فارس کولتورونده بعضی شخصلرین تابولاشماسی (اوزرینده فیکیر یئریتمگه ایجازه وئریلمدیگی)

بیلیندیگی کیمی سیاسی و ایجتماعی مسئله لر ایله مشغول اولانلار یالنیز اؤزلری اوچون دئییل، توپلوم اوچون ده مثبت و منفی رول اوینادیقلاری اوچون اونلارین دونیانی دگیشیب دگیشمه دیکلریندن آسیلی اولمایاراق توپلومدا بوراخدیغی ایستر یاخشی، ایسترسه ده پیس ایزلری گله جک دؤللری (نسیللری) اتگیله یه جه گی و بیر چوخلاری اونلارین آدلاری نین دالیندا بارینماق (پناهگاه تاپماغا چالیشماق) ایسته یه جکلری اوچون اونلارین یئریتدیکلری سیاست، اوینادیقلاری روللاری ایستر اؤزلری یاشادیقلاری زامان، ایسترسه ده اونلارین اؤلمه لریندن مین ایل کئچمه سینه باخمایاراق بو مسئله کولتور خادیملری، تاریخچی و سیاستچیلرین دیققت مرکزینده اولار دئیه دوشونمه لی ییک. بو باخیمدان محمد مصدق السلطنه آدلی فرامانسون اولموش بیر شخصی ده ایران ممالیکی محروسه سینده کی اوینادیغی رولو اوچون دیققت مرکزینه آلماق و اونون گؤردوکلری ایش و ائتدیکلری خطالارا تنقید گؤزو ایله یاناشماق اولدوقجا دوغال گؤروندوگونه باخمایاراق اونون آدی نین آلتیندا فارس تمامیتچیلیک سیاستینی یئریتمگه دوشوننلر بو ذاتِ اقدسی بیر توخونولماز بوت (بت) کیمی نظره آلمیش گؤرونورلر. او زامان فارس دیل و مدنیتینی اؤزونه اساس گؤتورموش، فارس توده پارتیسینه عضو اولموش و آذربایجان میللی حرکتی علیهینه اولموش خلیل ملکی 1326 (1947) ایلینده توده پارتسیندن آیریلاراق مظفر بقائی ایله "حزب زحمتکشان" آدلی فارس تشکیلاتینی 1330 (1951) ایلینده قوروجولاریندان اولاراق 1331 (1952) ایلینده محمد مصدیقین یاخین دوستلاریندان و جان یاندیرانلاریندان بیری اولاراق اؤلومه دک اونلا دوستلوغونو سوردوردو. خلیل ملکی آمریکا بیرلشمیش شتاتلاری ایله محمد مصدق ایلیشگیلری اوزره یازیر:

آمریکا بیرلشمیش شتاتلاری گوج و زور ایله جبهه میللی (ایکینجی) نی شاهین یئرینه اوتورتسون. اولدوقجا شاها باسقی اویقولاماغا چالیشدی. جبهه میللی (ایکینجی) باشارمادیسا، بو مسئله ده آمریکا سوچلو دئییل، نیسبی آرادلیقلار و یئر ایصلاحاتی، بونلار هامیسی آمریکا بیرلشمیش شتاتلاری نین باسقیسی آلتیندا حیاتا کئچدی. آمریکالیلار چوخدان شاهدان اومود اوزه رک اونون یئرینه بیرینی قویماغا چالیشیردیلار. آرا قاریشیقلیق شاهین یئرینه بیر سئچه نگین (آلترناتیوین) تاپیلماسینا فرست وئرمیردی.(1). خلیل ملکی امیر پیشداد آدلی دوستونا اوردیبیهشت آیی نین اون سکیزینده مین اوچ یوز چیرخ آلتی (1967) ایلینده یازیردی:
"انتقادی که دارم مربوط به اين است که از دکتر مصدّق بُتی ساخته می شود و اشتباهات اساسی او را به احزاب نسبت می دهيد که گويا - بمناسبت ضعف ايدئولوژيک احزاب طرفدار جبههء ملّی بوده که مصدّق موفّق نشده است. البتّه موضوع، مفصّل است و در اين جا نمی توان [آن را به تفصيل] طرح کرد. بطور خلاصه و در حقيقت [اين نامه] اعلام عقيده و تذکّر بعضی از واقعیـّات [است]:

1-     دکتر مصدّق به احزاب عقيده نداشت و حتّی خود را مافوق جبههء ملّی و احزاب اعلام کرده بود و موقع انتخابات [دورهء هفدهم مجلس شورای ملّی] موجب شد، که جبههء ملّی بکلّی تعطيل گرديد، و پس از آن، من اصطلاح «نهضت ملّی» را جانشين «جبههء ملّی» - که ديگر نبود - کردم. در مجلس [هفدهم] نيز ديگر فراکسيون جبههء ملّی نبود، بلکه فراکسيون نهضت ملّی بود. با وجود تذکّرات مستمرّ و دائمی من، [مصدّق] به حزب و حزب بزرگ عقيده نداشت. فقط بعد از [حوادث] ۹ اسفند توانستم او را متقاعد کنم، امّا متأسفانه به مناسبات ديگر، کار از کار گذشته بود.

2-  صحيح است که حزب استالينی توده، کارشکنی می کرد، امّا صحيح تر، اصطلاحی است که عامّهء مردم آن را اختراع کردند: «تودهء نفتی» - يعنی ترکيب سياست انگليس و حزب توده -کارشکنی می کرد، و اين ضعف ايدئولوژيک ما نبود که موجب شکست شد، ضعف ايدئولوژيک دکتر مصدّق و تمام رهبران نهضت ملّی بود که از کارشکنی های حزب توده - نفتی سر درنياوردند و آلت دست انگليس ها گرديدند و ما را - که از کارشکنی های حزب توده پرده برمی داشتيم - اغلب تخطئه کردند.

3-      28  مرداد 1332 اجتناب پذير بود. عدم آگاهی رهبری [مصدّق] موجب شکست شد. اين موضوعی نيست که پس از گذشت زمان گفته باشيم. در آن زمان هم، شرايط و عوامل شکست را برشمرديم و هم عوامل پيروزی را پيشنهاد کرديم. اسناد و مدارک و شواهد، زياد هست که حزب زحمتکشان (نيروی سوّم) عوامل پيروزی را برشمرده و پيشنهاد کرده، هم در روزنامه [نيروی سوّم] و هم بيشتر بطور شفاهی به خودِ دکتر مصدّق اعلام کرديم. امّا ضعف ايدئولوژيک او و عدم آشنايی او بر سياست جهانی روز، موجب شکست گرديد"(1.1).

خلیل ملکی فارس جبهه میللی تشکیلاتی اوزره یازیر:

"... جبههء ملّی (دوّم) به فرضِ رسيدن به قدرت، چه کار خواهد کرد؟ يکی از اعضاء شورای مرکزی جبههء ملّی (دوّم) به من گفت: اين هیأت حاکمه، احمق است، اگر حکومت را خودشان به دست ما بسپارند، در مدت دو روز، اختلاف و نفاق را به جائی می رسانيم که ناچار از بين می رويم" "رهبران جبههء ملّی (دوّم) حتّی در سطح قرن نوزدهم نيز نيستند"(1.2).

ایندیسه، یئری گلمیشکن محمدعلی مهرآسا آدلی، فارس جبهه میللی تشکیلاتی نین عضوونون "با شرف ها!!" آدلی مقاله سی نین بعضی پاساژلارینی بو دوغرولتودا نظردن کئچیرک، اوخویوروق:

" ... چرا هر زمان این باشرفها در می مانند و کم می آورند، به شتاب به جنگ مصدق و مصدقیسم می روند؟"(2)

اوسته گؤروندوگو کیمی فارس جبهه میللیچیلری نین نظرده توتدوقلاری مصدق اؤلوب تورپاغا قاریشمیش بیر وجود دئییل، او بیر روح کیمی ضعیف النفس و تمامیتچی فارس میللتچیلری نین ذهنیتلرینده حؤکوم سورمکده دیر. دئمک، فارس تمامیتچیلرینه گؤره مصدق سیاسی و تاریخی شخصیت اولمادیغی اوچون بیر مکتب کیمی تقدیم اولونمالی ایمیش. بوتلشدیریلمیش بو شخصین یانلیش عمللرینی نقده چکدیکده، فارس تمامیتچی و بوتچولری (بت پرستلری) نین سسی گؤیه قالخارکن، سعدی نین فارس ادبیاتیندا ایشلتدیگی آشاغیداکی ایفاده سرگیلنمیش اولار:

"ببری مال مسلمان و چو مالت ببرند ---- بانگ و فریاد بر آری که مسلمانی نیست"

فارس میللیتچیلری بیر عمر مصدقه "وای، آقا وای!!" دئیه رک فارس تمامیتچیلیگینی ایران ممالیکی محروسه سینده  کی فارس اولمایان ائتنوسلارا "جبهه ملی ایران" آدی آلتیندا تحمیل ائتمگه چالیشدیقلاری اوچون بوگون گئنه ده اؤز هئگئمونلوقلارینی قورویوب ساخلاماق اوچون محمد مصدقین عمللری اوزره فیکیر یئریدیلرکن، کوره دن چیخمیش گؤرونرلر. محمد علی مهرآسا گئنه ده یازیر:

"... مدتی است دوباره مصدق ستیزی علناً سکه رایج میان اهل شرافت شده ... نمی دانم ستیز بی جا و بی شرمانه باکسی که حتا فرزندانش نیز در قید حیات نیستند، چه گرهی از کار فروبسته ی سلطنت ساقط شده می گشاید؛ و دروغ پردازی در مورد این شخصیت، جز گوشت تلخی برای دروغگو، چه نتیجه ای به بار می آورد؟..."(2).

محمدعلی مهرآسا قارشی طرفین یازیسینی ایجتماعیت اوچون سرگیله یه رک مسئله نین بوراسی یانلیش و بوراسی داها یانلیش، بوراسی کؤکوندن یانلیش دئیه ایفاده ائتمگه بیلگی و معلومات، یئتنک و باشاریغا صاحیب اولمادیغی اوچون قارانلیقدا اوتوراراق گئجه دیر دئیه ساییر باییر ائتمگه چالیشار. او قارشی طرفین فیکیرلرینی اساسسیز گؤسترمک اوچون قارشی طرفی "سلطنتچی" اولدوقدا گوناهلاندیرارکن داها آرتیق محمد مصدق نقده چکیلمه سین دئیه اوشاقلاری نین دا حیاتدا اولمادیقلاری خاطیرلاداراق "یازیق یازیق" ایزلنیمی بوراخماقلا تاپیندیغی نی "تطهیر و مطهر" دئیه قوروماغا چالیشار. محمدعلی مهرآسا گئنه ده یازیر:

"... نه دکتر مصدق زنده است که ادعائی در کسب قدرت و حکومت داشته باشد و جای دُردانگان جاه طب را تنگ سازد، و نه پسرانش درحیاتند که بخواهند به تأسی از پدر زمامدار شوند ..."(2).

مسئله شخص مصدق دئییل، توپلوم اوچون اونون اوینادیغی رولو و بوگون ده اونو بوتلشدیره رک اؤزلرینه چؤرک آغاجی ائدن ذات عالیلر، او جومله دن اونا نیسبت وئریلمیش تمامیتچیلیک مکتبی نظرده توتولمالیدیر. ائله بوندان یانا دا "اؤلو قویون سوتلو اولار" مقوله سی بیر داها خاطیرلانمیش اولار. مصدق بوگون یاشار، سیاست یئریدر و اونو اؤزلرینه باشچی بیلنلر کیمی فارس تمامیتچیلیگی شعاری ایله ایجتماعیتی آلداتماغا چالیشسایدی، ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان ائتنوسلار آراسیندا هئچ ده پرویز ورجاوندلردن یاخشی خاطیره بوراخابیلمز ایدی. دئمک، محمد مصدقه اورک یاندیرانلار فارس تمامیتچیلیگی عنوانی ایله داها او ذات اقدسلرینی آبروسوز ائتمکلرینه احتیاج گؤرونمور. محمد علی مهرآسا گئنه ده یازیر:

"...  حدود ۴۱ سال است که از زندگی نیز دست شسته و کالبدش در زیر خاک مدفون است؛ و پس از مرگ مدفنش را نیز به حبس انداختند و کس را اجازه ی گذر و نظر برآن بارگاه ندادند. پس جای کدام یک از شما باشرفها را اشغال کرده که چنین نعره ی مستانه سر میدهید؟ آیا این نوشته های یک نواخت و بی مایه که حریفانی بزرگتر از شمایان نیز قبلاً مرتکب صدورش شده بودند و شما تنها آن نوشته ها را رو نویسی کرده اید، برای مطرح شدن خویشتن است، یا برای زمین زدن یک تهمتن شهرت و ابرمرد سیاست!؟"(2).

اوسته گؤروندوگو کیمی شعبان جعفری (شعبان بی مخ دئدیکلری) ذات اقدسلری نین ایفاده لری بیر داها سرگیله میش اولار. بیلیندیگی کیمی شعبان جعفری ده ناراضیلری ازمک اوچون محمد مصدق زامانی آیلیق 3000 ریال ایله ایشه آلینمیشدی (3). بوتلشدیرمه مقوله سینی نظره آلارساق، فارس تمامیتچیلری نین تابو ائتدیکلری محمد مصدق اوزره یئریتدیکلری بو توتوملار (داورانیش و رفتارلار) داها دا راحات  آنلاشیلمیش اولار. گؤروندوگو کیمی بو یاناشمالار سیاست مقوله سینه دئییل، دینی اینانج مقوله سی سیراسینا آلینمالیدیر. ائله بو تابولاشدیرما مقوله سی اساسیندا فارس دیل و مدنیتینه توتولموش ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان توپلوملار دا آزادلیق و مدنی توپلوم اولوشدورماغا حسرت قالمیش گؤرونرلر. بو تابو ائدیجی فارس تمامیتچیلیگی اینسانلاری اولدوقلاری کیمی دئییل، فارس تمامیتچیلیگی چیخارلاری ایجابیندا هر کیمسه نی زامانا اویقون ایسته دیگیی بیچیمه سالار، اؤرنک اولاراق محمدرضا شاهی "آریامهر" و  "ظل الله" ائدر! محمد علی مهرآسا گئنه ده یازیر:

"... مگر نمی بینید، در ایران کنونی، نسلی که پدارانشان هم مصدق را ندیده و زمان او را درک نکرده بودند، چگونه نام و نشان و آمال او را فریاد میزنند؟ امروز شعار در هر اجتماع و اعتراض این است: «مصدق! مصدق! راهت ادامه دارد...» مدتهاست راه مصدق وسیله ی است برای مبارزه با استعمار و استثمار و توسعه آزادی و دموکراسی در تمام زمینه ها"(2).

اوسته کی ایفاه لری نظره آلدیقدا آتالار یاخشی دئمیشلر: "گؤرونن کنده، بلدچی لازیم اولماز". دئمک، محمد مصدقین آدی آلتیندا داریوش فروهرلر "حزب ملت ایران"، پرویز ورجاوندلر "جبهه ملی ایران" دئیه فارس تمامیتچیلیگی و راسیستلیگی نین چاغیریجیلاری اولارکن، میمون کیمی اؤزلرینی اونلارا بنزتمک ایسته گنلردن داها نه گؤزلمک و اومماق اولار؟ بو تمامیچی فارس تشکیلاتلاری نین گؤروشلرینی نظره آلارساق، فارس تمامیتچیلری بوگون اینسانلیق اساسیندا دئییل، تمامیتچیلیک اساسیندا مصدقی اؤزلرینه اؤرنک ائده بیلمیش گؤرونورلر. دئمک، محمد مصدق سؤمورگه چیلیگه دوشمن ایدیرسه، بوگون فارس حاکیمیتی و تمامیتچیلری ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان توپلوملارین دیل و مدنیتلرینی آرادان آپاراراق اونلارین یئر آلتی و یئر اوستو قایناقلارینی اؤز خیدمتینه آلماقلا اینسانی گوجلرینی ده یاراتدیقلاری سیستیمین خیدمتینه قول ائتمیش مقامدا یئر آلیرلار (یئری گلمیشکن آرتیریلمالیدیر: بو سیاست محمد مصدق زامانی دا حؤکوم سورمکده ایدی). گؤروندوگو کیمی بوگون محمد مصدق یالنیز و یالنیز فارس تمامیتچیلیگی و ایستعمارچیلیغی نین سیمگه سی کیمی قلمه آلینمالیدیر. محمدعلی مهرآسا گئنه ده یازیر:

".. . آقای علی میرفطروس است که نظیر جلال آل احمد، از کمونیسم، به ارتجاع فاشیسم گرائید. تفاوت این دو در این است که آل احمد از کمونیسم حزب توده، به ارتجاع دین رسیده بود و آقای میرپطروس از فدائی خلق، به ارتجاع سلطنت گرویده است! که هردو به یک اندازه حیرتزاست."(2).

بو ذات عالیلر باغلی اولدوقلاری محفللرین نئجه بیر ملقمه اولدوقلارینی بیلمگنلر بلکه ده بو ایفاده لر ایله "حزب نژاد پرست جبهه ملی فارس" تشکیلاتی نین یئتیردیگی یئمیشلردن ده بیر پای اومابیلسینلر. آنجاق پرویز ورجاوند باشچیسی اولدوغو جبهه ملی فارس تشکیلاتی و اونون روحونو اوخشایان فارس مداحلاری نین فیکیرلری ایله تانیش اولانلار (4.1، 4.2، 4.3)، آشاغیداکی ایفاده نی  داها آرتیق سرگیلتمک ایسترلر:

"شنيدم گوسفندي را بزرگــي ---   رهانيد از دهان و چنگ گرگي

شبانگه كارد بر حلقش بماليد ---  روان گوسفند از وي بناليـــد

كه از چنگال گرگم در ربـودي  --- وليكن عاقبت گرگم تو بـودي"(5)

محمدعلی مهرآسا گئنه ده یازیر:

"... هدف مصدق احیای قانون اساسی مشروطه بود تا شاه از حکومت کردن صرفنظر کند و تنها پادشاه باشد؛ درنتیجه، پادشاهی مانند سلسله های پیشین سقوط نکند و کشور چنین به دست آخوند نیفتد."(2)

اوسته گؤروندوگو کیمی فارس تمامیتچیلری نین تاپیدیقلاری محمد مصدق السلطنه بو گئدیش ایله فارس تمامیتچیلری نین خیاللاریندا بیر فالچی کیمی ایران ممالیکی محروسه سی نین طالعینه ده باخماق اوچون ایشه سالیناجاق. فارس تمامیتچیلری دورمادان "یا مصدق یا هو!!، یا اؤلوم یا او!!" دئیه  رک گلجگین آرزوسو ایله دئییل، کئچه جگین حسرتی ایله یاشایاراق اؤز ذهنیتلرینده ملکه و تابو ائتدیکلرینه تاپینماغا چالیشاجاقلار.

قایناقلار:
 

1        امیر پیشداد و محمد علی کاتوزیان، نامه های خلیل ملکی، تهران 1381، صحیفه: 163-164.

1.1     اوسته آدی کئچن اثر، صحیفه 414-415.

1.2     اوسته آدی کئچن اثر، صحیفه 122-125.

2        محمدعلی مهر آسا: باشرف ها، کالیفرنیا جولای 2007!!: http://www.akhbar-rooz.com/article.jsp?essayId=10455

3       اداره، دائره، شعبه، رونوشت، گزارش مورخ 20/8/1330، وزارت کشور: علی میر فطروس: محمّد مصدّق؛ آسيب شناسی يک شکست (بخش پنجم): http://news.gooya.eu/politics/archives/2007/06/060151.php  آلینمیش: جلال متینی، نگاهی به کارنامهء سياسی دکتر محمّد مصدّق، شرکت کتاب، آمريکا، ۱۳۸۴، صحیفه: 276-277، آلینمیش: حسین مکّی، کتاب سياه، جیلد ۴، صحیفه ۳۰۶ – ۳۵۶.

4        پرویز ورجاوند، جناب آقای خاتمی، ریاست جمهوری (1379):

http://millishura.com/Farsi/azsav/mektub.htm

4.1     اعتراض جمعی از اعضای جبهه ملی ايران به يك تصميم وزارت آموزش و پرورش، پنجشنبه 23 بهمن 1382: http://news.iran-emrooz.de/more.php?id=3041_0_7_0_M

4.2     ایشیق سؤنمز: اؤلو قویونون سوتلو اولما حئکایه سی:

http://www.azadtribun.net/x18298.htm

5       سعدی، گلستان.

6       علی میرفطروس، محمّد مصدّق؛ آسيب شناسی يک شکست (بخش يازدهم)، خـلیـل مـلــکـی؛ انــديشمنــد ِ تنهــا،

ایشیق سؤنمز، 18.07.2007

توپلوم