آیت الله خمینی، شاه اصلاحات ارضی سی،  نهضت آزادی و جبهه ملی

1340 اینجی ایل آیت الله بروجردی اؤلدوکدن سونرا آمریکا بیرلشمیش شتاتلاری نین ایستگی اساسیندا کمونیستلیگین قارشیسینی آلماق اوچون محمدرضا شاهین بیرینجی وزیری علی امینی دؤلتی اصلاحات ارضی مسئله سینی مجلیسده تصویب ائتدیرمیش. محمد رضا امینی نین برنامه لریندن حاکیمیت چئوریلیشی اولابیلر دئیه اسدالله اعلمی اونون یئرینه انتصاب ائتمیش[i].  "زور ایله مالکیت حقی مالیکلردن آلینیر" دئیه روحانیت او جومله-دن آیت الله خمینی شاهین اصلاحات ارضی مسئله سی ایله مخالفت ائدرکن اسدالله اعلم ایران ایله شوروی آراسیندا 2000 کیلومتر اورتاق سرحد اولدوغونو و روسیه کمونیستلیگی و توده عضولری ایله اوز اوزه قالماق ایستمدیکلری و اونلارین اکینچیلری مالیکلر علیهینه و بونون آردیندان ایشچیلرین حاکیمیت علیهینه باش قالدیرماسی نین قارشیسینی آلماق اوچون بو ایشین گرکلی و واجیب اولدوغونو وورقولامیش[ii].

باشقا یاندان شاه حاکیمیتی نین ایچ ایشلر وزیری  مجلیسه ولایتلردن سئچیلمیش یهودی، زردوشتی و ارمنی نماینده لری نین  قرآنا آند ایچمک یئرینه اؤز دینی کتابلارینا آند ایچمکلرینه آیت الله خمینی و اونو تعقیب ائدن باشقا دین خادیملری نین مخالفتی ایله اوزلشمیش.  بئله لیکله اسدالله اعلم دؤلتی بو لایحه نی گئری گؤتورمه لی اولدوغو اوچون بو حرکت او زامانا دک سیاست ایله اوغراشمایان روحانیته بیر باشاریق دئیه قلمه آلینمیش[iii]. بو گلیشمه نین آردیندان آیت الله خمینی، شاه خوش نیتلی اولماسینی ثابت ائتمه سی اوچون اسدالله اعلمی قیراغا قویماسینی ایسترکن، اسد الله اعلم آیت الله خمینی نین توتولماسینا بویوروق وئرمیش. بو گلیشمه (پیش آمد و اتفاق) 1341 اینجی ایلین خورداد آیی نین اون بئشینده شاه علیهینه مخالفتچیلیگه و بیر چوخ انسانین اؤلومونه یول آچمیش[iv].

دینی مرجعلرین آیت الله خمینی نین مرجع تانیتدیقلارینا باخمایاراق بیر سایدا نظامیلر آیت الله خمینی نی اؤلدورمک ایسترکن، سرلشگر حسن پاکروان اسدالله اعلم ایله گؤروش کئچیره رک "پیغمبر اوولادی نین اؤلدورولمه سی اعلیحضرت اوچون یاخشی سونوچلانماز و نتیجه لنمز" دئیه اوندان شاه ایله گؤروشمه سینی آیت الله خمینی نین اعدام اولماسی نین قارشیسینی آلماق اوچون ایستکده بولونماسینی آرزو ائتمیش. بئله لیکله آیت الله خمینی تهرانین شمالینا انتقال وئریلمیش. آیت الله خمینی اؤزو ده حسن پاکروان نین اونلا گؤروشدوگونو و بو دوغرولتودا دانیشدیغینی  دیله گتیرمیش. حسن پاکروان انقلابدان سونرا 1358 اینجی ایل فروردین آیی نین ییرمی ایکیسینده صادق خلخالی نین حؤکومو ایله اعدام اولونموش. صادق طباطبایی نین یازدیغینا گؤره آیت الله خمینی بو اعداما راضی دئییلمیش[v]. 1341 اینجی ایل بهمن آیی نین آلتیسیندا "انقلاب سفید" دئیه خالقدان سس آلیندیقدان بیر نئچه هفته سونرا آیت الله خمینی "شاهین پروقراملاری نین اوغورلو اولمایاجاغی نی و اونون توپ تشریندن قورخماق لازیم دئییل دئیه، ملت بیرلیکده شاهین قارشیسیندا دورارسا، شاه دوروش گتیره بیلمز دئیه چیخیش ائتمیش"[vi]. آیت الله خمینی نین بو چیخیشی نین آردیندان شاه عصبی اولاراق 1342 اینجی ایلین فروردین آیی نین ایکیسینده فیضیه قومداکی طلبه لری باسقی آلتینا آلمیش. بونون آردیندان آیت الله خمینی "قلبیمی مأمورلاری نیزین سونگولرینه حاضیرلاراق زورا تسلیم اولمایاجاغام. قلم الیمدن دوشمدیگی گونه دک سیزین مملکته خلاف ایشلرینیزی آچیقلایاجام دئدیگی ادعا اولونموش"[vii].

بو آرادا آمریکا مقاملاریندان تهراندا اولان یاتسویچ محمدرضانی اسراعیل ایله بیرلیکده عرب بیرلیگی و جمال عبدالناصر علیهینه امکداشلیق ائتمگه تشویق ائده رک آیت الله خمینی نین آمریکا و اسراعیل علیهینه موضع توتماماسینی ایستمیش. بو گلیشمه بیر وسیله اولاراق آیت الله خمینی فیضیه قومدا اؤلنلرین قیرخیندا بیر پیام گؤندرمیش:

"من اسلام مملکتلرینه، عرب دؤلتلرینه و غیر عرب دؤلتلرینه بیلدیرمک ایسترم : - اسلام عالیملری، ایران ملتی و ایران قوشونو اسلام دؤلتلری ایله قارداش، خئیر و شرده اونلار ایله اورتاقدیر و اسلام دوشمنی، ایران دوشمنی اولان اسراعیل ایله پیمان باغلاماقدان متنفردیرلر. قویونوز، اسراعیل نؤکرلری منیم یاشامیما سون وئرسینلر"[viii] .

آیت الله خمینی نین بو چیخیشی نین آردیندان اسدالله اعلمی اونو توتدوراراق خورداد آیی نین اون بئشینده تهرانا گؤنده رمیش. بو آرادا فقط "نهضت آزادی" محفلی آیت الله خمینی نین توتولماسینا اعتراض ائدرکن بو محفلین باشچیلاری مهدی بازرگان، آیت الله طالقانی توتولموشلار. جبهه ملی محفلی بیر اعتراض بیلدیریشی ده وئرمک ایستمه میش[ix]. تهراندا حاکیمیت سیستیمی دگیشدیکدن سونرا دا آیت الله خمینی جبهه ملی محفلیندن بو حرکتین انتقامینی آلدی دئسک، یئرینده اولارمیش[x]. آیت الله خمینی 1443 اونجو ایلین اوردیبئهیشت آییندا نهضت ملی محفلی باشچیلاری نین توتولمالارینا  اشاره اولاراق دئمیش: "اسلام ملتی داها اویانمیش. داها اوتورماز. من ده گئری دؤنرسم، اسلام ملتی گئری دؤنمز. خمینی ده سیز ایله باریشسا، ملت سیز ایله باریشماز"[xi]. 1443 اونجو ایلین مهر آییندا مجلیس کاپیتولاسیون لایحه سینی تهرانداکی شاهین شورا مجلیسی قبول ائتدیکدن سونرا آیت الله خمینی بو مسئله ایله مخالفت ائدرک بیر نئچه طلبه ایران نین مختلیف شهرلرینه گؤنده رمیش و آبان آیی نین دؤردونده بو مسئله حاقدا چیخیش ائده جک دئیه پیام وئرمیش. بو چیخیشدان سونرا آیت الله خمینی  تورکیه-یه و اورادان دا عیراغا سورگون ائدیلمیش[xii].

نهضت آزادی تهراندا آیت الله خمینی نی حمایت ائتمه سی ایله ده یئتینمگه رک آیت الله خمینی نجف شهرینده یاشارکن، نهضت آزادی محفلی آوروپاداکی اؤیرنجیلر، او جومله-دن علی شریعتی، قطبزاده و چمران واسیطه سی ایله ده آیت الله خمینی ایله ایلیشگیسینی یاشاتمیش. انقلابین یاخینلاشماسی و آیت الله خمینی نین فرانسه-یه حرکت ائتمه سی ایله  تهراندا مهدی بازرگان و فرانسه-ده ابراهیم یزدی آمریکا بیرلشمیش دؤلتلری ایله ایلگی و ایلیشگی قورماغا و محمدرضا شاهی قضاسیز و بالاسیز ائشیگه اؤتورمگه باشلامیشلار.

آمریکا بیرلشمیش دؤلتلری یایدیغی سندلره اساسا ابراهیم یزدی و وارن چیمیرمن (فرانسه-ده آمریکا سفیرلیگینده کی بیر دیپلومات) آزیندان بئش دفعه نوفل لوشاتو شهرینده، آیت الله خمینی قالدیغی ویلادان بیر کیلومتر اوزاقلیقدا بیر هتلده گؤروش کئچیرمیشلر. 

ابراهیم یزدی کئچمیشده ده آمریکانین خارجی ایشلر ناظیرلیگی ایله ایلیشکی سی و علاقه سی وار ایمیش. آنجاق فرانسه-ده کی آمریکا مقاملاری ایله آیت الله خمینی آراسینداکی ایلیشکیلرده ابراهیم یزدی بیر رابیط شخص اولموش. سندلره گؤره  1979 اونجو ایلین ژانویه آیی نین اون بئشیندن (25 دی، 1357) شاه ایراندان آیریلمادان بیر گون اؤنجه ابراهیم یزدی و آمریکا دیپلوماتلاری آراسیندا ایلیشگیلر قورولموش.

 بئشینجی گؤروشده ابراهیم یزدی آیت الله خمینی نین کارتئره مساژینی آمریکا دیپلوماتینا تقدیم ائتمیش. بئشینجی گؤروش شاه ایرانی ترک ائتمیش، مملکتین اداره چیلیگینی شاهپور بختیار و آرتشه تاپشیرمیش، نخست وزیر ده طیارا مئیدانی نی باغلایاراق آیت الله خمینی نین گئری قاییتماسینا مانعچیلیک تؤرتدیگی بیر زاماندا حیاتا کئچمیش. بو نامه سحر ساعت 10-دا ابراهیم یزدی واسیطه سی ایله چیمرمن-ه چاتدیریلمیش. نامه-ده آیت الله خمینی کارتئر دؤلتیندن ایران آرتشینه اعمال نفوذ ائتمگه و آیت الله خمینی نین ایرانا گئری دؤنمه سینه مانعچیلیک تؤرتمه مه سی ایستمیش. آیت الله خمینی نین ایفاده سینه گؤره بو گلیشمه آمریکا بیرلشمیش شتاتلاری نین منافعینی تعمین ائده جکمیش. آیت الله خمینی دئمیش: "شاهپور بختیارین فعالیتی، گؤردوگو ایشلر و ایران آرتشی نین بوگونکو ایشلری ایران ملتی و اؤزللیکله ایراندا آمریکالیلارین گلجکلری اوچون ضررلیدیر. هر هانکی بیر دگیشیکلیک اولونمازسا، من ایران ملتینه یئنی مساژلار وئرمه لی اولاجاغام"[xiii]. آیت الله خمینی آرتیرمیش: "سیز آرتشه شاهپور بختیاردان سؤز ائشیتمه سین دئیه سفاریشده بولونوز. بئله لیکله منیم گئری دؤنمه مه مانع اولماسینلار"[xiv]. سَنَده گؤره ابراهیم یزدی یازیلی نامه نی کلمه کلمه فارسچادان ترجمه ائتمیش و چیمرمن-ه اوخوموش" آیت لله خمینی دئمیش: "بختیار و آرتش باشچیلاری ایشلره مداخیله ائتمزسه لر، بیز ایران خالقینی ساکیت ائده ریک. بو دا آمریکالیلارین ایراندا ضرر گؤرمدیگینه یول آچار"[xv].

 ابراهیم یزدی نین بو چابلارینا باخمایاراق، اؤزونو آیت الله خمینی نین سؤزجوسو قلمه آلارکن آیت الله خمینی تورموز ائتمگه و نهضت ملی ایله آرا آچماغا چالیشمیش. بئله لیکله سالام و صلوات ایله جبهه ملی، نهضت آزادی عضولریندن اولوشموش موقت دؤلت کابینه سی چوخ زامان کئچمدن سؤکولمگه و دؤلت کابینه سی عضولری بیر بیر سوسدورولماغا و ائشیگه آتیلماغا مجبور اولموشلار.