آذربایجان میللی حرکتی می یوخسا تورکچولوک حرکتی؟
بیلیندیگی کیمی میللی مسئله و میللی حرکتلر اؤز میللی پارامئترلری واسیطه لری ایله تعریفله نر و اؤزلری اوچون لازیملی آدی قازانمیش اولارلار. اؤرنک اولاراق: میللی قورتولوش حرکتی، میللی موختارچیلیق حرکتی و ساییره. ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلر مسئله سی اونلارین دانیشدیغی دیل، یاشادیغی بیتیشیک جغرافی بؤلگه، گله نک (عنعنه) و گؤره نکلر(عادت) و یاراتدیقلاری مدنیتلر ایله اؤز تعریفلرینی تاپا بیلردئیه دوشونمه لی ییک. بیلیندیگی کیمی بوگون یئر کوره سی اوزره تورک دؤولتلری و میللتلری نین وار اولماسی دانیلماز بیر گئرچکلیکدیر. ایران ممالیکی محروسه سینه گلدیکده تورک ائتنوسونا (ائتنیگینه) منسوب اولان آذربایجان تورکلری، اؤز یاشادیقلاری یئرلریندن آسیلی اولمایاراق آذربایجان میللتی نین ترکیب حیسسه سی ساییلمالیدیرلار. آذربایجان تورکلری کومپاکت حالیندا ایران ممالیکی محروسه سی نین اوچ بؤلگه سینده یاشاماقدادیرلار:
1- دؤرت گئن (چهار ضلعی) اولوشدوران تهرانین ری – همدان- بیله سووار- قاراکیلیسا مسافه سی ایچریسینده کی و اونلارین قونشولوغونداکی تورپاقلاردا یاشایان آذربایجان تورکلری؛
2- خوراساندا کومپاکت حالیندا یاشایان آذربایجان تورکلری؛
3- فارس ویلایتینده یاشایان قاشقای - آذربایجان تورکلری.
بئله لیکله ایران ممالیکی محروسه سینده بو اوچ کومپاکت حالیندا یاشایان آذربایجان تورکلریندن آیری و اوزاق دوشموش آذربایجان تورکلری باشقا میللتلر (فارس، عرب، لور، کورد و ساییره) ایچره (آراسیندا) یاشاماقلارینا باخمایاراق آذربایجان میللتینه منسوب اولان میللی آزلیق ساییلمالیدیرلار (اؤرنک اولاراق کیرمان اطرافینداکی افشارلار، ایصفهان، مازندران، لوریستان و کیرمانشان و ساییر ویلایتلرده کی یاشایان آذربایجان تورکلری).
بو باخیمدان حسین فیض اللهی وحید جنابلاری نین شمس تبریزه وئردیگی دانیشیغی نین بعضی پاساژلاری اوزره دئیینمه نی میللی مسئله میزه اویقون حئساب ائدیریک. اوخویوروق:
"..سايت شمس : آقاي دكتر نظرتان راجع به واژه حركت ملي آذربايجان چيست ؟ظاهرا"جنابعالي مخالف سرسخت اين واژه هستيد؟
دكتر فيض اللهي :اين واژه يا از طرف نيروهاي پليس ابداع شده و يا كار كمونيستها است چرا كه اين واژه خواسته هاي ما را محدود كرده است و ما را مثل يك گروه نشان مي دهد.اين واژه چندين ضرر دارد . اول اينكه واژه آذربايجان خواسته هاي ما را كوچك كرده است . به جاي آن بايد كلمه تركهاي ايران را مي گذاشتند چرا كه ما از حقوق تركهاي ايران دفاع مي كنيم ثانيا"اين اسم تغيير يافته گروهي در تركيه است و فقط واژه آذربايجان به آن اضافه شده است . ما بايد ببينيم چه كسي اين اسم را در داخل ما تعريف كرده؟ثالثا" ما هيچ تشكيلاتي نداريم و هيچ واحد سياسي نيستيم و با اين اسم خود را به گروهي منتسب كرده ايم كه داراي تشكيلات منظم هستندو داراي هدفهاي مشخصي مي با شند."
اوسته سایقیلی فیضی اللهی وحید جنابلاری نین فیکیرلری نین بیر بؤلومو قولاغا خوش گلمه سینه باخمایاراق حاق الده ائتمه و میللی همگونی اعمال ائتمک اوچون ایران ممالیکی محروسه سینده یاشایان تورک توپلولوقلاری اؤزلرینه قونشو توپلوملار کیمی سیاسی نیظام و اینتیظام قورا بیلمه لری اوچون اؤزلرینی سیاسی باخیمدان تعریفله مه لیدیرلر. بیلیندیگی کیمی ایران ممالیکی محروسه سی نین بیر چوخ یئرلرینده آذربایجان تورکلری یاشامالارینا باخمایاراق میللی و مدنی گوج اعمال ائتمک اوچون اوسته ایشاره ائتدیگیمیز کیمی اوچ کومپاکت آذربایجان تورک توپلولوقلاری ایران ممالیکی محروسه سینده اؤزلرینی قاباریق گؤسترمک اوزره دیرلر. بو کومپاکتلارین بیرینجیسی آذربایجان دیل، مدنیتی و تورپاغینی اساس گؤتوردوگو اوچون بوگون اینسانی و میللی حقوقلارینی الده ائتمک اوچون اؤز حرکت و فعالیتی نی "آذربایجان میللی حرکتی" آدلاندیرماسی هئچ ده تعججوب دوغورمامالیدیر. آذربایجاندان اوزاق اولان آذربایجان ایکسکلاولاری (خوراسان و قاشقاییستاندا یاشایان آذربایجان تورکلری) مسئله سینه گلدیکده اونلار دا میللی منلیک و کیملیکلرینه اساساً حقوقلار الده ائتمک اوچون حرکتلرینه اؤز بؤلگه لرینه اویقون آد سئچمه لیدیرلر. بو آد سئچمه مسئله سی بیر توپلوم اؤزونو قونشو توپلوملار کیمی موستقیل تعریفلمه مسئله سیدیر. هرشخصین اؤزونه عایید آدی اولدوغو کیمی، بیر ائتنیگین و اونون آلت گوروپلاری و عوضوولری نی اولوشدوران بؤلوملرین ده اؤزلری اوچون آدلاری اولمالیدیر.
ایکینجی پارامئتیر فارس اولمایان بؤلگه لر او جومله دن آذربایجان تورکلری یاشایان بؤلگه لرده ایقتیصادی باخیمدان کئچمیش 80 ایلده مرکز حاکیمیت طرفیندن بیلینجلی اولاراق توپلومون دالی ساخلانیلدیغی و بو بؤلگه لرده یئترلری ایش یئرلری نین آچیلمادیغی اوچون بیر چوخ اینسانلار آنا یوردلارینی ترک ائده رک فارس هئگمونیسی اولان بؤلگه لره آخین ائتمک مجبوریتینده قالمیشلار. بو آخین ائتمه لر اونلاری دیل و مدنیت باخیمیندان بیر خاریجی عنصر کیمی ارینمه (آسیمیلاسیون) سیاستی ایله اوز اوزه قویموشدور. دئمک، محمود افشارلارین و پهلوی شاهلاری نین بیر دیل، بیر میللت، بیر مملکت شعاری تاریخی و بیتیشیک آذربایجان تورکلری یاشایان بؤلگه لری فارس ائده بیلمه میشسه ده، فارس بؤلگه لرینه ایش و یاخشی یاشاییش اوچون آخین ائدن اینسانلارین اوشاقلارینی فارسلاشما مقامینا آپاریب چیخارمیشدیر. فارس بؤلگه لرینده و فارسلار ایله ایچ ایچه یاشایان بؤلگه لرده فارس اولمایان اینسانلار، او جومله دن آذربایجان تورکلری فارس دیلی رسمی و باشقا میلتلرین دیلی غیر رسمی و لازیم سیز ساییلدیقلاری اوچون بو فارس اولمایان اینسانلار حاکیم دیل و مدنیت ایچریسینده آز آز زینه سو کیمی فارسلاشماق مجبوریتینده قالمیشلار.
اوسته کی فاکتلاری نظره آلاراق "ایران تورکلری، ایرانین تورک میللتی" ایفاده سینی بیر چوخلاری میللی مسئله اوچون داها گوجلو حئساب ائتمه لرینه باخمایاراق تشکیلاتی و گوج اعمال ائتمه باخیمیندان "ایران تورکلری" ایفاده سی "قاردان دوزلدیلمیش آدام (آدمک برفی)" حؤکمونده دیر. قار ایسسی هاوادا توتونا (دوروش گتیره) بیلمه دیگی کیمی ایران تورکلری ایفاده سی ده ایران ممالیکی محروسه سی نین حاکیمیتی نی بلیرلرکن آرا قاریشیق و قودرت بوشلوغو زامانیندا تهراندا هر شئی حلل اولوناجاق دئیه میللی مفکوره موضوعسوندا "ایران تورکلری" دئیه آیدین و ایطمینان وئریجی تصوورات تورک توپلولوقلاری اوچون سیاست زمینه سینده یارانابیلمه دیگی اوچون ایران تورکلری دئییمی سیاسی اهمیت داشیما قابیلیتینه مالیک اولا بیلمیر. بیر چوخلاری اؤزلرینی آلدادیجی ایران میللتی (اوخو: فارس میللتی) ایفاده سیندن آییرد ائتمه قابیلیتینه مالیک اولمادیقلاری، فارسچی تشکیلاتلارین تورلارینا دوشدوکلری و بئله لیکله موختلیف میللیتلر اوچون میللی و مدنی تشکیلاتلارین یارانماسینا ایجازه وئریلمه دیگی اوچون، اؤزلرینی و بونون یانی سیرا ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلری فارس هئگمونیسیندن اوزاقلاشمالارینی بیله دوشونه بیلمیر و فارس دوستاغیندان اوزاق بو میللیتلرین یاشایا بیله جه گینی ده ذهینلرینه سیغدیرا بیلمیرلر. اؤرنک اولاراق اونلار اؤزلرینی ایران میللتی (اوخو: فارس) نین ترکیب حیسسه سی کیمی دوشوندوکلری و اؤزلرینی بیر ایرانلی دئیه تانیملادیقلاری (تعریف ائتدیکلری) اوچون آذربایجاندا بیر میللی حرکت باش وئردیکده فارس ویلایتلریبنده یاشایان تورکلر میللی بیلینجدن یوخسول اولدوقلاری بلکه ده سیاسی شرطلردن آسیلی اولاراق اؤزلرینی آذربایجانداکی حرکت ایله آیاقلاشدیرا بیلمیرلر. دئمک، میللی مسئله اوزره ایصفهان، مشهد، شیراز و ساییره ده یاشایان تورکلرین بیر چوخو اؤز کئچمیشلرینی تورک تانیمالارینا باخمایاراق تبریز، اورمیه، زنجان، اردبیل و ساییره ده کی کیمی ماراقلی گؤستره بیلمیرلر. دئمک، اونلار بیر اؤلچوده آذربایجان، قاشقاییستان و خوراسان ولایتینده یاشایان تورکلر ایله همدردلیک حیسسی کئچیرمه لرینه باخمایاراق فارس شوونیسمینین قارا بولودو باشلاری اوزرینده دایاندیغی و یاشادیقلاری یئرین قوشوللاریندان آسیلی اولدوقلاری اوچون میللی مسئله نی 3 اونجو و 4 اونجو درجه لی بیر مسئله کیمی نظره آلیرلار. دئمک، میللی مسئله ائتنیک و تاریخی آذربایجان، قاشقای و خوراسان بؤلگه لرینده یاشایان تورکلره چوخ اهمیتلی ساییلماسینا باخمایاراق باشقا ائتنیکلر ایچره او جومله دن فارس بؤلگه لرینده یاشایان تورکلر اوچون میللی مسئله 3 اونجو و 4 اونجو درجه لی بیر مسئله حئساب ائدیلدیگی اوچون ایران تورکلری ایفاده سی میللی مسئله میزین حللینه داییر بوش سؤزدن آرتیق سیاسی ماهیت داشیما ایمکانی وئرمیر. دئمک، آذربایجان تورکلری ایران ممالیکی محروسه سینده اوچ بؤیوک جغرافی بؤلگه ده تشکیلاتلانمانی اؤزلری اوچون بیرینجی میللی وظیفه حئساب ائتمه لیدیرلر.
1- تاریخی و ائتنیک گونی آذربایجان
2- خوراسان تورکلری یاشایان بؤلگه لر.
3- قاشقای تورکلری یاشایان بؤلگه لر.
بو اوچ بؤلگه ده یاشایان آذربایجان تورکلری نین تشکیلانماسی اوچون هر بیر توپلومون آیدینلاری یاشادیقلاری بؤلگه نین میللی حرکتینه موستقیل آد سئچمه لی و سیاسی باخیمدان قارداش توپلولوقلار بیربیرلری ایله سیخ ایلیشگیده (علاقه ده) اولاراق فارس بؤلگه لرینده یاشایان تورک آزلیقلاری ایله ده دیل و مدنیت باغلارینی سوردورمه لی و اونلاردا میللی بیلینجی گلیشدیرمه گه چالیشاراق اونلار ایله دایانیشما ایچریسینده اولمالیدیرلار.
ایران ممالیکی محروسه سینده آذربایجان میللی مسئله سی نین آذربایجانا محدودلاشما مسئله سینه گلدیکده بو محدودلاشما یالنیز بیزلر اوچون دئییل، ایران ممالیکی محروسه سی نین ائتنیک زنگینلیگینی نظره آلاراق موخلتیف ائتنیک بؤلگه لره عایید موختلیف محدودلاشمالار اورتایا چیخاجاق مسئله دیر. بو مسئله دن قاچینماق داشی بؤیوک گؤتورمک آنلامینا و سیاسی باخیمدان هئچ بیر حرکته قول چکه بیلمه مک آماجی داشییا بیلر دئیه دوشونمه لی ییک. بیلیندیگی کیمی بوگونکو ایران آدی نین آرخاسیندا گیزله نن موختلیف طئیفلر وار:
1- فارس شوونیستلری (فارس اوستونلوگونو حیفظ ائتمک شرطی ایله سیستیم اولاراق فارس دیل و مدنیتی اساسیندا ایران ممالیکی محروسه سینی ایداره ائتمه فیکرینه صاحیب اولانلار)
2- پان ایرانیست و تمامیتچی گوجلر (فارس شوونیستلری و اونلارا آلدانمیش فارس ساغچی تشکیلاتلارینداکی پادوچولوق ائدن فارس حئیرانلاری. بونلارین فیکرینجه ایرانین سرحدلری چین سرحدلریندن باشلار - انطاکیه و آرالیق دنیزینده سونا چاتار. بو پان ایرانیستلر ده فارس شوونیستلری کیمی فارس اولمایان دیل و مدنیتلری ایران ممالیکی محروسه سینه اؤزگه حئساب ائدیرلر).
3- دئموکرات مئاب سولچو و ایران آدی آلتیندا گوروپلاشان فارس تشکیلاتلاری (موختلیف تمامیت ارضی طرفداری کیمی تانینان فارس سول تشکیلاتلاری و بو تشکیلاتلاردا پادوچولوق ائدن اینسانلار. بونلار دا ایدئولوژی خسته لیگینه دوچار اولدوقلاری اوچون ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللتلر مسئله نی بورژوا و آمریکا یانچیسی بیر حرکت کیمی یوروملاغا چالیشیرلار. آنجاق ایجتماعیت ایچره اؤز آیاق آلتیلارینی (پایگاهلارینی) الدن وئرمه سینلر دئیه ایران ممالیکی محروسه سینده میللیتلر مسئله سینی آمریکا ایله دوشمنلیک ائتدیکلری تقدیرده قبول ائده بیله ریک پوزونو وئرمه گه چالیشارلار. بونلارین بیری ده یونس پارسا بناب ذات عالی، آمریکا بیرلشمیش شتاتلاریندا یاشایان تبریزلیدیر).
دئمک، میللی حرکتلرین آدلاری نین بیر ائتنیک جوغرافی و بؤلگه لره اساسلانمالاری نه کمونیستلرین، نه ده میللی حرکته موخالیف تانینمیش حاکیمیت سیستیمی اورگانلاری نین ایشی کیمی قلمه آلینمالیدیر. بو مسئله اؤز منلیک و کیملیکلرینی دوشونن اینسانلارا عایید ائدیلمه لیدیر. ایران ممالیکی محروسه سینده فارس اولمایان میللتلره تشکیلاتلانما ایجازه سی وئریلمه دیگینه باخمایاراق اؤز منلیک و کیملیکلرینی سئونلرین مدنی و ایجتماعی فعالیتلری ده آذربایجان میللی حرکتین آیریلماز بیر بؤلومو کیمی حئساب ائدیلمه لیدیر. بیلیندیگی کیمی اؤز دیل و مدنیتلرینی سئون آذربایجان میللی فعاللاری پان تورکیست ایتتیهامی ایله توتوقلانیر و دوستاق ائدیلیرلر. دئمک، اونلار دا آذربایجان میللی حرکتینین آیریلماز ترکیب حیسسه سیدیرلر. گئنه ده اوخویوروق:
"..اين اسم عوارض و هزينه هاي يك تشكيلات را بر ما تحميل كرده است .اين اسم را بر روي ما گذاشته اند تا ما را در مقابل دولت قرار دهند و ما را به صورت يك گروه محارب نشان دهندو ما را ضد حكومت بنامند و آنگاه ما را مثل يك گلادياتور در جلو شير بيندازند در حاليكه ما آموزش گلادياتوري نديده ايم".
اوسته ایشاره ائتدیگیمیز کیمی هر شخصین اؤزونه عایید آدی اولدوغو کیمی هر بیر جمعیت و توپلومون دا اؤزونه عایید آدی وار و اولمالیدیر دا. دئمک، ایران ممالیکی محروسه سینده منلیک و کیملیک اوزره بو توپلوملاردا آخین و حرکت وارسا، بو آخینا آد وئریلمه لیدیر. کیمیسی بو آخینا "میللی اویانیش حرکتی"، کیمیسی "میللی حرکت ویا آذربایجان میللی حرکتی" آدی وئرمه گه باشلامیش. بو اؤزلوگونده بیر مسئله نین وار اولدوغونو گؤسته ریر، او دا ایران ممالیکی محروسه سینده میللیتلر مسئله سینین وار اولدوغودور. تهران حاکیمیتی اؤز آنایاساسیندا بو میللیتلره تانیدیغی حاقلاری یئرینه یئتیرمک ایسته میرسه، داها ایراد بو قویولاجاق آدلارا عایید دئییل، تهران حاکیمیتینه اؤز قانونلارینی ایجرا ائتمه دیگی اوچون اعتیراض اولونمالیدیر. کئچن ایللرده اعتراض مکتوبلارینین جاوابسیز قالدیغینی بورادا خاطیرلاتماق یئرلی اولاردی.
دئمک، اؤز منلیک و کیملیگی ایله یاشاماق ایسته گن اینسانلارا محارب (محارب با خدا و رسول خدا) آدی قویماق ایسته گنلر هیتلر و آلمان نازیستلری نین یهودلارا Sündenbock "گناهکار کئچی" ایتتیهامی ووردوقلارینی و اونلاری گاز اوتاقلاریندا بوغمانی و کوره لرده یاندیرمالارینی خاطیرلادا بیلر. بو دا ایسلام و اینسانلیق آچیسیندان (زاویه سیندن) قبول اولونماز بیر خطا اولاراق فاشیستلیک مقوله سینی سرگیلتمیش اولار. دئمک، حاکیمیت اؤز شهروندلری نین میللی و اینسانی حاقلارینا موثبت جاواب وئرمه لی، اونلاردان آلدیغی وئرگی و مالیاتی اونلارین دیل و مدنیتلرینه و راحاتلیقلاری اوچون خرج ائتمه لی و اونلارا دوشمن کیمی معامیله ائتمه مه لیدیر. گئنه ده اوخویوروق:
"...اين اسم بزرگترين ايده آل ما يعني واژه تركي را از ما گرفته است به طوري كه خيلي ها مي گويند ما حركتچي هستيم در حاليكه حركتچي بايد داراي تشكيلات منظم باشد ما بايد ببينيم چه دستهايي خواسته اند كلمه ترك را از روي ما حذف كنند. در زمان شاه هم فعالين آذربايجاني با واژه تركچي شناخته مي شدند و تركچي هم جرمي محسوب نمي شود چرا كه هر كسي حق دارد وطن مادري و زبان مادري خود را دوست بدارد و اين حقوق اوليه بشر است نه خواسته سياسي."
اوسته ایشاره ائتدیگیمیزکیمی "تورک" کلمه سی عموم تورک ائتنوسو اوچون دونیا ایجتماعیتینده قبول اولموش بیر دئییمدیر. میللت اولاراق ایسه، تورکیه ده کی نیظام و اینتیظام ایچریسینده یاشایان تورک توپلومونو دونیا ایجتماعیتی تورک میللتی و دؤولتی دئیه تانیمیشدیر. بونلارا باخمایاراق میللی مقوله ایسه دیل و مدنیت، گله نک و گؤره نه گین یانی سیرا بیر بلیرلی جغرافی اوزره اساسلانمالیدیر. دئمک، آذربایجان میللتی دئدیکده آذربایجان تورکچه سی نین تورک دیللری ایچره اؤزللیگی، آذربایجان میللتینین گله نک و گؤره نکلری (عادت و عنعنه لری) و تاریخی آذربایجان جغرافیسینا اساسلانان بیر اینسان توپلومو نظرده توتولور. بیر مسئله نی خاطیرلامادا فایدا وار: - یئر کوره سی اوزره سپه لنمیش و سایی میلیونلاری کئچمیش، جغرافی بیر بؤلگه یه مالیک اولمایان و بیتیشیک حالدا یاشامایان، یالنیز بیر ائتنوسا باغلی اولان اینسانلار اؤزلری اوچون میللی حاکیمیت قورا بیلمزلر.
قایناق:
1 شمس تبریز سایتی ایله دانیشیق.
ایشیق سؤنمز 10.09.2005