلاری بیر ایفاده دن باشقا ایفاده یه یؤنلندیریریک. دئمک، شخص دئمک ایسته دیگی و فیکیرلشدیگی موضوعنو بیز اونا ایفاده ائتمه دن اؤنجه او موضوع شخصین روحوندا وار ایمیش، شخص اونو ایفاده ائتمک اوچون بیر شکیلدن فایدالانماغا چالیشمیشدیر (2).

دوشونمه سیستیملری

هر توپلومون دوشونمه- سیستیمی اونون دیلینده دیر. دئمک، بیر دیل یوخ اولارسا، اونلا بیرلیکده بیر دوشونمه- سیستیمی یوخ اولار. دیل مئکانیسمینی باشا دوشمک تاریخ، توپلوم و داورانیشلاری آنلاماغا ایمکان یارادار(8). ایجتماعی دوشونمه- سیستیمی نی آنالیز ائتمک بیر کولتورون یاخشیلیغا دوغرو آددیم آتماسی نین آییرلماز ترکیب حیصصه سیدیر. دوشونمه لر(دوشونمک عمللری) اؤز ایچلرینده حاکیم اولان قورولوشدان یولا چیخاراق سیلسیله مراتیب (هییارشی) دوشونمه- سیستیمینه دوغرو بیر یاندان، باشقا یاندان دئموکراسی و برابرلیک سیستیمینه  بؤلونرلر. بونلاردان یولا چیخاراق باشقا دوشونمه سیستیملری بیر چوخ زامان گؤز آردی ائدیلر. بونلارا باخمایاراق سیلسیله مراتیب (هییارشی) دوشونمه- سیستیمینه آسیلی اولان قورولوشسوز و قانون تانیمایان (آنارشی، هرج و مرجلیک) دوشونمه- سیستیمی نین  یانی سیرا دئموکراسی و برابرلیک دگرلرینی باشلیق (عونوان ) اولاراق داشییاراق اؤز ایچینه آلیب اؤزونون ترکیب حیصصه سی ائدن اینسانجیل دوشونمه- سیستیمی ده وار. داها چوخ گلیشمیش اولان دوشونمه-سیستیمی "اونون توپلومو (اونون جامعه سی)" دئییمی نی  (ایصطیلاحینی) داشییان دوشونمه- سیستیمیدیر. بو دوشونمه سیستیمی یاشام و یاخشیلیق دگرلرینی توپلوم (ایجتماع) اوچون هدف آلار. دوشونمه - سیستیملرینه اساساً آشاغیداکی جدول سرگیلنمیش اولار (سولدان ساغا دوغرو و یوخاریدان آشاغی بو  جدولی اوخوماق فایدالی اولار):

تپه نین باشیندا یئر آلان دگرلر(یاخیشیلیق ایستگی، یاشامی سئومه و گلیشمه و وارلیغا باغلی اولماق) او کولتورون طبیعی یاخشیلاشما ایستکلریندن ساییلمالیدیر. اینسانجیل توپلوملاردا(جامعه لرده) بو دگرلرین حیاتا کئچمک شانسی داها  دا آرتیق اولار.

تپه نین اته گینده یئر آلان پیس دگرلر(زور، نیفرت، حریصلیک، نادانلیق) ده داورانیش سایاقلاریدیر(طرزلریدیر). بوداورانیشلار توپلومونون عوضوولری و توپلومون اؤزوندن قایناقلانارلار. موختلیف فیکیرلشمه مودئللری دوشونمه-سیستیمی اولاراق موختلیف کولتورلرده و موختلیف زامانلاردا و هم زامان اؤزلرینی گؤسته ره بیلرلر.

دوشونمه-سیستیملرینی قارشیلاشدیرما

دوشونمه(دوشونمک عملی) قورولوشلارینی دگرلندیرمک موختلیف یؤنلردن و آچیلاردان (زاویه لردن) حیاتا کئچه بیلر، اؤرنک اولاراق:

- اینسانی باخیمدان،

- کیشی وقادینلارین حقوق برابرلیگی و آزادلیقلارینین قبوللوق گؤرمه سی باخیمیندان،

- هر بیر شخصه عایید اولان حقوق سایی و ایچریگی باخیمیندان، و یا هر بیر شخص اوزرینه گؤتوردوگو یئتگی و مسئولیت باخیمیندان،

- هر بیر شخصه آچیق اولان یوکسلمک و گلیشمک (توسعه) شانسی باخیمیندان،

- قورولوشون ایچریسینده خبر آخینی و قودرت اعمال ائتمک رابیطه سی باخیمیندان،

- قورولوشون ایچرسینده هر بیر شخصه اولگو و اؤرنک اولماق باخیمیندان،

- توپلومون عوضوولرینین منافعینی تأمین ائتمک و آزوقه بؤلرکن عدالتی یئرینه یئتیرمک باخیمیندان،

- ائییتیم سیستیمی و دونیادان آلدیغی تصوورات باخیمیندان و ساییره...

بونلار هامیسی دوشونمه-سیستیمینه اساسلانار. دوشونمه-سیستیمی آزادلیغا امنیت و گووه ن وئرر.

دوشونمه –سیستیملری و اؤزگه لری آنلاما!

اؤزگه لیک بیرشخص یا مسئله یه یاناشماق مسئله سیدیر. هئچ نه اؤز وارلیغینا اؤزگه دگیل، آنجاق بیر باشقا آچیدان باخدیقدا اؤزگه گؤرونه بیلر. اؤرنک اولاراق بیر دیل دونیا ایجتماعیتینین هامیسینا دگیل، بیر بؤیوک بؤلومونه اؤزگه (خاریجی) دیل ساییلا بیلر، اؤرنک اولاراق بیری ایسپانیا دیلینی بیر اؤزگه (خاریجی) دیل کیمی اؤیره نرسه، قارشیسیندا 300 میلیون بو دیلی دانیشان اینسان ایله اوزله شه بیلر. اونلار بو دیلی بیر آنا دیل کیمی دانیشیرلار. دئمک، هئچ بیر دیل و شخص اؤزلوگونده اؤزگه و دگرسیز بیر مقوله دگیلدیر. آنجاق شخص اونو >من< و >بیز< قارشیسینا قویارسا، او باشقا بیرینه اؤز ساییلار.اؤزگه لیک دئییمی (ایصطلاحی) من و منیم قارشیما چیخان اؤزگه بیرشخص آراسیندا اولان ایلیشگیلردن قایناقلانار. آنلاما و باشا دوشمه سوره جی (اؤزگه بیرینی باشا دوشمه پروسه سی) اؤزلوگونده  اؤزگه بیری ایله اوزلشمه و یا ایختیلاف یاراداجاق عامیل دگیل. >من< و >بیز< دویقوسونو گوجلندیرمک اوچون اؤزگه لرایله اؤزوموزو سرحدله مک و اؤزوموزه محدودیت یاراتمالی اولوروق. بو ندن ایله ده اؤزگه لری آنلاماق و باشا دوشمک ایسته میریک.

هر کیم اؤز چئورسینده کی کولتوردن یولا چیخاراق بلیرلی فیکیر و یاناشما سایاغینا توتوقلانمیش دورومدا یئر آلار. آنلاماق اوچون چابا گؤسترمک، اؤز اؤلچو و دگرلری اساسیندا اؤزگه توپلومو (ایجتماع نی) باشا دوشمه گه چالیشماق قارشی طرفی اؤز دوستاغی ائتمک اؤزونونکو دئیه یاشام دونیاسیندا ایستعمار ائتمک دئمکدیر. بو فیکیرلره اساساً اؤز دوشونمه- سیستیمینده بیرینی دوستاق ائتمک و دونیانی آنلاماغا چالیشاراق اؤزگه نی آنلاماق و باشا دوشمک ایمکانسیز گؤرونور.

»بانتو میللتینین دوشونمه سیستیمی اونون دیلیندن اؤیره نیلیر. اونلاری خریستیان ائتمک اوچون یاپیشاجاق ایپ اوجلارینین تاپیلماسی بیر هدف دیر«. بو یاناشما کامئرونلو فیلسوف Marcien Towa یا عاغیللی حوققاباز اولدوغو اوچون دگیل، مؤمون حوققابازاولدوغو اوچون اویقون گؤرونور(9).

مارکس دوشوندوگو سیستیم

کائوتسکی و لنین مارکسیسمی بیر سیستیم (اؤز ایچینه قاپالی باغلی فیکیر) اولاراق سیاسی باخیمدان مارکسی اؤزلرینه چیخماق ایستیردیلر. کمونیست و سوسیال دئموکراتلار آراسیندا ایشچی صینیفی حرکتی بؤلوندوکدن و اوکتیابر دئوریمی باشاری ایله کومونیستلرین نفعینه سونوجلاندیقدان سونرا اونلارمارکسیسمی بیر سیستیم دئیه سؤویئتلر بیرلیگینده (شوروی ده)  لنینیسم ایله بیرلشدیره رک مملکت تئوریسی ائتمه گه چالیشدیلار. سؤویئتلر بیرلیگینده ائدیلیگی عملین ترسینه غرب آوروپا سوسیال دئموکراتلاری ایسه مارکسیستی فیکیرلری گونون سیاستیندن اوزاقلاتماغا چالیشدیلار. بو ایکی سیاسی گوج اویونو و آت چاپدیرمالارین آراسیندا ایکینجی دونیا ساواشینا دک اؤتریشده اوتو باوئر آدیندا بیر شخص آوسترو مارکسیسم مکتبینی گلیشدیردی. بونلارا باخمایاراق گئورگ لوکاکس دا مارکس و لنین دوشونجه لری آراسیندا بیر کؤپرو قورماق آختاریشیندا اولدو. بو چابالارا باخمایاراق ایکینجی دونیا ساواشیندان سونرا باتی آوروپا اؤلکه لرینده مارکس تئوریلری اوزره دارتیشمالاریالنیز آکادئمیک ساحه لرده داوام ائتدی.

هئلموت هوپئ بعضی دوشونمه سیستیملری اوزره یازیر: باشا دوشولمه یه جک دوشونمه (ئوشونمک عملی)آنلاماق اوچون دگیل، اینانماق اوچون بیر شئیدیر. بو شئیه اینانجی اولان هر کس اؤزونو بؤیوک بیر روحانی کیمی حیس ائده بیلر.

قایناق:

1          http://www.azadtribun.com/Taslaq.htm

2          Justo Fernández López: Lexikon Der Linguistik und Nachbardisziplinen Deutsch und Spanisch

http://culturitalia.uibk.ac.at/hispanoteca/Lexikon%20der%20Linguistik/a/a.htm      باخ:

http://culturitalia.uibk.ac.at/hispanoteca/Lexikon%20der%20Linguistik/g/GEDANKE%20%20%20Pensamiento.htm

3    همان اثر باخ:

http://culturitalia.uibk.ac.at/hispanoteca/Lexikon%20der%20Linguistik/sp/SPRACHE%20%20%20Lengua.htm

4  Schülerduden - Die Psychologie - Mannheim u.a. 1981

5  Schiefenhövel u.a.: Gemachte und gedachte Welten. - Stuttgart 1994

6          همان اثر باخ.

http://culturitalia.uibk.ac.at/hispanoteca/Lexikon%20der%20Linguistik/sp/SPRACHE%20und%20DENKEN.htm

7          Ferdinand de Saussure: Grundlagen der allgemeinen Sprachwissenschaft. Berlin, Leipzig: DeGruyter, 1931

8          Knut-Sören Steinkopf, Einführung in die Methoden wissenschaftlichen Verstehens  pädagogischer Texte: Humboldt Universität zu Berlin: Institut für Allgemeine Pädagogik Wintersemester 2000 / 2001:

 http://www.hausarbeiten.de/faecher/hausarbeit/pab/17962.html

9          M. Towa, »Die Aktualität der afrikanischen Philosophie«, in: F.M. Wimmer (1988), S. 57.

10        Bergold, Jarg B. & Flick, Uwe. (1987a). Die Sicht des Subjekts verstehen: Eine Einleitung und Standortbestimmung. In Jarg B.

ایشیق سؤنمز 23.07.2005