ایران ممالیکی محروسه سینده فئدرال بیر سیستیم کیم ایله، هانکی اساسدا؟

اؤزونو "آذربایجان فئدرال دئموکرات حرکتی" آدلاندیران تشکیلات آدیندان بللی اولدوغو کیمی بیر فئدرال سیستیم اوچون سفربر اولموش ساییلار. ایران ممالیکی محروسه سینده ائتنیک فئدرال بیر سیستیم ایستمی گؤز اؤنونه آلینارسا، بو تشکیلات قوروجولاری بو آدی سئچمکله سیاسی باخیمدان بؤیوک بیر چلیشگه ایله اوز اوزه دیرلر. او دا یازیلاریندا "ایران ممالیکی محروسه سی" یئرینه "ایران" دئییمینی ایشلتدیکلری ساییلار. بو یاناشما ایله آذربایجان فئدرال دئموکرات حرکتی تشکیلاتی  بیر یاندان سرحدی قیزیللی ایران (ایران مرز پر گهر) کیمی آدلانان فارس محورلی "ایران" دئییمی نی رسمیته تانییار، باشقا یاندان "ایران" مملکتینده آذربایجان میللی مسئله سینی ده قابارتماغا چالیشار. ایران ممالیکی محروسه سی تاریخی فاکتلارا اساساً بیر مملکت دئییل، ممالیکی محروسه دیر دئیه قبول اولونارسا، سیاسی ادبیات باخیمیندان آذربایجان فئدرال دئموکرات تشکیلاتی "ایران" آدینی ایشله درکن چلیشگه لی بیر مقامدا یئر آلدیغینا تانیق اولاریق. دئمک، آذربایجان میللی مسئله سی نین سیاسی بیر مسئله اولدوغونو و گونئی آذربایجان تورپاقلاری نین ایران ممالیکی محروسه سینده یئر آلدیغینی نظره آلارساق، سندلرده، یازیشمالاردا و چیخیشلاردا بو مسئله لره داها دا سیاسی یاناشماق لازیم. بو باخیمدان س. حاتملوی ذات عالی نین فارس تشکیلاتی کیمی تانینان "راه کارگر" آدلی تشکیلاتا عنوانلادایغی یازی دیققت چکیجیدیر، اوخویوروق:

"خیر دوست عزیز! اینکه سازمان شما سالهای سال نسبت به جنبش ملی- دمکراتیک آذربایجان بی تفاوت بوده و چشم بر حرکات قلعه بابک و کارهای فرهنگی شبانه روزی فعالین آذربایجانی و ترک ایران بسته بود، نمی تواند دلیلی بر غیر دمکراتیک بودن این جنبش باشد. زمان آن فرا رسیده است که چشم هایتان را خوب باز کنید. حرکت ملی- دمکراتیک ترکهای آذربایجان جنبشی است که مستقل از سازمانهای شما رشد کرده و با قیام تاریخی اول خرداد به کیفیت تازه ای دست یافته و می رود که طومار رژیم مافیائی- اسلامی حاکم بر ایران را برای همیشه در هم به پیچد. غافل گیری سازمان شما قابل فهم است. شما سالهای سال چشم بر فعالیت های ما بستید. حتی تاسیس جنبش فدرال- دمکرات آذربایجان برای شماها حادثه ی خوشایند نبود (لحن بیانیه ی سازمان شما در این باره و توطئه ی سکوت سازمانهای چپ دیگر گویای خیلی چیز ها بود.). سازمان شما که اینک با یک حرکت میلیونی- که از تحلیل آن عاجز است- مواجه شده، مثل اکثر موارد کتابی برخورد کرده و با زدن انگ پان ترکیست، اشاعه ی نفرت قومی و غیره می خواهد طرفداران خود را - که به حق سئوالاتی در باره ی این جنبش دارند- ساکت کند"[1].

اوسته حاتملوی جنابلاری گلدیگی قناعتدن بللی اولدوغو کیمی ایستر اؤزلرینی "حق تعیین سرنوشت" یانچیسی کیمی قلمه آلان "راه کارگر ایران-فارس" تشکیلاتی و ساییر سول مئاب تشکیلاتلار، ایسترسه ده فارس ساغ و آشیری ساغ تشکیلاتلاری ائتنیک گونئی آذربایجان و ایران ممالیکی محروسه سی نین باشقا یئرلرینده یئرلشمیش تورک ائتنوسونو، اونلارین دیل و مدنیتلرینی سیاحت ساحه سینده قبول ائتمزلر.  بئله لیکله ده ایستر حاکیمیت و ایسترسه ده اونا مخالیف اولان فارس تشکیلاتلاری ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللتلر مسئله سی آچیسیندان حذف ائدیجی و ایستعمارچی مقام و پوزیسیوندا یئر آلمیش گؤرونرلر. دئمک، ایستر فارس حاکیمیتی و ایسترسه ده اونا مخالیف اولان فارس تشکیلاتلاری ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللتلره قارشین بیر توتساق و اسیر معامیله سی ائده رک  بو  میللتلرین دیل و مدنیتلرینی یوخ ائتمک، ذهنی، فیزیکی گوجلرینی ساغماق، یئر آلتی و یئر اوستو قایناقلارینی سؤمورمک اوچون یاریشمادا یئر آلارلار. قیسا سؤز ایله دئسک، ایران ممالیکی محروسه سینده میللیتلر مسئله سی آچیسیندان فارس و فارسچیلادان پای اومماق دوغرو و دوزگون اولماز. مقاله دن گئنه ده اوخویوروق:

"آقای شالگونی! بخود آئید! جنبش ملی- دمکراتیک 1 خرداد یک شبه بوجود نیامده است. این جنبش نتیجه ی بیش از بیست سال کار شبانه روزی فعالین ملت ترک ایران می باشد. چرا از ین جنبش به وحشت افتاده اید؟ نکند سازمان شما و دیگر سازمانهای سراسری!! به چشم رقیب به جنبش ملی- دمکراتیک و سراسری ما می نگرند؟ نکند شما ها از این وحشت دارید که جنبش ما نه تنها در آذربایجان، بلکه در پایتخت کشور و خیلی جاهای دیگر ایران نیز ابتکار را در دست بگیرد؟ در این مورد می توانم خیال شما را راحت بکنم. ما سازمانهای چپ را نه رقیب بلکه متحد خود در مبازه ی برحق مان می دانیم. امیدوارم شما نیز این گونه فکر و عمل کنید!"[2].

"حق تعیین سرنوشت" یانچی سی کیمی اؤزونو تقدیم ائدن "راه کارگر ایران- فارس" تشکیلاتی نین آذربایجان میللی مسئله سینه یاناشماسینی نظره آلدیقدا بو تشکیلاتا تره دوغراماق اؤزو ده خاملیق ساییلار. دئمک، ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللی مسئله نین حل اولماسی سراسری دئیه فارس تشکیلاتلاری نین توخولمازلیغی دئییل، بو تشکیلاتلارین داغیلماسی و ائتنیک دابانلار اساسیندا مختلیف میللیتلرین میللی و سیاسی تشکیلاتلاری نین یارانماسی ایله حیاتا کئچه بیلن بیر مسئله ساییلمالیدیر. مسئله بئله اولدوقدا فارسلاشمیش "ایران" دئییمی و فارس تشکیلاتلاری سراسری دئیه اونلارین توخونولمازلیغینی و بو ایمپیریانین تورپاق بوتونلوگونو قبول ائتمیش آذربایجان فئدرال دئموکرات حرکتی تشکیلاتچیلاری او جمله دن هدایت سلطانزاده نین تئوریلری سویا دوشه رک اؤز کئچرلیگینی ایتیرمیش اولار. بو دوغرولتودا هدایت سلطانزاده نین گؤروشلری اوزره دئیینمک داها مقصده اویقون گؤرونر. اوخویوروق:

"متاسفانه ، حرکت ملی در آذربایجان ، از تاکید بر دموکراسی و حقوق بشر و مبارزه جدی برای منع شکنجه و لغو اعدام و دفاع از حقوق دیگر ملیت ها و آزادی های سیاسی همگانی غافل بوده است. کسی که نتواند به دفاع از آزادی و حقوق دیگران برخیزد ، هرگز نخواهد توانست از حقوق خود نیز دفاع کند. حق تعیین سرنوشت ، دفاع از حقوق بشر و دموکراسی بطور اعم را نیز با خود دارد همانگونه که یکی از مضامین حقوق بشر در حقوق بین المللی ، دفاع از حق تعیین سرنوشت است ولی این مساله گوئی دربین ما ، ارزش و اهمیت لازم را پیدا نکرده است، شبیه اینکه ما حق تعیین سرنوشت را شقه شقه کرده و فقط از بخش کوچکی از آن دفاع کنیم، بنظر من ، هنوز رابطه ارگانیک این مفاهیم با مساله ملی در بین فعالین سیاسی و مدنی آذربایجان ، بخوبی درک نشده است و نیازمند کار توضیحی و تئوریک زیادی است"[3].

اوسته کی عیبارتلری هدایت سلطانزاده ذات عالی ایفاده ائدرکن حاقلی گؤرونه بیلر. آنجاق بو یاناشما دوه مثلینی خاطیرلاتمیش اولار. گونلرین بیرینده دَوَه سودان گلیر ایمیش. دَوَه دن سوروشموشلار – دَوَه! نه اوچون بوینون اگریدیر؟ دَوَه دئمیش: - هارام دوزدور، بویونم اگری (دَوَه بوتون وجودونون اگری اولماسینی خاطیرلاتمیش)؟. دئمک، فارس ایستعمارچیلیغی آذربایجانی ایستر ذهنی، فیزیکی، ایسترسه ده دیل، مدنیت و بوتون وارلیق باخیمیندان قانداللادیغی اوچون آذربایجان آیدینی ایلک اولاراق کیم اولدوغو و هانکی دورومدا یئر آلدیغینی بلیرلمه لی، سونرا اؤز توپلومونو باشقا توپلوملارلا قارشیلاشدیراراق گؤتور قوی ائده رک هدایت سلطانزاده جنابلاری ایشارت ائتدیگی مقاملار اوزره فیکیر یئریتمگه چالیشمالیدیر. دئمک، 21- اینجی عصیرده یاشامامیزا باخمایاراق فارس ایستعمار گوجلری ایران ممالیکی محروسه سینده فارس اولمایان ائتنوسلارا بیر مدنی توپلوم اولاراق دونیا اجتماعیتینه اؤزلرینی تقدیم ائتمک اولاناق وایمکانی وئرمه دیگی نین یانی سیرا اونلارا انسانلیغا یاراشمایان آشاغیلاییجی (تحقیر ائدیجی) لقبلر وئرمیش. بئله لیکله ساده فارس کیتله سی ده بو نالاییق ایفاده لرین دوغرو و دوزگون اولدوغونو بیر طوطو کیمی قبول ائده رک ایشله در. مسئله بونلا دا جیزقیلاناجاق (نقطه لنه جک) دئییل، فارسلیغی قبول ائتمیش باشقا ائتنوسلاردان اولان مانقوردلانمیشلار دا بو آشاغیلاییجی دئییملری بیربیرلرینه قارشین ایشلتمک مقامینا چاتمیشلار. سونوج (نتیجه) اولاراق ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان ائتنوسلار یئرسیز و ناحق عمللر قارشیسیندا دونیا اجتماعیتینده کؤمکسیز قالمیشلار.

دئمک، ایستعمار آلتیندا اولان میللت اولادلارینا فارس ایستعمارچیلیغی نین دئموکراسی سی مسئله دئییل، فارس ایستعمارچیلیغی واسیطه سی ایله دیلینه، ذهنینه، و فیزیکی گوجونه وورولموش یاساق و قاداغا قانداللارینی قوپاریب اؤزونو آزاد ائتمک بیرینجی مسئله ساییلار. شخص ذهنی و فیزیکی باخیمدان آزاد اولدوقدان سونرا هر هانکی بیر نیظام و اینتیظامی یاراتماق ایسترسه، بشر حقوقلاری نورمالارینی منیمسه دیگی اوچون باشقا انسان و میللتلره ده بو حاقلارین وئریلمه سینی ایستمه لی اولار. چین بیلگینی کونفیسیوس دئمیش: "اؤزونه بگنمه دیگینی، اؤزگه سینه ده بگنمه"! بو دا تجروبه مسئله سیدیر. ایستعمارچیلیق آلیتیندا توتساق و ایسارتدن باشقا بیر شئی تجروبه اولونمادیغی اوچون فارس ایستعمار گوجلری آلتیندا اینیلده گن میللت اوولادلاریندان فارسلیق اوچون دئموکراسی چاغریسینا قاتقیدا بولونماق آرزوسو دا یئر سیز ساییلار. بونون ترسینه دیل و مدنیت آزادلیغینی تجروبه ائتمیش فارس شخص و تشکیلاتلاریندان بو دوغرولتودا بعضیلری بیر آددیملار گؤزله یه بیلر. بو مسئله اؤزونو دوغروتمازسا، شیرین شیرین دئمکله ده آغیز دادلی اولماز. دئمک، هدایت سلطانزاده ذات عالی نین اوسته ایشارت ائتدیگی "حق تعیین سرنوشت" مقوله سی فارس ایستعمارچیلیغی نین دئموکراسی سی ایله باغلاشاجاق دئییل، بو مسئله نین حللی نی فارس ایستعمارچیلیغینا قارشی قویولاجاق قورتولوش ساواشیندا  آختاریلمالیدیر. بو مسئله نین حللی اوچون آوروپا دئموکراسی سیندن دئییل، ایستعمار آلیتندا اولموش میللتلرین آزادلیق ساواشی تجروبه لریندن فایدالانماق - آنجاق اونلاری کوپی ائتمه مک - فایدالی ساییلار. گئنه ده اوخویوروق:

"همانگونه که دفاع از حق تعیین سرنوشت ، یکی از بلوک های سازنده دموکراسی عمومی است، تبدیل دیگر اشکال حقوق دموکراتیک به عنصر درونی حق تعیین سرنوشت ، به آن عنصر عامی از دموکراسی را وارد کرده و به هر دوی آنها مضمون و عینیت واقعی می بخشد ، متاسفانه ، ازاین نظر ما هنوز در شیوه نگرش خود در قرن هیجدهم باقی مانده ایم حکومت نیز از طریق افراد و عناصر وابسته بخود سعی کرده است با عنوان کردن موضوعات بی ربط و حاشیه ای ، مانع از تمرکز بر چنین حوزه هائی شده و تا آنجا که ممکن است فعالیت فکری فعالین جنبش ملی را در مسائل حاشیه ای مشغول سازد البته ، حال و روز بقیه هم چندان بهتر از ما نیست ، بهترین نمونه آن ، ساکت ماندن فعالین سیاسی و روشنفکران فارس در هنگام قیام در آذربایجان در 1385بود"[4] .

اوسته هدایت سلطانزاده ایشارت ائتدیگی و آذربایجان فئدرال دئموکرات حرکتی تشکیلاتی نین سندلرینده ده اؤز عکسینی تاپدیغی یاناشمالار بو تشکیلات اوچون کیلیدی بیر یاناشما ساییلار[5]. دئموکراسی اوغروندا دیکتاتورلوغا قارشین ساواش ایلک اولاراق غرب دونیاسیندا اؤنم و اهمیت قازانماسینا باخمایاراق هامان دؤنملرده آوروپا دؤلتلری ایستعمار مقوله سی نی آفریکا، لاتین آمریکا، آسیا و اوسترالیا و اونون اطرافینداکی آدالاردا اویقولاماغا چالیشمیشلار. دئمک، دئمکراسی دیکتاتورلوغو یوخ ائدر دئیه قبوللوق گؤرسه ده، باشقا توپلوملارا ایستعمارچیلیغین یوکلنمه سی نی اؤنله مز. بو مسئله یه قارشی قویماق اوچون ایستعمار گوجلرینه توتولموش یئرلی خالق و میللت اؤزو سفربر اولمالیدیر.

دئمک، آوروپادا دیکتاتور حاکیمیتلره قارشین مخالیفت دئموکراسی اوغروندا ساواشارکن آوروپا دؤلتلری اوسته آدی کئچن تورپاقلاردا دیل، مدنیت قیرقینی حیاتا کئچیرمک و اورالارین یئر آلتی قایناقلاری چاپماق ایله مشغول اولموشلار. بوگون فارس ایستعمار تشکیلاتلاری دا ایستر حاکیمیت و ایسترسه ده مخالیفت همان معامیله نی ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان ائتنوسلار علیهینه ائتمگه چالیشارلار. دئمک، بو مسئله نی باشا دوشمه مک بیر چوخلاری نین ایکی قیرانلیغی نین اگری اولدوغوندان حئکایت ائدر. اونلار هله ده ایپین اوجونو تاپمیش گؤرونمزلر. بو حضراتلار بیر داها فارس ایمپریاسیندا دئموکراسی دئیه خالقی قوربان وئرمزسه لر، عیبرت درسی آلمازلار. دؤنه دؤنه بو عیبرت درسی آلمالار دا محروم میللتلری یوخلوغا سوروکله یه جک مقوله ساییلار. بورادا وورقولادیغیمیز مقاملاری آشاغیداکی پاراقرافدا دولاییلی اولاراق هدایت سلطانزاده ذات عالیدن ائشیدیریک:

"واقعیت این است که یک ایدوئولوژی سازی در هشتاد سال گذشته در این زمینه انجام گرفته است که هرگونه دفاع از حقوق ملی در ایران را با تجزیه طلبی برابر شمرده است در پوسته این ایدوئولوژی ، خاک برجستگی دارد و نه انسان . حال آنکه حق یک مقوله مربوط به انسان است و نه خاک ، ناسیونالیسم تهاجمی که در این صد سال گذشته به نژاد آریا و کوروش و داریوش و قداست زبان فارسی متوسل شده است ، ناسیونالیسمی که جز خود ، ملیت و زبان دیگری را به رسمیت نمی شناسد ، ناسیونالیسمی که به بهانه دفاع از تمامیت ارضی ، دیگر ملیت ها را به شیوه فاشیستی سرکوب کرده است ، ماسک خود را بر چهره دیگران می گذارد . در تاریخ صد ساله آذربایجان ، یک حزب دست راستی وجود نداشته است ، چه رسد به حزب یا جنبش فاشیستی حال آنکه " آریانا ها " و " آریامهرها " و دسته های رسما فاشیستی با پیراهن های سیاه " حزب سومکا " ، همگی از ملیت حاکم بوده اند ، همین امروز ، خیلی از سلطنت طلب ها و جبهه ملی چی های کشور ما ، در رابطه با مسائل ملی ، فاصله ای با حزب سومکا و پان ایرانیست ها ندارند"[6].

اوسته هدایت سلطانزاده ایشارت ائتدیگی مقاملار فارس ایستعمارچیلیغی ایدئولوژیسی و یالان تاریخلر اساسیندا اورتایا قویولموش گؤرونوملردیر. ترس دورومدا فارس ائتنوسونون آذربایجان، کوردوستان، بلوچیستان، عربستان، تورکمنستان، گیلان، مازندران و ساییره بؤلگه لرینده هانکی ایتیردیگی اولابیلر؟ گؤروندوگو کیمی فارسلیق مقوله سینی "ایران و ایرانیت" آدی ایله ایران ممالیکی محروسه سینده فارس اولمایان ائتنوسلارا یئدیرمگه چالیشارلار. بو مقوله نی گؤرمک ایستمگنلر اؤزلرینی آلداتماق ایسترلرمی، یوخسا آذربایجان، کوردوستان، بلوچیستان، ترکمنستان، عربستان و ساییره توپلوملارینی می؟ بو مسئله اؤزلوگونده آیری بیر مقوله دیر. هدایت سلطانزاده بیر داها دئموکراسی مقوله سینه گئری دؤنه رک ایفاده ائدر:

"... ، ما با دفاع قاطع از دموکراسی ، و ابعاد مختلف حقوق دموکراتیک ، می توانیم آنها را در موضعی تدافعی قرار دهیم ، ما نیستیم که زور میگوئیم و سرکوب می کنیم ، ما از یک حقانیت مشروع دفاع می کنیم و دریک گفتمان سیاسی آزاد ، طرف بازنده ما نیستیم ، آنها راهی جز برچسب و اتهام زدن ندارند همانگونه که رژیم حاکم، هرگونه خواست دموکراتیک مردم را براندازی نرم می نامد ،پان ایرانیست ها و آریا پرست های نیز هرگونه خواست حقوق ملی را تجزیه طلبی جلوه می دهند ، معمولا چماق تکفیر هنگامی بالا میرود که طرف مقابل فاقد یک منطق درست است"[7].

اوسته ایشارت اولدوغو کیمی بوگون ایران ممالیکی محروسه سینده کی وارلیغی سؤمورولموش میللیتلرین مسئله سی یالنیز فارسلیق اوغروندا دئموکراسی مسئله سی دئییل، اونلار فارس ایستعمارچیلیق مقوله سی ایله اوزلشدیکلری اوچون فارس ایستعمارچیلیغینی اؤزلرینه ایلکین دوشمن حئساب ائدرلر. اونلارین قناعتینه گؤره فارس حاکیمیتینه مخالیف اولان فارس تشکیلاتلاری ایستر کئچمیشده، ایستر بوگون و ایسترسه گلجکده هر هانکی بیر فارس و فارسچی شخص و تشکیلات حاکیمیتده اولماسینا باخمایاراق میللی مسئله آچیسیندان میللیتلر علیهینه فارس حاکیمیتی سیراسیندا یئر آلاجاق گؤرونرلر.

دئمک، ائتنیک دابان اساسیندا فئدراتیو بیر سیستیمی میللی مقصدلرینه اویقون گؤرن ذاتلار فارس ایستعمارچیلیغی علیهینه میللیتلرین ضد ایستعمار جبهه سی یاراتماق و فارس ایستعمار تشکیلاتلارینی ائتنیک دابانلارا بؤلمک ایله بو ایستگی حیاتا کئچیره بیلرلر. ترس دورومدا فارس ایستعمار تشکیلارینا اویونجاق اولاراق اؤزلرینی معطل و خالقلارینی دا یوخلوغا سوروکلمکده الی آیاقدان تانیماز مقامدا یئر آلارلار. هدایت سلطانزاده دن گئنه ده اوخویوروق:

" ..حتی شما ، حرکت سبز ها را در نظر بگیرید ، موج سبز اخیر ، یک جنبش توده ای در مقطع خاصی است و در رابطه با مساله انتخابات بوجود آمده ، ولی علیه استبداد سیاسی جهت گیری کرده است ، کنار کشیدن جنبش ملی از این حرکت دموکراتیک عمومی ، خطای بزرگی است و در بلند مدت بازتاب منفی در سفت کردن فشار بیشتر بر حقوق ملی را خواهد داشت و بر عکس ، مشارکت مناطق ملی در این جنبش عمومی ، ظرفیت سرکوب را کند ساخته و برای حرکت های دموکراتیک ملی فضا باز می کند ، حضور قاطع زنان در این جنبش ، پدیده تازه ای است که تاکنون سابقه نداشته است این خود بهترین نمونه پیوند تفکیک ناپذیر یک حرکت عام دموکراتیک با مؤلفه ای از زنان است ، این مساله در مناطق ملی ، هنوز با این کیفیت بالائی خود را نشان نداده است که هم نشان دهنده ضعف و نقص جنبش زنان در مناطق ملی و هم نقص خود جنبش های ملی است و فاصله آنها را ، هم با حرکت عام دموکراتیک و هم با مساله زنان نشان می دهد"[8].

اوسته کی گؤروشلریندن بللی اولدوغو کیمی هدایت سلطانزاده ذات عالی ایستعمار مقوله سی نین یئرینه استبداد مقوله سینی قویاراق ایستعمارا تابع توتولموش بیر میللت اولادی کیمی دئییل، بیر فارس تشکیلاتچیسی کیمی دوشونجه وفیکیر یئریتمگه چالیشمیش. فارسلیق مفکوره سینه اساساً ایران ممالیکی محروسه سینده فارس ایستعمارچیلیغی حؤکوم سوردوگو اوچون باشقا میللیتلره یارانابیله جک هر هانکی بیر شانسین قاباغینی آلماق، اونلاری  آشاغیلاماغا چالیشاراق آرانی قاتماق و توز دومان یولا سالماقلا فارس ایستعمارینی دونیا اجتماعیتینده کی تجرید وضعیتدن قورتاریب حاکیمیتی هرهانکی کیراواتلی بیر شخص وتشکیلاتا تسلیم آلماق دونیا اجتماعیتی نین سس و رأیی نی قازانماق اوچون اویقون گؤرونر. ائله اوندان یانا دا اوصولگرا میر حسین موسوینی اؤزلرینه بیر آراچ ائده رک "میرحسین یاحسین" شعارلاری نین دالیسیندا "جمهوری ایرانی"[9]، شعاری وئرمکله اؤزلری نین دئییشی ایله دینی سیاستدن آییرماق و فارسلیق حاکیمیتینی سکولار ائتمک ذهنیتی ایله حرکت ائدرلر. بئله بیر دورومدا فارس اولمایان ائتنوسلارین بو ساواشا سوروکلنمه لری هانکی آنلاما گله بیلر مسئله سینه ایسه آذربایجان آیدینی داها دا آرتیق دوشوندورمه لیدیر. هدایت سلطانزاده دن گئنه ده اوخویوروق:

"... ایران نام یک منطقه جغرافیائی است و درآن ملیت های مختلف زندگی می کنند اینکه آریاپرست ها سعی میکنند واژه ایران را بنام خود مصادره کنند، نباید مارا به انکار نام ایران سوق دهد . مقصر، کلمه ایران نیست و نباید آنرا به دار کشید ما در ایران همانقدر حق داریم که دیگران دارند و ایران ملک طلق فارس ها نیست. ایران سرزمین مشترک همه ملیت های ساکن در آن است آنچه که باید دگرگون شود ،اولا نه نام ایران ، بلکه حاکمیت تک ملیتی ساختار سیاسی در آنست و ثانیا به رسمیت شناختن حقوق زبانی دیگر ملیت ها در همین جغرافیائی است که ایران نامیده می شود ، همه ملیت ها در آن سهم دارند. ملیت حاکم ، یا باید بر واقعیت وجود جامعه چند ملیتی و مراعات حقوق برابر با دیگر ملیت ها گردن بگذارد ، و یا اینکه دیر یا زود عواقب ناگوار آنرا بناگزیر باید بپذیرد . چهارچوب سیاسی موجود ، برای همیشه نمی تواند دوام آورد ، اکثریت جمعیت ساکن در ایران را غیر فارس ها تشکیل می دهند و یک جمعیت اقلیت نمی تواند اکثریت را ببلعد ، کاربرد قهر برهنه برای دفاع از ساختار موجود نیز نمی تواند برای همیشه دوام آورد ، افراد متعلق به سایر ملل نیز ، استبداد تک ملیتی و تک زبانی را برای همیشه تحمل نخواهند کرد"[10].

اوسته کی پاراقرافدان دا آیدین اولدوغو کیمی بو ذاتلار 1925 اینجی ایلدن ایران ممالیکی محروسه سینه خاریجی گوجلر واسیطه سی ایله تحمیل اولموش فارس ایستعمارچیلیغینی گئرچک آنلامدا ایستعمار دئییل، مجبور اولارکن "استبداد تک میللیتی" دئیه قلمه آلماغا چالیشارلار[11]. هدایت سلطانزاده نین ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس ایستعمارچیلیغی اوزره گلدیگی قناعت دوزگون ایسه، "زوراکی فارس میللتی(استبداد تک میلتی)" نی اولوشدوران شخص و تشکیلاتلاردان (ساغ وسول) نئجه دئموکراتلیق گؤزلمک اولار و میللی حاقلارا چاتماق اولار مسئله سی ده بو ذاتلاری دوشوندورمه لیدیر. گؤروندوگو کیمی تحلیل دئیه اورتایا قویدوقلاری گؤروش ده ماهیت اعتیباری ایله عوامفریبلیک ساحه سینه کئچمیش اولار. هدایت سلطانزاده دن گئنه ده اوخویوروق:

"... از یک طرف ، همانهائی که می گویند حوادث تهران ربطی به آذربایجان ندارد و مساله ، مساله فارس هاست که باید خود مساله خود را با دولت خود حل کنند ، ولی در هنگام انتخابات ، کاسه داغ تر از آش شده و میخواهند از بازی در همان بساطی که ساختار یک قدرت تک ملیتی فارس را نمایندگی میکند ، بی نصیب نمانند ، حتی اگر میدان این بازی ، دایره کوچک ولایت فقیه باشد ، یک بام و دوهوا که نمیتوان داشت . تردیدی نیست که در اینجا ، هم مشکل معرفتی وجود دارد که عده ای از فعالین صادق آذربایجانی ، ممکن است رابطه مشارکت در فرایند عمومی دموکراسی ، که مساله حقوق ملی در آذربایجان با آن پیوند لاینفکی دارد را بخوبی هضم نکرده باشند ولی من فکر می کنم که مساله فقط در مشکل معرفتی خلاصه نمی شود ، بلکه می بینیم که برخی هم سعی دارند با دم دادن به چنین ایده ای ، از درجه فشار بر مرکز ثقل حاکمیت بکاهند ، این همان روش کهنه تفرقه بینداز و حکومت کن است که هر حکومت دیکتاتوری تازه ای نیز سعی می کند از آن استفاده کند. عوامل حکومتی ، از هر ملیتی که بوده باشند ، از منافع شخصی خود و از حفظ رژیم حاکم دفاع می کنند . این رابطه طبیعی و منطقی هر ارباب و نوکری است ، خود فروش هیچ ملیتی ندارد و از معلق زدن ها و ضد و نقیض گوئی های این افراد زیر هر نام مجعولی و زیر هر نام غلیظ ترکی می توان دریافت که در کدام آبهائی شنا می کنند"[12].

اوسته کی پاراقرافلاردا بعضی حقیقتلر یاتماسینا، بو مسئله اؤزلوگونده دوغرو گؤرونمه سینه باخمایاراق اوسته کی گؤروشلر گئنه ده حقیقته اویقون گؤرونمز. او دا مسئله نین نئجه اورتایا قویماسیندان ایلری گلن بیر مسئله دیر. دئمک، ایستعمار مقوله سی یئرینه استبداد مقوله سینی  طرح ائتمکله موأللیف اولدوقجا واقعیتلردن اوزاق گؤرونر. مؤأللیف وورقولادیغی یالنیز قدرت (قدرت تک ملیتی فارس) سیاسی اعمال ائتمک دئییل، سؤمورگه چیلیک و ایستعمارچیلیق اساسیندا باشقا دیل و مدنیتلره دیوان توتماق، بو دیل و مدنیت صاحابلاری نین ذهنی، فیزیکی گوجلرینی و یئر آلتی قایناقلارینی فارسلیق اوچون منیمسمک سؤز قونوسودور. فارسلیق ایستعمارچیلیغینا اساساً قاجار شاهلاری حاکیمیتدن اوزاقلاشماقلا "ایران ممالیکی محروسه سی" تاریخین چؤبلوگونه آتیلاراق "ایران" تک ائتنوسلو بیر مملکت ساییلار. فارس ایستعمارچیلیغینا اساساً بو مملکتده کی ائتنوسلارین دیل، مدنیتلری و تاریخلری دانیلاراق اونلاری فارس ائتمک اوچون میللی کیملیکلری فارسلیق تئرورونا معروض قالمالیدیر.

ایشیق سؤنمز، 06.10.2009