قدیم ایران(ایران باستان) اوزره بیلگی و معلومات
قدیم ایران آنلاییشی
آشاغیداکی کلمه لر ایران آنلاییشینی تمثیل ائدرمیش:
آریانا، ایرانوئژ، ایرانویجه، ایراوئژه، آریا، آریانه، آییریا، آریان.
قدیم ایران آنلاییشی جغرافی خریطه-ده:
آریانا کلمه سی اسکی یونانجا Ἀρ(ε) ιανή Ar(e) ianē[i] دئیه بیر سایدا یونانلی، ایتالیالیلار (رومیها) طرفیندن اورتاآسیا[ii] ایله هیندو چایی[iii] آراسینداکی بؤلگه-یه وئریلمیش جغرافی آد اولموش. سونرالار بو جغرافی آد افغانیستان و پاکیستان تورپاقلاری نین دا بیر بؤلومونو ایچرمیش (محتوا ائتمیش)[iv].
قدیم ایرانا (آریانا-یا) حاکیمت ائتمیش حؤکومتلر
آشاغیدا آدی سیرالانمیش دؤلتلر زامان زامان آریانین بیر بؤلومونه، بعضا ده هامیسینا حرکومت ائتمیشلر:
|
حؤکومتلر |
ایللر آراسیندا |
|
|
خاخام انشانلار (خاخامنشیان) |
550- 330 میلاددان اؤنجه یه دک؛ |
|
|
ماکادونلولار: |
330-دان 250 میلاددان اؤنجه یه دک. |
|
|
هیند امپراتورلاری (مَوریانلار) |
275-دن 185 ایل میلاددان اؤنجه-یه دک. |
|
|
گرئکو باخترلر |
250-دن 110 میلاددان اؤنجه یه دک. |
|
|
گارتلار |
160 ایل میلاددان اؤنجه-دن 225 ایل میلاددان سونرایا دک |
|
|
هیندو- یونانلیلار |
155-دن 90 میلاددان اؤنجه یه دک |
|
|
کوشانلار |
110 میلاددان اؤنه-دن 225 میلاددان سونرایا دک |
|
|
هندو-سکیتلر |
90 ایل میلاددان اؤنجه ... ، |
|
|
هندو-پارتلار |
20-دن 225 میلاددان سونرایا دک |
|
|
ساسانلیلار (ساسانیها) |
275-دن 650 میلاددان سونرایا دک؛ |
|
|
هندو- ساسانلیلار |
345-دن 450 میلاددان سونرایا دک |
|
|
خیوتینلر (کیداریتلر) |
360-دن 465 ایل میلاددان سونرایا دک. |
|
|
هئپلالیتلر |
450-دن 565 ایل میلاددان سونرایادک |
|
آریانا سؤزونون ائتمولوژیسی و لغت آنلامی
یونانجا Arianē (لاتینجه سی Ariana ،Aryan ) کلمه سینه اساسلانار. بو کلمه اویستاداکی Airiiana ( مخصوصا Airyanem Vaejah ایرانویجه، ایران خالقی نین وطنی) کلمه سینه اساسلانمیش. یئنی ایران آدی، آریانا دئییل، اسکی Ariana آدینی آیری شکیلده تمثیل ائدر. آریانا کلمه سی بیر سانسکریت کلمه-دیر. یونانلیلار بو یئره Haroyum / Haraiva ائله جه ده "Aria", دئیه قلمه آلارلار[v].
Arianaو
Aria
باشقا آنتیک عنوانلار
Aria
اونلارین بیر آیریلماز بؤلومو اولاراق سانسکریت دیلینده اولان
Aryan
دئییمی و اویستادا اولان
Airya
کلمه لری اسکی هیند خالقلاری نین اؤزلرینی تانیملادیقلارینا اساسلانار[vi].
ایشیق سؤنمز، 19.01.2018
[i] Pliny, Naturalis Historia, book vi, page 23
[ii] Smith, William (1980). "Ariana". Dictionary of Greek and Roman Geography. Boston: Little, Brown, and Co. pp. 210–211. Retrieved 2013-05-10.
[iii] Bax üstə.
[iv] Bax üstə.
[v] Ed Eduljee. "Haroyu, Aria / Airan, Herat & Zoroastrianism". Heritageinstitute.com. Retrieved 2016-10-21.
[vi] Smith, William (1980). "Ariana". Dictionary of Greek and Roman Geography. Boston: Little, Brown, and Co. pp. 210–211. Retrieved 2013-05-10