آذربایجان میللی مسئله سی و میللی و مدنی درنکلرین یارانماسی!
بیلیندیگی کیمی میللی مسئله میللی دیل و میللی مدنیت اوزرینده قورولار. دئمک، میللی مسئله نی جانلاندیرماق اوچون آذربایجان ادبی شخصیتلری فارس دیلینده دئییل، اؤز میللی دیللرینده فیکیر یئریتمگی و یازماغی اساس گؤتورمه لیدیرلر. میللی مفکوره سیز هئچ بیر میللت اؤزونو یاشادا بیلمز. ایران ممالیکی محروسه سینه فارس دیلی نین فارس شوونیستلری و پان ایرانیست قووه لر طرفیندن تحمیل اولماسی بو ممالیکی محروسه ده کی میللتلری او جومله دن آذربایجان توپلومونو میللی ادبیات زمینه سینده قیسیر دوروما دوشورموش. بو قیسیرلاشماق یالنیز آنا دیلده یازیب یاراتماق زمینه سینده دئییل، میللی تشکیلاتلانما، اؤزونو ایداره ائتمه، آذربایجان منلیک و کمیلیگی اوزره دوشونمه زمینه سینده ده اؤزونو آچیقچا اورتایا قویموش. دئمک، آذربایجان تجددودلوگونون یئنیلمه سی و پان ایرانیست و فارس شوونیست گوجلری نین ایران ممالیکی محروسه سینه حاکیم کسیلدیکلری گوندن آذربایجان میللی مفکوره سی دیرچلمک یئرینه گونو گوندن -فارس تمامیتچیلیگی ایلریله مگه و آذربایجان میللی منلیک و کیملیک مسئله سی - گئریله مگه داوام ائتمیشدیر. بوگون حزب نژادپرست جبهه میللی فارس مسئولو پرویز ورجاوندلر، حزب نهضت آزادی فارس مسئولو ابراهیم یزدی اؤز ال آلتیلاری نین واسیطه سی ایله تبریزده آذربایجان میللی منلیک و کمیلیگی علیهینه میتینگ دوزنله مگه اؤزلرینه جسارت وئریرلر. مسئله بونلارلا دا یکونلاشمایاراق فارس شوونیستلرینه آیاق آلتی و بیر سککی ماهیتینده دؤنموش پیمان پاکمهرلر نژادپرست حزب پان ایرانیست مسئوللاری او جومله منوچهر یزدی و محسن پزشکپورلار اوچون تبریزنیوز سیته سی دئیه اؤز شوونیستی و فاشیستی فیکیرلرینی یایماق اوچون تریبون یاراتما تشبوثونه قاپیلدیغی نین دا تانیغی اولوروق. بونلارا یارانمیش قوشول (شراییط) هامیسی بیرگون و بیر گئجه ایچینده حیاتا کئچمیش دئییل، بو مسئله کئچمیشده، اوزدن ایراق آذربایجان آیدینلاری نین فارس شوونیستلرینه اویونجاق اولدوقلاریندان حئکایت ائدیر.
بو آرادا سیدحسن تقی زاده، احمد کسروی، حسین کاظم زاده ایرانشهر، صادق رضازاده شفق آذربایجانلی شخصلرین ده آدلارینی قلمه آلماق پیس اولمازدی. سید حسن تقی زاده مشروطه فعاللاریندان اولموش، تهران فتح اولدوقدان و آذربایجان تجددودلوک حرکتی یئنیلدیکدن (شیکسته اوغرادیقدان) سونرا فارسچیلیغی اساس گؤتورموش عامیون پارتیسی نین باشچیلاریندان اولموش، سید حسن تقی زاده میللی کیملیک و منلیک باخیمیندان فارس تمامیتچیلری کیمی بیر تمامیتچی اولموش و ایرانچیلیق شعاری آلتیندا گیزلنمگه چالیشمیش. سید حسن تقی زاده بیرینجی دونیا ساواشی زامانی کاوه درگی(نشره) سینی "کمیته نجات ملی ایران" عنوانی ایله یایماغا باشلامیش. کاوه درگیسی 4 ایل یاییلدیقدان سونرا دوراقلامیش، سونرا تقی زاده بو درگی نین ایکینجی دؤوره یاییمی نی فرهنگی و ادبی مجلله بیچیمینده آلمانیانین برلین شهرینده آوروپا مدنیتینی ایران ممالیکی محروسه سینده یایماق اوچون باشلامیش. سید حسن تقی زاده آنتی روس اولدوغو اوچون حسین کاظم زاده ایرانشهر (1)، ابراهیم پورداوود، نصرت الله جهانگیرلرله بیرلیکده آلمانیاداکی جووین تأثیر داییره سی آلتینا کئچه رک ایران ممالیکی محروسه سی ایچره آلمانلیلارا سمپاتلیغین یاییلماسینا چالیشمیشلار. تقی زاده کاوه مجلله سینده اؤز فیکیرینی خیلاصه اولاراق یازیر: :" قبول و ترویج تمدن اروپا بلا شرط و قید و تسلیم مطلق شدن به اروپا و اخذ آداب و عادات و رسوم و تربیت و علوم و صنایع و زندگی و کل اوضاع فرنگستان بدون هیچ استثناء ( جز از زبان ) راه کامیابی است ....ایران باید ظاهرا و باطنا ، جسما و روحا فرنگی مآب شود وبس .) " (2) . " تجدد پدیده ای است غربی ؛ راه نجات ایران قبول اساسی این جریان در عین حفظ جنبه های مثبت و ماندنی فرهنگ ایران است. می گفتند در این رهگذر باید فرهنگ و ادب ایران را نیک بشناسیم ؛ جنبه های مضر و منفی اش را طرد و ترک وجنبه های مثبت آن را پاس بداریم. اگر خود و غرب را به درستی بشناسیم ، نه مرعوب تجدد خواهیم شد و نه بی رویه مفتون خود خواهیم ماند. حفظ زبان فارسی یکی از کلیدهای پیروزی در این تلاش و حفظ هویت ملی ایران است" (3).
اوسته گؤروندوگو کیمی تقی زاده لرین فیکیرلرینه اساساً فارس دیل و مدنیتی ایران ممالیکی محروسه سی اوچون ایستر میللی منلیک و کیملیک، ایسترسه ده قورتولوش آچیسیندن بیر باشاریق آچاری کیمی نظره آلینمیش. بو ساپیق فیکیرلر اساسیندا احمد کسروی، حسین کاظم زاده ایرانشهر ده آذربایجان ایجتماعیتی نی فارس شوونیستلیگینه قوربان ائتمیش مقامدا یئر آلیرلار.
مسئله سید حسن تقی زاده و حسین کاظم زاده ایرانشهر و احمد کسرویلر ایله یکونلاشمایاراق صادق رضازاده شفق تبریزی ده فارس دیل و مدنیتی اوچون جان یاندیرماغا و فارس شوونیستلرینه اویونجاق اولماغا چالیشمیش. (4). او اؤز آنادیلی و مدنیتینه دوشونمک یئرینه حسین گلاب، محمود حسابی کؤمکلری ایله بیر انجمن یاراداراق 1319 اونجو ایله دک 400 یئنی سؤزجوک عرب و تورک دیللرینه عایید اولان کلمه لرین یئرینه فارس دیلی اوچون تقدیم ائتمگه چالیشمیش. بو کلمه لری بیر سیراسی بوگون ده فارس درسلیک کیتابلاریندا گؤزه چارپماقدادیر. دئمک، آتالار دئدیکلری "هر نه تؤکرسن آشینا، سونرا چیخار قاشیغینا" کئچمیش اوزدن ایراق آذربایجان آیدینلاری نین ائتدیکلری یانلیش داورانیشلاری نین بوگونه دک آذربایجان ایجتماعیتی کفاره سینی اؤده مگه چالیشمیش. بو کفاره اؤده مک آذربایجان میللتی نی یوخ اولاجاق مقاما دوغرو دورمادان سوروکله مکده دیر. دئمک، بوگون آذربایجان میللی کیملیک و منلیگینه دوشونن اینسانلار بو مسئله نی بیلمه دیکلری تقدیرده بو مسئله نی زامان کئچمه دن باشا دوشمه لی، اؤز باشاریق و قابیلیتلری ایچریسینده آذربایجان دیلینی اساس گؤتوره رک اؤز فیکیرلرینی قالیبلاشدیرمالی و کاغیذ اوزره گتیرمه لیدیرلر. اوسته لیک یئنی میللی مسئله یه جذب و جلب اولموش اینسانلاری دا آنا دیللرینده یازماغا آلقیشلانمالیدیرلار. بو مسئله لری سیرالارکن شمس تبریز سیته سینده بعضی آذربایجان دیل و مدنیت هوسکارلاری نین دانیشیقلاری ایله تانیش اولوروق. او ذات عالیلر توش گلدیکلری مسئله لر اوزره دئگینمک پیس اولماز دئیه دوشونوروک. محرم خوشنام شمس تبریز سایتی نی جاوابلارکن دئییر:
"...تمام اجراهاي من به صورت تركي بود و من اشعار را به زبان تركي ميخواندم و تركي صحبت ميكردم ولي امروز به اتهام پان توركيست بودن و عضو ك گ ب بودن ، رئيس انجمن به صورت خودسرانه مرا اخراج كرد."(5).
اوسته گؤروندوگو کیمی آذربایجان دیلینده اؤزونو ایفاده ائتمک بیله "پان تورکیست" و خاریجی عامیللره نیسبت وئریلمیش اولور. بو مسئله یالنیز بیر انجمن رئیسی نین داورانیشی اولموش و ایران ممالیکی محروسه سینده آپاریلان بیر فاشیستی و شوونیستی خططین ترکیب حیسسه سی اولماسا، اینسان انجمن رئیسی آدلانان نجفی ذات عالینی حقوقی اورقانلارا شیکایت ائتمک اوچون دوشونه بیلر. بیلیندیگی کیمی ایران ایسلام جومهوریسی نین آنایاسالاریندا نه "پان ترکیست" دئیه بیر جوروم وار، نه ده آنا دیلینده دانیشماق و اؤزونو ایفاده ائتمک هانکی مملکتین سازمان امنیتینه منسوب اولاجاق بیر سوچ (گناه) ساییلا بیلر. آنجاق ایران ممالیکی محروسه سی فارس شوونیستلیگی بیر سیستیمین چنبره سینده اولدوغو اوچون او نیظام و اینتیظام اطرافیندا اینسانلاری او نیظام و اینتیظاما ترس، یوخسا موافیق دئیه قلمه آلماق هر دره بگی اوچون بیر شرف ساییلار. گئنه ده ائشیدیریک:
"رئيس انجمن ادبي استاد شهريار چه كسي است ؟ - اين انجمن به صورت شورايي اداره ميشد ولي حالا آقاي نجفي كه رئيس حوزه هنري است ، همه كاره اين انجمن است . ايشان قبلا شوراها را منحل كردند و امروز هم بنده را به جرم اينكه برنامه ها را به صورت فارسي اجرا نمي كنم اخراج نمود و آقاي دلاور نژاد را به جاي بنده انتصاب كرد ." (5)
گؤروندووگ کیمی "مشاورهم فی الامر، شورا بینهم فی الامر" مقوله لری ده فارس شوونیستلیک سیستیم دوغرولتوسوندا حیاتا کئچرکن، سؤز قونوسو اولابیلر. آنجاق اینسانلار اؤز آنا دیل و مدنیتلرینده دانیشیب یازیشماق ایسته دیکلرینده کؤرپو چایین او طرفینده قالار و مسئول مقام دئیه دره بگلیک ائتمه گه واؤز باشینالیغی اینسانلارین غورورلارینا داها اوستون حئساب ائدر. اوسته کی یازیداکی فیکیرلره اساساً نجفی ذات عالی نین هنر و اینجه صنعت بؤلومونون باشقانی اولماسی اونون باجاریغی آچیسیندان دئییل، فارس شوونیستلیگینه خوش خیدمتلیک ائده جگی آچیسیندان بو ذات رئیسلیک مقامینا یوکسلمیش گؤرونور. بیلیندیگی کیمی، شورا حالیندا ایداره اولان بیر جمعی بیر شخص دئییل، او شورا عووضولری بیرلیکده فورمالاشدیرابیلرلر. بئله لیکله محرم خوشنام ذات عالی نین فارسچا پروگرام آپارمادیغی آذربایجان ایجتماعیتینه ضرر وئره جه گینی او شورا عووضلری بیرلیکده تصدیقله یه بیلردی دئیه دوشونمه لی ییک. آنجاق نه دن شورالیق و جمعی مسئله لر ده - آتام منه کؤر دئدی، هر گلنی وور دئدی- مأموریت آلمیش قوللوقچولار واسیطه سی ایله حیاتا کئچیر مسئله سینه دیققت ائتدیکده نه شورانین اولدوغونو، نه ده اینسانلارا و اونلارین کیم اولدوقلارینا داییر سایقی و حؤرمت گؤستریلمه سی نین تانیغی اولابیله ریک. علی هارای اؤز دانیشیغیندا دئییر:
" من حدود 5 سال است كه در انجمن ادبي شهريار فعاليت ميكنم ولي حدود يك ماه است كه مرا بصورت رسمي عضو كرده اند ... اكثر افراد عضو نيستند و معلوم نبود كه ما را چرا عضو نمي كردند و اين امر را بايد مسئولين پاسخگو باشند ."(6).
گؤروندوگو کیمی بو ادبی انجمن بیچیمینی آلمیش محفل، اصلینده هئچ ده ادبی انجمن کیمی ایداره اولونمور. بیلیندیگی کیمی هر بیر انجمن و رسمی بیر قوروما قاتیلماق ایسته گن ذات عالی اؤز کیملیگی اساسیندا قورومون مسئولونا مکتوب یازار، بو ایش مکتوب ایله اولمازسا، مستقیم اورا گئده رک کیملیگینی تقدیم ائده رک شراییطی اویقون گؤرونسه، عووضو اولابیلر. عکس تقدیرده بیر اینسانی 5 ایل قاپیلار دالیندا ساخلاماق یوخسا اوندان اجیر کیمی ایش چکمک نه آنلام داشییابیلر؟ دئمک، بو انجملر ده ادبی آدلانمالارینا باخمایاراق بیر توپلومون آیدینلارینی کونتورول آلتیندا توتماق و اونلاری حاکیم نیظام و اینتیظام ایستکلرینه دوغرو یؤنلندیرمه مقصدینه خیدمت ائدر گؤرونور. بئله لیکله بئلنچی قوروملارا گلن اینسانلارین ادبیات سئور و صاف نیتلی اولمالارینی نظریمیزه آلمامیزا باخمایاراق بو شخصلردن ایداره ائدیجی اورقانلار اؤز چیرکین چیخارلارینا دوغرو فایدالانماغا چالیشار دئیه دوشونمه لی ییک. گئنه ده دانیشیقدان ائشیدیریک:
" .. آقاي نجفي آن روز آمدند و اعلام نمودند كه شورا منحل شده است، چرا كه آذربايجان به زنده ها نياز دارد نه به مرده ها كه فسيل شده اند و شماها هم بهتر است كه از اين تاريخ فسيل دست بكشيد . اينجا انجمن ادبي است و جاي متينگ سياسي نيست . در اين مورد البته آقاي رمضان خلفي اطلاع كاملي دارند چرا كه بر روي همين مسئله درگير شدند ولي پس از آن آقاي نجفي بخاطر اين گفته هايش عذر خواهي نمود ولي مسئله به اينجا ختم نشد چرا كه پس از آن چندين نفر كه نمي خواهم اسمشان را بياورم ، از اين مسئله دست نكشيدند و دائما در گوش آقاي نجفي زمزمه كردند كه اين افراد پان تركيست هستند ." (6).
گؤروندویو کیمی نجفی آدلی ذات ایران ممالیکی محروسه سینه حاکیم اولموش نیظاملارین بیر سیاسی تشکیلاتی منحل اعلام ائتمه لری کیمی اؤز باشینا داورانماغا چالیشمیش. یئری گلمیشکن دئییلمه لیدیر. هر بیر تشکیلاتی منحل ائتمک او تشکیلات مسئوللاری طرفیندن حیاتا کئچر. آنجاق بیر تشکیلاتی قانونسوز آدلاندیرماق حاکیم بیر نیظام و اینتیظاما عایید گؤرونور. او حاکیم نیظام و اینتیظام هر هانکی بیر تشکیلاتین وار اولماسینی اؤز آنایاساسینا ترس باشا دوشورسه، او تشکیلاتی غیر قانونی دئیه ایجتماعیته تانیتماغا چالیشار. آنجاق بیر تشکیلاتی منحل ائتمک مسئله سی او تشکیلاتین قوروجولار طرفیندن حیاتا کئچمه لیدیر. بورادا دا نجفی اؤز باشینالیغینی ایضاح ائتمک یئرینه آذربایجان ایجتماعیتی نین دالیندا گیزلنمه گه چالیشاراق ادبی زمینه ده قلم وورانلاری اؤلولر دئیه بو مسئله نی اونلارین دیققتینه یئتیرمگه چالیشمیش. بو داورانیش ماللانصرالدین گولمه جه (فکاهی) لرینی خاطیرلاتمیش اولور.
"ماللا نصرالدین بیرگون آغاجین بوتاغی نین اوستونده اوتوراراق بوتاغی دیبیندن کسمه گه چالیشیر. یولدان کئچن بیریسی اونا دئییر: - ماللا عمی، نه ایش گؤرورسونوز؟ - ماللا نصرالدین دئییر: -گؤرورسن ده، بوتاغی کسیرم! یولدان کئچن ماللایا دئییر: بوتاقلا بیرلیکده یئره دوشه جه گینی دوشونه بیلرسن می؟ ماللانصرالدین دئییر: ایش منیمدیرسه، نه ائتدیگیمی بیلیرم. یولچو یولونا داوام ائدیر. بیر آزدان سونرا ماللا نصرالدین آغاجین بوتاغی ایله بیرلیکده یئره دوشر. الی قابیرقاسیندا یولچودان داها آرتیق اؤیرنمک اوچون اونون دالیسیجا قاچار و اوندان نه زامان اؤله جه گینه داییر معلومات آلماق ایسته ر.
ماللا نصرالدین: منه دئیه بیلرسن می، من نه زامان اؤله جه گم؟
یولچو: گونلرین بیرینده سن قوجالاجاقان، بیر اولاغ ایله یولا دوشه جکسن. قارشیدا بیر یوخوش گله جکدیر. اولاغ اوچ یول ترک ادبلیک ائده جک. بو ترک ادبلیگین هربیریسی سنین اؤلومونه یاخینلاشمانا داییر بیلگیلری اولوشدوراجاقدیر. یوخوشون باشلانیشینداکی ترک ادبلیک جانی نین دیزه یئتمه سینی، یوخوشون اورتاسینداکی ترک ادبلیک جانی نین گؤبه گه یئتمه سینی و یوخوشون باشینداکی ترک ادبلیک سنین اؤلوموندن خبر وئره جکدیر.
گونلرین بیر گونو ماللا نصرالدین قوجالمیش، بیر اولاغ ایله یولا چیخار، گئتدیگی یولدا بیر یوخوش ایله اوزله شر. ماللا نصرالدین یوخوشو گؤرر گؤرمز کئچمیشده اؤلومونه داییر ائشیتدیگی سؤزلر یادینا دوشر. اولاغ بو ائشیتدیکلری سؤزلری عمله کئچیردیکدن سونرا ماللانصرالدین اؤلدوم دئیه یولون اورتاسیندا اوزانار. ماللا نصرالدین اؤلمکده اولسون، یولدان کئچن کاروانلارین آت قاتیرلاری یول اوزره بیر اویوق (شبه) وار دئیه، قورخاراق قاباغا گئتمک ایستمزلر. سونرا کاروان باشچیسی اؤنه گله رک یولون ایچینده بیر اویوغون اولدوغونو گؤرر. ایلک بو اویوغا آغاچلا اولدوقچا برک بئش آلتی چکر.
ماللا نصرالدین چیغیرماغا باشلار. منی نیه دؤیورسونوز؟
کاروانباشچیسی ماللادان سوروشار: یولون ایچینده یاتارلارمی، باشقا یئر یاتماق اوچون تاپابیلمه دین می؟
ماللا نصرالدین کاروانباشچیسینا دئیه ر: من اؤلموشم.
کاروانباشچیسی ماللادان سوروشار: سن می اؤلموشسن، اؤلن سنین کیمی اولار؟
ماللا نصرالدین کاروانباشچیسینا دئیه ر: ائله اؤلمه میشم کی دانیشا دا بیلمه یم!"
بئله لیکله نجفی ذات عالی اینجه صنعت انجمنی رئیسی اولاراق آذربایجان قلم صاحابلارینی فارس شوونیسمی و ایستعماری آلتیندا فسیله بنزتمه سی چوخ دا یئرسیز گؤرونمور. دئمک، اونلار اؤز عالملرینده یئریتدیکلری پلانلارا اساساً آذربایجان دیل و ادبیاتی دئیه فعالیت ائتمک ایسته گنلره گؤلور و اونلاری دوغرودان دا فسیللره بنزدیرلر. بئله لیکله، آذربایجان ایجتماعیتی و اؤزلرینی آیدین قلمه آلان بیر سیرا آذربایجانلار بو فاجیعه نین نه قدر درین اولدوغونو درک ائتمک ایسته میرلر دئسک، نجفی نین فسیل دئیه ایفاده ائتدیگی کلامین آرخاسینداکی دئییلمه میش سؤزلر دئییلمیش اولار.
دئمک، ادبی انجمن دئدیکده بیر دیل و مدنیت اورزه فیکیر یئریدن قلم صاحابلاری اینسان اوغلونون قارشیسیندا جانلانمیش اولار. بو دیل و مدنیت اورزه بو قلم صاحابلاری دیری وارلیق اولاراق فیکیر گؤتورقوی ائده و دارتیشابیلرلر. بو مسئله نین هاراسی بیر ادبی انجمندن اولان آنلاییشا ترس گؤرونور دئیه نجفی ذات عالیلری سورقو سوآلا چکمک لازیمدیر. دئمک، آذربایجان توپلومو اوچون قلم صاحیبی اولان اینسانلارین گؤرئو و مسئولیتلری داها دا آغیردی. بو توپلوم اوچون رسمی اولاراق اؤز آنا دیلینده اوخویوب یازما بشر حقوقلاری دئیه بیر حاقلار فارس شوونیستلیک سیستیمی طرفیندن عملده تانینمامیش. میلیونلارین اینسانین دیل و مدنیتلری مدنیت دئیه بربریت معامیله سینه تابع توتولاراق یوخ اولماغا محکوم گؤرونور. دئمک، نجفی ذات عالیلرین گؤروشونه اساساً بو موضوعلارین تاریخده کی فسیل اولموش موضوعلار گؤرونمه سی، آذربایجان میللتی نین بیر میللی وارلیق اولاراق یوخ قلمه آلینماسی دئمکدیر. گئنه ده دانیشیقدان اوخویوروق:
" چندي پيش نيز در انجمن درگيري فيزيكي روي داد ماجرا چه بود ؟ - يكي از شاعر ها شعر تركي مي خواند كه يكي از حضار مرتب اعتراض مي كرد كه ما ايراني هستيم . پس از تمام شدن شعر خواني اين فرد معترض آمد كه شعرش را بخواند كه متاسفانه شروع به شانتاژ پراكني كرد كه اين كارهاي شما ادامه همان كارهاي ك گ ب است . ما ايراني هستيم و از ايران نيز دست بر نمي داريم و فعاليتهاي تركي كار سازمان ك گ ب است . " (6).
اوسته گؤروندوگو کیمی ایرانلی اولماق= فارس اولماقدیر مسئله سی بیرسیرا مانقورتلاشمیش آذربایجانلیلارین دا ذهنیتینی اؤزونه جلب ائتمیشدیر. بو ایستعمارچی فیکیرلر آذربایجان ایجتماعیتینی بیر آغاچی ایچیندن یئمه گه چالیشان آغاچ قوردلاری کیمی یئمه گه و ایچیندن چوروتمه گه داوام ائدیر. فارس شوونیستلری و ایستمعارچی قووه لری نین سید حسن تقی زاده، حسین کاظم زاده ایرانشهر، صادق رضازاده شفق، احمد کسروی، یحی ذکا، تقی ارانیلره آذربایجان کیملیک و منلیگینی علیهینه شوونیستلیک مدالی وئرمه لری اساسیز دئییل. اونلار هر زامان بو ذات عالیلرین آت آشغاللارینی "فلان آذربایجانی خودش گفته..." تیکرار ائتمه گه چالیشاراق آذربایجان کیملیک و منلیگینی باسدیرماغا چالیشارلار (7).
آذربایجان میللتی نین کئچمیش یوزایلده کی تاریخینه باخدیقدا اؤزلرینی آیدین بیلن آذربایجان میللی منافعینه کورک چئویرنلرین بیلمدیکدن ائتدیکلری حیماقتلری نتیجه سینده گونئی آذربایجان ایجتماعیتی بوگون ده فارس شوونیستلیگی و ایستعماری نین آلتیندا اینیلده مه سینه تانیغ اولوروق. کئچمیشده فارسلیق حئیرانلارینی و اونلاردان آذربایجان میللتینه گلمیش ضرر و زیانلاری گؤز اؤنونه آلاراق ایران ممالیکی محروسه سی نین ائتنیک گونئی آذربایجان تورپاقلاری نین شهر و کندلرینده آذربایجان تورکچه سینی اساس گؤتوره رک میللی و مدنی تشکیلاتلارین یارانماسی گونون قاچینماز و حیاتی مسئله لریندن اولاراق آذربایجان میللی کیملیک و منلیگینه دوشونن اینسانلارین قارشیسیندا دورور.
قایناقلار:
1 حسین کاظم زاده ایرانشهر، حاجی میرزا کاظم طبیب تبریزلی اوغلو، 1262 (1883) ایلینده آذربایجانین تبریز شهرینده دونیایا گؤز آچدی، آلمانیانین بئرلین شهرینده کاوه مجلله سینده قلم وورماغا و ایرانشهر مجلله سی نین قوروجوسو اولدو. 1942 ایلینده حسین کاظم زاده ایرانشهر بیر باطنی مکتبی نی تأسیس ائتمه گه چالیشدی. یاشامی نین سون زامانلاریندا سوئیسین دئگرئس هایم کندیدنده یئرلشه رک تحقیقاق ایشی ایله مشغول اولدو و 1340 (1961) ایلینده دونیاسینی دگیشدی.
2 ، مجله کاوه شماره 1 برلین 1920.
3 مجله کاوه شماره 2، برلین 1920.
4 صادق رضازاده شفق 1272 (1893) ایلینده تبریزده دونیایا گؤز آچدی. بئرلینده شهرینده فارس شوونیست مئییللی محفللر ایله تانیش اولدو. ایران ممالیکی محروسه سینه دؤندوکدن سونرا تهراندا فارس ادبی انجمنی یاراتماغا باشلادی و بیرینجی فارس فرهنگیستانی قورولدوقدان سونرا فارس فرهنگیستانی نین عوضوو اولدو. http://persianacademy.ir/tarikhche.htm#mm1
5 گفتگو با محرم خوشنام ، مجري انجمن ادبي شهريار :بجرم پان تركيست بودن مرا از انجمن اخراج كردند: http://www.shamstabriz.com/xosnam-anjoman.htm
6 گفتگو با علي هاراي ، عضو انجمن ادبي استاد شهريار: ما نمي توانيم توهينها را تحمل كنيم: http://www.shamstabriz.com/haray-%20anjoman.htm
7 جلیل دوستخواه: چند يادآوري ي بايسته درباره ي استقلال ِ ساختاري ي ِ زبان ِ فارسي: http://www.iran-chabar.de/1384/12/10/doostkhah841210.htm
ایشیق سؤنمز 02.03.2006