کئچمیش دانیشیقدا روم کلیساسی نین مسیحیتی لاتینچیلیک خدمتینه آلدیغیندان علی شریعتی نین الهام آلدیغی و شیعه لیگی فارسلیق خدمتینه آلاراق "ایران فرهنگی" دئیه فارس ایستعمارچیلیغینا اساس یاراتماسی اوچون "تشیع علوی" آنلاییشینی اورتایا آتدیغی اوزره بیلگی وئردیک. بو دانیشیقدا تاریخده تورک شاهلاری فارسلیغا ائتدیکلری خدمتلر اوزره تورکلره نانکؤرلوق ائتدیگی اوزره بیلگی وئرمگه چالیشاجاییق.
علی شریعتی غزنه لیلر و سلجوقلولارین فارس دیلینه ائتدیکلری خدمتی نانکؤرلوقلا قیمتلندیرمیش، اوخویوروق:
"... چوخلو اؤزگه حؤکومتلر، سلوکیه، عرب، اوغوز و غزنه لی، سلجوقلو، موغول حؤکومتلری یالنیز ملی روحیه و ملی مدنیتی ضعیفلتمک و بو ملتی اؤز تاریخی باغلاریندان آییرماقلا اونا حاکیم اولابیلرمیشلر. بو دئدیکلریمیزین اَن یاخشی، قاباریق اؤرنک و نمونه سی سلطان ماحمود غزنه لیدیر. او اؤز باشاریقسیزلیغینی و فردوسینی اؤزوندن اوزاقلاتماق اوچون دئمیش: "بو کتابدا روستم ناغیلیندن باشقا هئچ نه یوخدور. منیم قوشونومدا چوخلو روستملر وار". سیستان تاریخینده یازیلدیغینا گؤره اوندان داها آنلاملی و اهمیتلی سی فردوسی نین وئردیگی جاوابیدیر: "فردوسی سلطان ماحمودون قارشیسیندا یئری اؤپه رک دئمیش: "من اونو بیلمیرم. آنجاق بوگونه دک یئر اوزونده روستم دک بیری دوغولمامیش!!""[i].
اوسته نانکؤر ایفاده سینی ایشلتدیم. او دا بونا خاطیر: فردوسی سلطان محمود غزنلی نین حاکیمیتی آلتیندا تورک شاهلیغینا مدح و ثنا یازار و اونون سیاسی و نظامی باشاریغی آچی و زاویه-دن هیجان کئچیررکن "سیستان" ایران تورپاغی ساییلمازمیش. بو دوغرولتودا فردوسیدن ائشیدیریک:
" ز آخر چَمان باره‌ای برنشست --- به کردار ترکان میان را ببست
از ايران ره سيستان بر گرفت --- از آن كارها مانده اندر شگفت .."[ii]
ترجمه: "سونوندا سئوینه رک (ناز و خرامان) آتا میندی- تورکلرین داورانیشی ایله آرانی کسدی؛ ایراندان سیستانا یوللاندی- اونون داورانیشلاری تعجب ایله حاللاندی"
اوسته گؤروندوگو کیمی فردوسی زامانینداکی ایران آنلاییشی بوگونکو فارس ایستعمار یانچیلاری فارس اولمایان ملی توپلوملارا تحمیل ائتمگه چالیشدیقلاری "فارس ایمپراتورلوغو" آنلاییشی دئییلمیش. فردوسی و فردوسیدن قاباقکی تاریخی "ایران، ائرانئز، ائراوئژ" آنلاییشلاری اصلینده "اورتا آسیا" ایله "هیند چایی" آراسینداکی بؤلگه لر ساییلارمیش. دئمک، تاریخی فاکتلار ایله باغلاشمایان هر هانکی سامان چؤپوندن داغ دوزتمگه چالیشماق تاریخ قایناقلاری و فاکتلاری ایله اوست اوسته دوشمز. اوسته لیک و بعلاوه غزنه لیلرین و سلجوقلولارین قیلینج وورماقلاری و ظفرلری نین سونوچ و نتیجه سی اولاراق تورکلر واسیطه سی ایله "ایران" آنلاییشی گئنیشلنمگه و شرقدن غربه دوغرو گتیریلمگه باشلانمیش[iii]. دئمک، فارس ملیتچیلری نین ائتدیکلری جعل ماهیتلی ایفاده لر و فردوسی نین آغزینا سؤز قویماغا چالیشدیقلاری تاریخی فاکتلار ایله اوست اوسته دوشمز. کئچن دانیشیقلاردا فروسی نین سلطان ماحمود غزنه لی اوزره اؤوگو و مدح یازمالاریندان اورتایا قویاراق تاریخ جعل ائتمه نین فارسلیق اوچون هر هانکی بیر یاخشی سونوچ و نتیجه وئرمگه جگی اوزره بیلگی وئردیک.
"آنجاق صفویلیک بو مدنیتدن، بو جهاد و قان ایله سوواریلمیش میراثدان اؤز یونولمامیش قومیت، نظامیلیک و متعصب سلطانلیق قدرتی نی و حؤکومتی نی خالقا یوکلمک و خالقین اعتقادینی حاکییمت خدمتینه آلاراق عثمانلی علیهینه ساواش آچماق و آوروپا مسیحیتی نین اویونلاری و توطعه سی ایله آوروپانین شرق جغرافی بؤلگه لرینه و مدیترانه یه مسلط اولموش عثمانلیلار طرفیندن ایران و شیعه لیک اطرافینا بیر قارا دیوار هؤره رک بیزدن و بیزیم مدنیتدن بیر آدا و جزیره اولوشدورموش. بئله لیکله اسلام تاریخیندن، قرآندان و ایسلام دونیاسیندان بیزیم علاقه میزی و رابیطه میزی قوپاراراق نئچه نسیلدن سونرا بو هؤرولموش دیوارین ایچینده دونموش جهالت، اؤلومجول ورشکستلیک و چؤکوش ایله اوزلشمیش. نتیجه اعتیباری ایله مرتجعلیک، دورقونلوق ایله اوزله شه رک تاریخده کی انقلابچیلیق دعوتی بیر متعصب و ظاهرپرست فرقه دورومونا و وضعیتینه دوشه رک سیاستچیلرین و قولو چوماقلیلارین ایشینه یارامیش"[iv].
اوسته گؤروندوگو کیمی علی شریعتی تاریخده باش وئرمیش اولای و اتفاقلاری بیر تاریخچی کیمی دئییل، بیر ساوادسیز فارس ملیتچیسی کیمی آنالیز ائتمگه چالیشار. کئچمیش دانیشیقدا ایشاره اولدوغو کیمی علی شریعتی بیر یاندان صفویلرین شیعه لیگی حاکیمیت ساحه سینه قالدیرماقلارینی و منسجم دؤلت یاراتدیقلارینی تاریخده کی ساسانلی دؤلتینه دوگونلمیشلر دئیه بو گلیشمه نی آلقیشلار. باشقا یاندان شیعه لیگی اساس گؤتورمکله آذربایجان صفویلیک دؤلتی نین اؤزلشدیکلری چتینلیکلرینه قاتلاشماق یئرینه اونلارا کورک چئویرمگه و فارسلیق اوچون ماتم توتماغا، و صفویلری فارسلیغی اسلام تاریخیندن، ایسلام مدنیتیندن و ایسلام دونیاسیندان قوپارماقدا سوچلار و متهم ائدر. بو آرادا شیعه لیک قطاریندان دالی قالماق ایستمدیگی اوچون "ميراث پر از خون و تلاش و جهاد و ايثار" دئیه شیعه لیک آنلاییشی اوزره انحصار ورثه لیک ادعاسیندا دا بولونماغا چالیشار. دئمک، شیعه لیک مسئله سی "ایثار و شهادت"-دیرسه، آذربایجان تورکلوگو شیعه لیک اوغروندا قارداش قانی آخیداراق، اؤز جانیندان کئچه رک آز قان تؤکمه میش، آز قوربانلیق وئرمه میش. ایثار و شهادتین سونوچ و نتیجه سی اولاراق منزوی اولماق پیسدیرسه، نه اوچون علی شریعتی "تشیع علوی" ایفاده سینی سنتی "شیعه لیک" یئرینه قویاراق شیعه لیگی فارسلیغین و فارس ایستعمارچیلیغی نین خدمتینه آلماغا چالیشار؟ گؤروندوگو کیمی علی شریعتی لرین بو یاناشماقلاریندا و یوروملاریندا ایگنه نین اوجو قدر صداقت دئیه بیر آنلاییش یوخدور. دئمک، تاریخده باش وئرمیش حادثه لر دوغرو و دوزگوندورسه، اونو اولگو ائتمک لازیم؛ پیسدیرسه، اوندان عبرت درسی آلماق لازیم گؤرونرکن، علی شریعتی ندن و ندن یانا فارسلیغین حاکیمیت قابلیتینی آرتیرماق اوچون فارس حاکیمیتچیلیگینه مذهب اساسلی بیر حاکیمیت سیستیمی نظریه سی اولوشدورماغا چالیشار. اوسته لیک کئچمیشی پیسلرکن قلمه آلدیغی پیسلیکدن نه اوچون عبرت درس چیخارماق ایستمز؟ بئلنچی عوامفریبلیکله یاشانماقلارین سونوچ و نتیجه سی ایسه بوگون "جمهوری ایسلامی ایران" دئیه ایران ممالیکی محروسه سینده بیر مذهب اساسلی فارس حاکیمیت سیستیمی اولاراق اورتادادیر. اوندا دئمیش: "لعنت بر خود، که خود کردم!!". دئمک، فارس ائلیتی بو عوامفریب تئوریلر اساسیندا حرکت ائتدیکلری اوچون بوگون ایستر فارس ملی مذهبیلری، ایسترسه ده سیاستچیلری دوغرو و دوزگون حاکیمیت سیستیمی اولوشدورماق قابلیتینه مالیک اولمایاراق عربلیگه و تورکلوگه توهین ائتمگه، ایسلامیت و شیعه لیک آدینا اونلارین دیل و مدنیتلری نین چیچکلنمه سینه اجازه وئرمزلر. کئچمیشه دوغرو باخارساق، شیعه لیک آنلاییشی نین ایرانیت آنلاییشیی دئییل، یالنیز اینانج مسئله سی اولدوغو اوچون فارس شاعیرلری تورک حاکیمیتلری درباریندا مداحلیق و میرزه لیک ائدرکن تورک توپلولوقلاری شیعه و سنی ساواشلاری آپارمیش و بیر بیرلری نین قانلارینی بو یولدا تؤکموشلر.
علی شریعتی فارسلیق اوچون "تشیع علوی" آنلاییشینی اورتایا آتماسینا باخمایاراق اسلامیت دونیاسیندا نظریه باخیمیندان مانور وئرمک اوچون گلجه گه دوغرو دئییل، کئچه جه گه و کئچمیشه دوغرو نئهیلیستلیک دوشونجه لرینی حاللاندیرماغا و فارس اولمایان مسلمان توپلوملاری ابطال دئیه کئچمیشده آسیلیب قالماغی سفاریش ائتمگه چالیشار، اوخویوروق:
"صفویلیگین اورتایا چیخماسی ایله اسلام دونیاسی نین قدرتی (عثمانلی حؤکومتی) آرخادان قیلینجلانمیش، قارشی قارشییا توپ آتیشینا توتولاراق یئنیلگه یه و شکسته اوغرامیش. بئله بیر دوروم و وضعیتده ایسلام دونیاسی نین قدرت مرکزی میمون دک ایگلنمیش غرب حئیرانلیغی خسته لیگینه و مریضلیگینه توتولموش (ایضاح: بورادا علی شریعتی عثمانلیداکی گنج تورکلر حرکتینی و اونلارین عثمانلی امپراتورلوغونو یئنیلشمگه زورلاماق چابالارینی منظور ائدر). بئله لیکله اونلار (تورکلر) بوتون ایسلاما دایالی فخر ائده جکلرینی و بؤیوک تاریخلری نی داناراق "تورک اولماق" ایله غرور دویماغا باشلار. اون بئشینجی عصرده استانبولو فتح ائتمیش، بشریت تاریخینده یئنی بیر فصل آچمیش، اورتاچاق و قرون وسطانین سونونو، یئنی و مؤدئرن عصرین باشلانیشینی بللی و معین ائتمیش بیر مملکتین یئرینه یئنی تورکیه قورولموش!!. اونون فخر ائده جکلری یازی خطینی لاتینجه یه دگیشمک، تعطیل گونونو جمعه-دن بازارگونونه داشیماق اولموش. سونوندا انقلاب رهبری نین بویوروغو ایله مملکتین مستراحلاریندان آفتابالار قالدیریلمیش!! اوسته لیک عثمانلی نین تاریخ یارادان قوشونو غرب سرمایادارچیلیغی نین دیلنچیسی و اونون شرقده سؤمورگه چیلیق و ایستعمارچیلیق منافعی نین گودوکچوسو اولموش. آق دنیزین هامیسی، ائله جهده شرق آوروپا عثمانلی قوشونون قدرتی آلتیندا ایمیش. عثمانلی قوشونو مسیحیت امپراتورلوغونون باغرینا ساغالماز یارالار وورورموش. اؤتریش و ایتالیا مملکتلری نین بوغازلاریندان یاپیشاراق بوغماق اوزره ایمیش"[v].
اوسته گؤروندو کیمی علی شریعتی ایکی بیربیرینه ضدیتلی مقامدا یئر آلار. او بیر یاندان ایران ممالیکی محروسه سینده کی تورکلوک بیلینج و شعورونو باسدیرماق اوچون بیر چوخ فارس مؤللیفلری کیمی صفویلیگی پیسلمگه و صفویلیگی غرب دؤلتلرینه اویونجاق اولماقلا سوچلار و مقصر قلمه آلارکن باشقا یاندان تورکیه ده تورکلوک آنلاییشی نین درک ائدیلمه سیندن ده ناراحاتلیق حیسی کئچیرر. اوسته لیک فارسلیق مسئله سینده فارسلیق اوچون ایسلامیتدن "تشیع علوی" دئیه مستقیل بیر قرائت و اوخونوش اورتایا قویماغا چالیشارکن تورکلوک مسئله سینده تورکیه تورکلوگونون اؤز دیلی، مدنیتی و ملی کیملیگینی درک ائتمه سیندن ناراحات اولاراق تورکچه اوچون اویقون الیفبایا کئچمک مسئله سینی و تورکلوک اوچون مودئرنلشمگی باغیشلانماز بیر گوناه و کؤله لیک دئیه "ایگلنمیش مئیمونلار" قلمه آلار. علی شریعتی بو مسئله ده بیر آز داها ایلری گئده رک تورک الیفباسی نین عربچه-دن لاتینجه یه کئچیشینی و یئتددیلیک (هفته) تعطیل گونونون دونیویلشدیرمه سینی، آیاقیولوندا (مستراحدا) آفتابا یئرینه مودئرن توالئت سیستیمی نین یارادیلماسینی اسلامیت و انسانیت اوچون بیر فاجعه دئیه قلمه آلار. علی شریعتی عثمانلی امپراتورلوغونداکی ائتنیکلرین و ملی توپلوملارین ملتلشمکلری ایله بو ایمپراتورلوغون چؤکوشونو درک ائتمک ایستمه یه رک بوتون گوناهلاری یئنی تورکیه نین قوروجوسو اولان مصطفی کمال آتا تورکون بوینونا آتماغا و اونو غرب دؤلتلری نین موزدور کیمی قلمه آلماغا چالیشار. بئله لیکله تورکیه-ده عوام دینچی کسیم آراسیندا رغبت قازانمیش اولار. بو دوغرولتودا علی شریعتی اوزره تورکیه مطبوعاتیندا نهاد بیلگه و عایشه بایکال[vi] طرفیندن اونو پیغمبره بنزتمیش ایفاده لر ایله اوزله شیریک، اوخویوروق:
Bir toplulukta biraz sert konuşunca topluluktan biri üstada, "hep böyle konuşuyorsunuz, biraz da bizi rahatlatacak şeyler söyleseniz" diyor. Ali Şeriati şöyle cevaplıyor; "Ben sizi rahatlatmaya değil, rahatsız etmeye geldim. Ben esrar ve eroin miyim ki sizi rahatlatayım?"[vii]
اوسته گؤروندوگو کیمی علی شریعتی بیر شارلاتان اولاراق فارسلیق اوچون ایسلامیتدن آیری و مستقل اوخونوش و قرائت اورتایا قویارکن فارس اولمایان توپلوملارا پیسلدیگی "اسلام تاریخی" ایله اوغراشماقلارینی سفاریش ائتمگه چالیشار. علی شریعتی عثمانلی ممالیکی محروسه سی ایله ایران ممالیکی محروسه سینی توتوشدورار و مقایسه ائده رک یازمیش، اوخویوروق:
"هر بیر نظردن اونون (عثمانلی نین) بدل نسخه سی ایراندا اولموش. بوتون شرق دونیاسیندا، بورادان چین تورپاقلارینا دک مدنیت و اسلام دوشونجه سی نین پارلاق مرکزی ایران اولموش. ایران مین ایل بویونجا دونیانین اَن بؤیوک مدنیتی نی و دونیا مدنیتی نین اولوشماسی و شکیللنمه سینده بؤیوک رولو اولموش و اثر قویموش. ایران اسلامین دوشونجه قدرتینی اؤزونده باریندیرار و تجلی ائدرکن تورکیه ده اسلامین نظامی قدرتینی اؤزونده باریندیرار و تجلی ائدرمیش. بو ایکی سی چولاق اولمالی ایمیشلر، چولاق دا اولدولار. ایران و تورکیه اسلام ایله ایلگی و علاقه لرینی قوپارمالی ایمیشلر، قوپارمیشلار دا"[viii].
ایران ممالیکی محروسه سی 300 ایل عرب دیلی و مدنیتی اساسیندا اداره اولونماسینی نظره آلارساق، مین ایل اسلام دونیاسینا تورکلرین حاکیم اولدوقلاری دؤنملری و زامانلاری علی شریعتی ایران مدنیتی نین اَن پارلاق و شرفلی چاغلاری دئیه قلمه آلار. دئمک، علی شریعتی "باز شناسی هویت ایرانی و اسلامی" کتابیندا "غلامان ترک" دئیه تورک شاهلارینا نفرت قوسماسینا باخمایاراق اؤزونده یاشاتمیش بو چلیشگه لی و ضدیتلی مقاملارا آیدینلیق گتیرمک قابلیتینده اولمازکن تورکیه تورکلرینی ایسلامسیز روحسوز بیر جسم و جسد قلمه آلارکن ایرانلی دئیه فارسلیغی ایسلامیتین دوشونن بئینی قلمه آلار. بئله لیکله فارس مدنیت راسیستی اولدوغونو دا یانسیتمیش اولار. دئمک، علی شریعتی بو آزدیریجی گؤروشلری اورتایا قویارکن بیر یاندان ایران ممالیکی محروسه سینی "ایران فرهنگی و فارسلیق" دئیه "ایسلام دونیاسی نین دوشونجه قودرتی نین مرکزی" و "عثمانلی امپراتورلوغو"نو ایسه "ایسلامیتین جسمی نظامی قودرتی نین مرکزی" قلمه آلار. علی شریعتی نین بئله بیر ایزلنیم بوراخماسی هئچ ده ساده دوشونولموش دئییل، او بیر یاندان عثمانلی ایمپراتورلوغونون کئچمیشده یئر اوزونده دانیلماز بیر گوج فاکتورو اولدوغونو وورقولارکن باشقا یاندان "ایرانیت" باخیمیندان فارسلیغین دوشونجه باخیمیندان "ذکالی" و اوستون مدنیتیه مالیک اولدوغو ادعاسینی اورتایا قویماغا چالیشار. بئله لیکله بیر داها اؤز فارس مدنیت راسیستی اولدوغونو سرگیلمیش گؤرونر. دئمک، تورکیه تورکونون روم کلیساسی و غرب دونیاسی قارشیسیندا بو نظامی گوجو هانکی بئیین و مغز ایله و نئجه اولوشدوردوغو اوزره علی شریعتی دوشونمک بیله ایستمز. یالنیز بو گوجو تورکلر ایسلاما بورجلو و مدیوندور دئیه مسئله نین اوزریندن سیوریشرکن اؤزونون بیر ایرانلی هنرمند یوخسا "فارس مدنیت راسیستی" تمثالینی اورتایا قویار. علی شریعتی ایران ممالیکی محروسه سینده کی تورک ملی بیلینجی و شعورونو باسدیرماق اوچون بیر یاندان تورکلوگون کئچمیش تاریخینی "غلامان ترک" دئیه کیچیمسه مه گه و تحقیر ائتمگه چالیشار، باشقا یاندان تورکیه جمهوریتی نین مودئرن بیر دؤلت اولماسینی فارسلیق اوچون بیر خطر دئیه اسلامیت و عثمانلی لیق قاوالینی چالماغا و تورک اوخوموش کسیمینی آوارا قویماغا چالیشار. علی شریعتی تورکلوگو تحقیر ائتمک اوچون یازمیش، اوخویوروق:
"ملتي که با روح اسلام زنده بود و غنا و قوتش را از اين فرهنگ مي گرفت و با اين روح برپا بود و ماهيت و شخصيتش را بر اساس آن گرفته بود، بايد تبديل مي شد به شبه فرنگي های پوک و پوچي همانند بچه خان های رؤسای قبايل بدوی قلب افريقا که استعمار برای دلالي ميان خود و بوميان از مردم بومي مي ساخت، مي تراشيد و رنگ مي زد و آسیمیله ها نامشان"
ترجمه: "اسلام ایله دیری اولان، زنگلینلیگینی، قدرتینی اسلام مدنیتیندن آلان ملت، اسلام روحو ایله آیاق اوسته ایمیش، اؤز ماهیتینی و شخصیتینی اسلامدان آلیرمیش. بو ملت آفریقانین مرکزینده کی صحرانشین قبیله رئیسلری نین اوشاقلاری دک آوروپالیلارا بنزر اولمالی ایمیش. سؤمورگه چی و ایستعمارچی گوجلر اونلاری (صحرانشین قبیله رئیسلری نین اوشاقلارینی) اؤزلری ایله یئرلی خالق آراسیندا دلال کیمی دیکتمگه و اونلارا سؤمورگه چیلیک و ایستعمارچیلیق دونو گئیدیررمیش. اونلارین آدی اریمیشلر، آسیمیله اولموشلار ایمیش"[ix].
اوسته گؤروندو کیمی علی شریعتی بورادا تورکلوگو تحقیر ائتمگه چالیشار. علی شریعتی فارسلیق اوچون اسلامیت قارشیسیندا "تشیع علوی" دئیه "شیعه لیگی" بیر آلتئرناتیو ایدئولوژی دئیه دیکتمه سینه باخمایاراق تورکلوک اوچون عوموم ایسلام آنلاییشینی تقدیم ائتمگه و اسلامسیز تورکلرین ملی و مدنی روحا مالیک اولمادیقلارینی ادعا ائدر. بئله لیکله تورکلری اؤز دیل و مدنیتلرینی درک ائتمکدن قاچیندیرماغا و سنتی ایسلام و اومتچیلیک ذهنیتی ایله یاشامالارینی فارسلیق اوچون اویقون حئساب ائدر. دئمک، تورک توپلوموندا تورک دیلی و مدنیتی آنلاییشی اولمادیقدا فارس دیلی و مدنیتی ایله ده مسلمان دئیه سورونمک اولارمیش. علی شریعتی نین نظرینه گؤره تورکیه جمهوریتی مودئرنلشمک ایله ایسلامیتدن اوزاقلاشاراق اؤزونو آفریقادا صحرانشین قبیله باشچیلاری نین اوشاقلاری نین دورومو و وضعیتینه سالمیش و غرب مدنیتینده اریمیش و آسیمیله اولموش بیر کؤله ساییلار. بو دا "غلامان ترک" دئیه تورک شاهلاری علیهینه علی شریعتی نین ایشلتدیگی ایفاده نین آیری بیر واریانتی ساییلار. علی شریعتی نین ترسیم ائتدیگی چیزگیلره اساسا فارسلیق چنبره سیندن تورکلرین اوزاق دوشمه سی اونلار اوچون وحشیلیک و بدویلیک ساییلارمیش. دئمک، ایچ ایستعمارچیلیق و فارس ایستعمارچیلیغی مطرح اولماسین دئیه علی شریعتی ایسلامیت آنلاییشینی بیر عوموم آنلاییش دئیه فارس اولمایان مسلمان توپلوملارا؛ او جومله-دن فارسلار ایله مذهبدش و چالیشارکن "تشیع علوی" ایدئولوژیسینی فارس دؤلتچیلیگی نین اساس نظریه سی و دوکترین نی قلمه آلار.
ایشیق سؤنمز، 16.10.2018
[i] علی شریعتی، بازشناسی هویت ایرانی- اسلامی، ص 113.
[ii] ابولقاسم فردوسی، شاهنامه، پادشهی گستاسب صدو بیست ساله بود، بخش 28.
[iii] Smith, William (1980). "Ariana". Dictionary of Greek and Roman Geography. Boston: Little, Brown, and Co. pp. 210211. Retrieved 2013-05-10.
[iv] علی شریعتی، بازشناسی هویت ایرانی- اسلامی، ص. 327
[v] علی شریعتی، بازشناسی هویت ایرانی- اسلامی، ص. 329
[vi] Ayşe Baykal, Sartre mi, Şeriati mi?, Hürriyet: http://www.hurriyet.com.tr/sartre-mi-seriati-mi-36283008
[vii] Nihat Bilge, İslam Dünyasının 'Fikirleriyle Rahatsızlık Veren' Önemli Düşünce Adamı Ali Şeriati: https://onedio.com/haber/rahatsizlik-veren-dusunceleriyle-islam-dunyasinin-onemli-dusunce-adami-ali-seriati-490397
[viii] علی شریعتی، بازشناسی هویت ایرانی- اسلامی، باخ اورادا.
[ix] علی شریعتی، بازشناسی هویت ایرانی- اسلامی، ص. 329 330