نقد مسئله سی اؤلدورمک، تئرورا معروض قالماق دئییل!

اجتماعی مسئله لر اوزره دوشونجه و فیکیر یورانلار ایستر ایستمز بو دوغرولتودا دوشونجه و فیکیر یوردوقلاری اوچون اونلارین دوشونجه لری ده بعضی دوشونجه صاحابلاری نین دوشونجه سی دوغرولتوسوندا، بعضا ده بعضیلری نین دوشونجه لری نین ترسینه اولاجاقدیر. بو باخیمدان بو دوشونجه لر توپلومدا یانقی اویاتدیغی اوچون اونا موناسبت ده بیلدیریله جکدیر. بو گلدیگیمیز قناعته باخمایاراق  "نقد و تنقید" اولموش شخص دئییل، دوشونجه اوزره و بو دوشونجه نین نئجه بیر دوشونجه اولدوغو اوزره اورتایا قویولمالیدیر. بو باخیمدان سیدجواد میری نین "ایران فرهنگی (فارس فرهنگی)" دوشونجه سی ایلک اولاراق آلمان والتئر هینتس و سونرا بیر سیرا فارسچیلار طرفیندن (اشمیت، راجر سیوری، نظام الدین مجیر شیبانی، آرامش دوستدار، داریوش آشوری، عباس زریاب خویی) طرفیندن بیر نظریه اولاراق پهلویلر زامانی فارس باستانگرایلیغی نین "مدنی" واریانتی دئیه اورتایا قویولموش. علی شریعتی ده "تشیع علوی" گؤروشونو "ایران فرهنگی (فارس فرهنگی)" دئیه بو اساسدا فرموله ائتمیش. سیدجواد میری ده طبعا بیر ادبیاتچی اولاراق خدمتینده اولدوغو ادبیاتا تأثیر باغیشلارکن او ادبیاتدان دا تأثیر ده آلاراق "ایران فرهنگی" آنلاییشینی ساوینان و دیفاع ائدن شخصلردن بیری ساییلار، بورا قدر هر شئی اؤز قایداسیندا گؤرونر.  بو دئدیکلریمیزین یانی سیرا سیدجواد طباطبایی تمثیل ائتدیگی فارس باستانگرایلیق و راسیستلیک آنلاییشی دا باشقا بیر اوخونوش و قرائت اولاراق برلینده تورک قاجار شاهلیغی و تورکلوک علیهینه ایرانشهر درگیسی نین یایینلانماسی و ایرانین مختلیف شهرلرینه گؤندریلمه سی ایله باشلانمیش باشقا بیر ایستعمارچی و راسیستی آخین ساییلار. بو ایرانشهر و پان ایرانیست آخین ایران ممالیکی محروسه سی نین ائتنیک توخوشونو نظره آلمادان "تورک و عرب" ائتنیکلرینی بو ممالیکی محروسه یه اؤزگه و بیگانه قلمه آلار. "ایران فرهنگی (فارس فرهنگی)" آخین ایسه ایسلامیت و فارسلیق اساسیندا ایران ممالیکی محروسه سینه هرکسی دوغما قلمه آلار. دئمک، "ایران فرهنگی آخین"ی "فارس باستانگرایلیغی" آخین ایله اوز اوزه قویدوقدا داها دا قولاغا خوش و یاخشی ائشیدیلر ساییلار. بو باخیمدان مسئله نین هانکی مرحله و آشامادا آخین ائتدیگینی نظره آلمایانلار اوچون فارسلیق اساسینداکی "ایران فرهنگی" آخین داها دا مدنی دئیه بیر سیرا انسانلارین کؤنوللرینی اوخشامیش اولار.

بو ایکی فارسلیق آخین بیر یانا دورسون مسئله انسانیتدیرسه، نه اوچون فارسلیق اساس گؤتورولر؟ "ایرانیت" دئیه مسئله دوغمالیق و اؤگئیلیکدیرسه -اؤزونو فارسلیق اساسیندا ایفاده ائدن دوغما، منسوب اولدوغو فارس اولمایان توپلومون دیلی و مدنیتی نی اساس گؤتورنلر اؤگئی-، مسئله نین ماهیتی چوخ دا دگیشمیش دئییل، فارس راسیستلیگی و فارس مدنیت راسیستلیگی دورمادان ملی وارلیقلاردان جان آلماغا و فارس اولمایان ملی توپلوملاری یوخ ائتمگه داوام ائده جک گؤرونر. آرادان اولان فرق بو:

-فارسچی باستانگرای آخین قیلینجینی اوزدن باغلامیش. تورک و عرب کیملیگینی ایران ممالیکی محروسه سینه آچیق و آشکار اؤزگه قلمه آلار.

- ایران فرهنگی آخین ایسه ایران ممالیکی محروسه سی نین ائتنیک توخوشونو و بوگونکو فارسلیق حاکیمیت سیستیمینی نظره آلاراق فارس اولمایان باشقا ائتنیکلری ده "شهروند" دئیه فارسلیق قازانیندا اریتمک و فارس ائتمگی بیر سوره و پروسه دئیه نظره آلار.

نقد و تنقید مسئله سینده شخصین کیم اولدوغو و هانکی دوشونجه و عقیده داشیماسی دئییل، مسئله لره نئجه یاناشماق موضوع اولمالیدیر. بو باخیمدان سیدجواد میری مینق اؤزونو بیر جامعه شناس دئیه تقدیم ائدرکن ایران ممالیکی محروسه سی نین نئجه بیر ائتنیک توخوشا مالیک اولدوغونو دا نظره آلمیش دئیه دوشونمک لازیم. شخص اولاراق "سیدجواد میری مینق"ین نئجه بیر موقعیتده اجتماعی موضوعلار اوزره گؤروش بیلدیرمه سینی و بو مسئله نین هانکی بویوتلارا چاتابیله جه گینی باشا دوشمک هئچ ده چتین دئییل. آنجاق بو مسئله یه اک اولاراق "جامعه شناس" عنوانی ایله ملیتلر مسئله سینی "شهروندلیک" ساحه سینه دوشورمک و فارس دیلی رسمی دئیه باشقا ائتنیکلری ده فارسلیغین آلت بیریمی (زیر مجموعه سی) قلمه آلماقدا جامعه-ده هانکی منفی تأثیرلر قویاجاغی نی دا نظره آلماق لازیم دئیه دوشونورم. بو باخیمدان سایقین حجت الهامی "نخبه کشی چرا؟!" آدلی گیلایه یازمیش. بو گیلایه نی نظردن کئچیرمک پیس اولماز دئیه دوشونورم، اوخویوروق:

"نخبه كشى چرا ! اخیرا شاهد هجمه های وسیعی از طرف برخی از دوستان منسوب به حرکت ملی آذربایجان نسبت به  جناب دکتر میری هستیم که این امر به نوبه خود واکنش هایی را نیز از جانب وی در پی داشته است.   این نوع انتقادها و رفتارها  نسبت به دکتر میری و هر کس دیگری که به هر حال درد هویت طلبی دارد تأسف آور است . حالا انتقادها  به حدی پیش رفته که مدافع هویت ، فرهنگ و زبان مادری را با شخص فاشیستی مثل طباطبایی که بر علیه زبان و هویت ما شمشیر از رو می کشند بر یک صف قرار داده و بر یک سیبل می کوبند"[1].

اوسته ایشاره اولوندوغو کیمی دوشونجه اولاراق "ایرانیت (اوخو: فارسلیق) آنلاییشی" کؤلگه سی و باتلاغیندان اؤزوموزو قیراغا چکمک ایستمزسک، "فارسلیق" آنلاییشی ایله اجتماعی موضوعلار اوزره ادبیات یونتاماغا و فارسلیق اوچون ادبیات کؤله سی و برده سی اولماغا محکوم ساییلاجاییق. سیدجواد میری نین اؤز دوشونجه سی نی دیفاع ائتمک مسئله سی اولدوقجا طبیعی بیر مسئله ساییلار[2]. دئمک، سیدجواد میری یازدیغی دوشونجه و فیکیرلره مسئولیت داشیدیغی اوچون اؤز گؤروشلرینی گؤتور قوی ائده رک قارشی قویولموش ادعالارا جاواب وئرمه لی و اؤزونو ایفاده ائتمه لیدیر. دئمک بو گلیشمک، بو گؤرونوم "اکسیون و رئاکسیون" دئیه جامعه شناسلیق بیلیمینده ده طبیعی قلمه آلینار. حجت الهامی بگ داوام ائدر:

"هر چند تنی چند از این منتقدین از دوستان نزدیک من هم باشند اما با   این رویه پیش رو در مبانی فکری فاصله خواهیم داشت. من هم طبعا از دیدگاه های خودم می توانم انتقاداتی از آقای میری داشته باشم اما سعی نخواهم کرد دیدگاه خودم را معیار سنجش او قرار  داده‌اند  و در آخر مثلا حکم به ارتداد یا نفوذی بودن او بدهم!"[3]

اوسته کی حجت الهامی بگین ادعالاری نین ترسینه اولاراق هئچ واقت سیدجواد میری مینق جنابلاری اؤزونو آذربایجان ملی حرکتی یانچیسی ویا بئلنچی ایفاده لر ایله ایفاده ائتمه میش. یانلیز سیدجواد طباطبایی محفلی بو ذاتی "پان تورکیست" دئیه سوسدورماغا و شخصی تئرورا معروض قویماغا چالیشدیغی اوچون بو تهمتلره جاواب وئرمه لی اولموش[4]. سیدجواد میری بوگون شخص اولاراق آذربایجاندا آخین ائدن ملی و مدنی ایستکلرین یاخین کئچمیشینی فارس حاکیمیتی نین "اصلاح طلب" و بوگونونو "اصولگرا" قانادی ایله بیر باغلامدا اولدوغونو ادعا ائدر. اونون سس فایلینی دینلمک یئرلی اولار[5]. خلط محبث اولماسین دئیه سیدجواد میری نین گؤروشلرین خلاصه اولاراق یازماغا چالیشمیشام، اوخویوروق:

"فرهنگ جامعه مجله سی نین خبرچی: نیروهای قومی در تغییرات آینده چه نقشی می توانند ایفاء کنند؟

سیدجواد میری مینق: - نیروهایی سیاسی در داخل جامعه ایران به دنبال گشایش سیاسی می روند. بعضی معتقدند کی توسعه اقتصادی زامانی میتواند شکل بگیرد که توسعه سیاسی شکل بگیرد. ... شعارهای این جنبش یا این حرکت که بعنوان جنبش اصلاح طلبان شکل گرفت، این بود که ما باید جامعه مدنی را پی ریزی کنیم. در جامعه مدنی تشکلهای مدنی و اجتماعی شکل بگیرد. و ایده های سیاسی بر اساس اینها تقویت بشوند. شعارهایی مانند آزادی، عدالت، حقوق مدنی، ... حقوق شهروندی شکل بگیرد و همه ایرانیان بعنوان شهروند که حقوق شهروندی دارند، عدالت و آزادی داشته باشد، از آزادی، عدالت و ثروت بهره ببرد و مسائلی از این قبیل... هر گان این ایده ها توانسته شکل بگیرد، توانسته در محل شکل و بوی محلی بخود بگیرد. هر گاه این توسعه سیاسی در حالت انقباضی بخود گرفته، نتوانسته خود را شکل بدهد؛ در تهران یا در مراکز شهرهای مرکزی مثل تبریز، اصفهان، شیراز و مشهد اینها؛ می بینیم که صداهای از مردم بلند میشود که چرا آزادی نیست؟، چرا عدالت نیست؟ چرا برابری نیست؟، چرا حقوق زنان وجود ندارد؟ وقتی انقباض سیاسی وجود دارد؟. ما هرچه قدر از مرکز دور میشویم این شعارها رنگ و بوی دیگری بخود میگیرند، مثلا: اگر به محل اهل تسنن برویم که هم شاخصه های قومی دارد و هم شاخصه های دینی، مذهبی و جنسیتی. ناگهان رنگ و بوی آنجا را بخود میگیرد. یعنی وقتی در مرکز صحبت از نبود عدالت و نبود برابری جنسیتی است، در کردستان، تورکمنستان و آذربایجان و خوزستان رنگ و بوی آنجا را میگیرد. آهای!! به من آزادی و برابری داده نمیشود بخاطر اینکه اقلیت مذهبی یا زبانی هستم. رنگ و بوی منطقه ای را بخود میگیرد. هر چقدر به مرکز نزدیک میشویم شعارها رنگ و بوی کلی بخود میگیرد. یکی از مشکلات جامعه امروز ایران نبود توسعه سیاسی و در کنار آن کمبود یا نبود توسعه اقتصادی است. در زمان خاتمی یکی از شعارها "توسعه سیاسی" بود. توسعه سیاسی وقتی متوقف شد، در زامان احمدی نژاد که توسعه سیاسی پلشت تلقی شد، آرام آرام آن شاخصه های دیگر شروع به رشد کرد. یکی از آنها مفهومی بعنوان قومگرایی است، که امروز رشد کرده، بدلیل عدم توسعه سیاسی خودش را بروز میدهد. اینکه در آینده چه قدر حرکتها از این متأثر باشد بسته به این است که گفتمان اصلی چه باشد. اگر گفتمان اصلی باز بخواهد باز بر خلاف توسعه سیاسی و اقتصادی باشد، من فکر میکنم حرکتهای قومی، دینی تشدید بشود و این ممکن است به گسل و گسستهای جامعه ایران ضربه بزند....

فرهنگ جامعه مجله سی نین خبرچی: این ممکنها را وقتی در کنار هم قرار میدهیم، میبینیم که صورت عملی بخود گرفته. مثلا در مناطق قومی اعتراضات اقتصادی دیده نمیشود. ... اینها خود را از مرکز جدا میدانند. می گویند مشکل تهران بما ربطی ندارد. مشکل خودشان را حل کنند. آنها خود زنگ خطر است که آیا به مسئله قومی رسیدگی بشود یا نشود.

سیدجواد میری مینق: من فکر میکنم اینجا یک عوامل و فاکتورهایی وجود دارد، مخصوصا آذربایجان توانسته بگوید که مطالبات آنها، مطالبات فارسهاست، مطالبات ما هم مطالبات دیگری است. به نظر من خوب هم توانسته اند در دی ماه و بعد از عید مدیریت کنند؛ مخصوصا در مناطق آذربایجان و در مناطق تورکنشین ما حرکتی جدی ندیدیم. این خودش به نظر من قابل مطالعه است: چه اتفاق افتاده در یکی دو سال اخیر، یا حتی حد اقل در ده سال اخیر چه اتفاقی افتاده است؟ کسانی که غیر از شهرهای آذربایجان هستند، به این نتیجه رسیده اند که اتفاقاتی که در مناطق دیگر می افتد رنگ و بوی سلطنت طلب دارد و ما سلطنت طلب نیستیم. این فکر میکنم قابل مطالعه است! حتی آنهایی که مذهبی هم نیستد، قومیتگراها که ممکن است مذهب برایشان مهم نباشد. البته این هم میخواهم بگویم: قویمت گراها یک پاکت همنوع نیستند (خواسته هاشان مختلف است). زبان مادری یک بهانه است که ما بتوانیم به حقوق بالاتری برسیم. یا مسائلی از این دست. همه اینها خود را در زیل اصولگرا تعریف میکنند. میشود گفت: به جناح راست حکومت خود را نزدیک می بینند. مثلا شما از روحانیون اصلاح طلب کسی را نمی بینید که از حق و حقوق تحصیل به زبان ترکی دفاع بکنند. ولی نماینده های اصولگرا و نماینده ولایت فقیه همگی به گونه ای تمام قد پشت مسئله زبان تورکی ایستاده اند. به نظر می آید یک پیوندهایی بین این دو وجود دارد."[6]

 اوسته کی گؤروشلر سیدجواد میری نین بوگونکو جمهوری اسلامی ایران حؤکومتی نین عمللرینی نظره آلاراق اورتایا قویدوغو گؤروشلر ساییلار. بو گؤروشلری اورتایا قویاراق اوزرینده دانیشماق و یا اونون ایرانیت گؤروشونو نقد ائتمک[7] سیدجواد میری ذات عالیدن هئچ نه اسکیک ائتمز. ایران ممالیکی محروسه سینده آخین ائتدیگی سیاسی و اجتماعی دوروم اوزره نظر بیلدیردیگی اوچون بو گؤروشلره نقد و تنقید ده نزاکتی نظره آلاراق یازماق دوشونجه صاحابی نین دا اصلاح اولماسینا و زنگیلشمه سینه خدمت ائده بیلر دئیه دوشونمک لازیم. حجت الهامی بگ یازمیش:

"محدود سازی حرکت بنام وحدت  عین  ایزولاسیون و در قرنطینه کردن آن است. ضرر نگاه های سلیس و ایدئولوژیک در حرکت ملی بیشتر از قرائت هاى متكثر است"[8].

سیاسی و مدنی حرکتلری قیسیتلاماق و بیرلشدیرمک آنلاییشلاری نقد و تنقید آنلاییشی ایله ایضاح ائدیله جک دئییل، بئلنچی داورانیشلار سیاسی حرکت ایله ایضاح ائدیلمه لیدیر. دئمک، هر هانکی بیر شخصین گؤروشونو نقد وتنقید ائتمک ایله هر هانکی سیاسی بیر حرکتی ساوینمیش دئییل، اورتایا قویولموش گؤروشو نقد آچی و زوایه سیند اله آلاراق باشقا بیر نظر، یوخسا آرتیرما و علاوه ائده رک دوشونجه و فیکیر زنگینلشمه سینه خدمت ائتمک مقصدی هدف اولونار. بو باخیمدان دوشونجه و فیکیر صاحابلارینی نقد ائتمکله هر هانکی بیر ملی و مدنی حرکتی تجریده اوغراتماق اولماز. دئمک، نقد و تنقید اوزره بئله بیر اوخونوش و قرائت ده یانلیش ساییلار. ملی کیملیک باخیمیندان سیدجواد میری مینق، سید جواد طباطباییلر ده آذربایجان تورکو ساییلارلار. ایران ممالیکی محروسه سینده تحصیل سیستیمی فارسچا اولدوغو اوچون انسانلاریمیزین بیر چوخلاری نین دیل بیلینجی و شعورلاری فارس تحصیل سیستیمی و شاهنامه داستانلاری اساسیندا گلیشدیگی اوچون بیر چوخلاری "ایرانلی اولماق"ی وطنداشلیق آنلاییشی دئییل، ملی کیملیک دئیه قلمه آلار. بئله لیکله بو شخصلر ملی دیل آنلاییشی دئیه فارسلیق توزاغینا دوشرلر. حجت الهامی بگ یازمیش:

"متأسفانه خیلی ها مثل اصلاح طلبان وقتی که در موقعیت ضعف قرار دارند از این شعارهای دموکراتیک خرج می کنند اما وقتی تا حدودی به مقاصد شخصی یا حزبی خود رسیدند یا دچار فراموشی می شوند و یا البته که قدرت ذاتا گرایش به انحصارطلبی  دارد! مثلا مدعی گفتگوی تمدن ها زبان فارسی را عامل وحدت می گوید و مدعی حقوق شهروندی و اقوام فرد نژادپرست و کژمداری مثل یونسی را مشاور امور اقوام قرار می دهد و به نژادپرست مشهور دیگری جایزه سیاسى اهدا می کند!"[9].

ایران ممالیکی محروسه سینده محمود افشار یزدی طرفیندن تئوریزه اولموش "بیر دیل، بیر بایراق، بیر ملت" تئوریسینی نظره آلاراق بو تئوری نین وارثی ساییلان، دین دونونا بورونموش "اصلاح طلب و اصولگرا" دئیه فارس دیلی و مدنیتی نی اساس گؤتورموش، ایستر فارس حاکیمیت قانادلاری و ایسترسه ده ملی مسئله آچی و زوایه سیندن حاکیمیته پوزیسیون حالیندا یئرلشمیش حزب نژاد پرست جبهه ملی، نهضت آزادی و بیر چوخ فارسلیق مفکوره سی ایله یوغرولموش خاریجده کی شخص و تشکیلاتلاردان هر هانکی بیر آچیلیش (فرج) گؤزلمک بیله یئرسیز ساییلار. دئمک، ایران ممالیکی محروسه سینده ملی و مدنی آزادلیقلاری ساغلاماق اوچون فارسلیق اساسیندا "ایرانیت و ایران فرهنگی" باتلاغینا جومماق قورتولوشو خلاص ائدیجی یول دئییل، مختلیف دیل و مدنیتلری بیر آرادا اولدوغو کیمی قبول ائدن و بو وارلیقلاری درک ائده بیلن وطنداشلیق آنلاییشی نین گلیشمه سی منظور اولمالیدیر. ترس دوروم و وضعیتده بوش معطل:

"عطار هفت شهر را گشت، ما هنوز اندر خم یک کوچه ایم".

فارسیت هفتاد ملت را خورد، ما هنوز خوردن یک لقمه ایم!

ایشیق سؤنمز، 22.08.2018