علی شریعتی و فارس شعوبیه چیلیگی 20
کئچمیش دانیشیقدا علی شریعتی نین "ایرانیت" و "ایستعمار" اوزره یازدیغی گؤروشلردن یولا چیخاراق اونون فارسلیق اوچون تئوریزه ائتدیگی آنلاییشی اوزره بیلگی وئردیک. بو دانیشیقدا ایسه اونون "استعمار" دئیه "مدنیت راسیستلیگی" اوزره یازدیغی گؤروشلریندن یولاچیخاراق ایران ممالیکی محروسه سینده فارس اولمایان توپلوملاردا فارسلاردان داها دا اؤزلرینی فارس قلمه آلان "فارس مدنیت راسیستلری" نین گؤروشلرینی ایرده لمگه و تجزیه تحلیل ائتمگه چالیشاجاییق. علی شریعتی "مدنیت ایستعمارچیلیغی"نی ملی کیملیک دئیه قبول ائدنلر اوزره یازمیش، اوخویوروق:
" او زامان، (ایستعمارچیلیغا معروض قالمیشلار) بو دگیشیکلیگی و باشقا کیملیک دونونا بورونمگی اؤزلری اوچون افتخار ائدیله جک بیر سوغات و هدیه دئیه قلمه آلارلار. بئله لیکله اؤزلری اونلاری بو دونا سالمیش اوستادلارینی سوللایاراق، اونلاردان سبقت آلماغا چالیشاراق اؤزگه لشمگه تظاهور ائدرلر. اونلار بو اؤزگه لشمگه افتخار ائده رک بوتون اؤز ملی کیملیگی و منلیکلرینه منسوب اولان عنصورلاری، انسانلاری تحقیر ائدرکن سئوینجله باشقالاری نین (حاکیم کولتور صاحابلاری نین) اوستون عیرق و نژاددان اولماسینی ثابت ائتمگه چالیشارلار. بئله لیکله اؤز ملی کیملیک منلیکلرینه منسوب اولموشلاری کیچیمسه مکدن و تحقیر ائتمکدن لذت آپارارلار. اونلار بو داورانیش و حرکتلری (مدنیت راسیستلیگی) ایله اؤزلرینی آیدین و اوستون (برتر) حیس ائدرلر...!"[i].
علی شریعتی نین اوسته قلمه آلدیغی انسانا بنزر نوعلارینا بیلیم دونیاسیندا "حاکیم مدنیت راسیستلیگی" آد وئریلمیش. ایران ممالیکی محروسه سینده کی "فارس مدنیت ایستعمارچیلیغی" سؤز قونوسو و موضوع اولارسا، فارس مدنیت راسیستلیگی و فارس مدنیت راسیستلری موضوع اولمالیدیر. بو دوغرولتودا اؤزلرینی "آذریلر (آذریها)" قلمه آلان فارس مدنیت راسیستلری نین قوزئی آذربایجان جمهوریتی علیهینه 2013 اونجو ایل یازدیقلاری مکتوب دقت چکیجی ساییلار. گونئی آذربایجاندا پان ایرانیستلیک، فارس مدنیت راسیستلیگی و فارس ایستعمارچیلیغینی تمثیل ائدن محفل گونئی آذربایجان میللی مسئله سی نین دیرچلمه سیندن راحاتسیر اولاراق فارس حاکیمیتینه آذربایجان دؤلتچیلیگینی شیکایت ائده رکن آذربایجان اؤیرنجیلری آدینی یئدک چکدیکلرینه باخمایاراق بونلارین ایچینده بیر چوخ امکلی اولموش (بازنشسته اولموش) شخصلرین ده یئر آلدیغینا تانیق و شاهید اولوروق[ii]. آدی چکیلن مکتوبو پان ایرانیست سیته سی ده یایماغا چالیشاراق آذربایجان میللی مسئله سینی کؤلگه ده ساخلاماق اوچون "آذریها" آدلی فارس ایستعمارچیلیق محفلینی "آذربایجان فعاللاری" دئیه قلمه آلمیش. بو محفلین هانکی اؤلچوده آذربایجان فعالی اولدوغونو بیلمک اوچون اؤز دیللریندن ائشیدیریک:
"بیر سایدا آذربایجانلی فعال بیر بیلدیریش ایله باکی جمهوری حؤکومتی نین ایران دوشمنلیگی حرکتلرینه اعتراض ائده رک ایران خاریجی ایشلر ناظرلیگیندن باکی حؤکومتینی تنبیه ائتمک و اونون حرکتلرینه قارشین و متقابل عمل ائتمه سی اوچون ایستکده بولونموشلار. بو بیانیه-ده داریوش پیرنیاکان، ناصر همرنگ، افشین جعفری، حسین نوین آدلی شخصلرین ده آدلاری حاللانماقدادیر. بو شخصلر ایران نین، باکی جمهوریتی وطنداشلارینا مالی کؤمک ائتمه سینه اشاره ائده رک ایران حؤکومتیندن بو کؤمکلری دوردورماسینی ایستمیشلر"[ii].
اوسته گؤروندوگو کیمی دونیا نورملارینا اویمایان بو محفلده کی موجودلارا ساده هر هانکی بیر مملکتین وطنداشی آدی دا وئرمک اولماز. بو ذاتلار اؤزلرینی "آذربایجانلی فعال" قلمه آلدیقلارینا باخمایاراق بونلار علی شریعتی ده اشاره ائتدیگی کیمی آذربایجان تورک ملی منلیگی و کیملیگیندن آرینمیش، آذربایجان آدی ایله دوشمنلیک ائتمک رذیللیگینه دوشموش موجودلار ساییلار. بونلار تاریخده کی آذربایجان آدی ایله دوشمنلیک ائده رک آرازین قوزئیینده کی آذربایجان تورپاقلارینی "باکی جمهوریسی" یوخسا "اَراّن" آدلاندیرماغا و تاریخی تحریف ائتمگه چالیشارلار. ساده انسانلار اوچون ده بو محفلین ماهیتی آچیقلانسین دئیه ایران خاریجی ایشلر ناظرلیگینه بو ذاتلارین عنوانلادیقلاری مکتوبلاریندان اوخویوروق:
"اَراّن، شکی و شیروان خانلیغی نین "آذربایجان" آدلانماسیندان یوز ایل کئچدیگینه باخمایاراق بو ایللرده قافقازین ایران دوشمنی اولان آخین و جریانلاری، آذربایجان و ایران انسانلاری ایله دوشمنلیکده اللریندن گلدیکلرینی و باشاردیقلارینی اسیرگمه میشلر"[iii].
فارس مدنیت راسیستلیگینی اؤزلرینه ملی کیملیک دئیه قبول ائدنلر بو اراجیفلری بیر حقیقت دئیه دونیا اجتماعیتینه تقدیم ائتدیکلرینه و مکتوبدا آدی کئچن افشین جعفری[iv] و حسین نوین[v] آدلی شخصلرین اؤزلرینی تاریخچی قلمه آلدیقلارینا باخمایاراق اونلارین اویدوردوقلاری بو گؤروشلر تاریخ حقیقتلری ایله اوست اوسته دوشمز. یئری گلمیشکن آذربایجانین هارا اولدوغونو سامانلیلار درباریندا وزیر اولموش محمد بلعمی نین "تاریخنامه طبری" آدلی اثریندن ائشیتمگه چالیشاق، اوخویوروق:
"اوّل حد از همدان در گیرند تا به ابهر و زنگان بیرون شوند و آخرش به دربند خزران و بدین میانه اندر هرچه شهرها است، همه را آذربایگان خوانند، و به تازی باب گویند و آن همه راهها ابواب گویند. و راهها است به آخر آذربایگان که از آنجا به بلاد خزر شوند، گروهی بر خشک و گروهی از دریا، که از هر راهی در بند خوانند و به تازی باب گویند. و دیگر راهی است بدان میان اندر و شهری هست بزرگ خزر خوانند و آنجا بازرگانیها کنند...."[xii].
ترجمه: "همداندان باشلار ابهر و زنگان شهرلریندن کئچه رک خزرلر دربندینده سونا چاتار. بو آرالاردا اولان بوتون شهرلره "آذربایگان" دئییلر. عربچه "باب" دئییلر. او یوللارین هامیسینا "ابواب" دئییلر. بونلار آذربایگانین سونونا، او باشینا گئدن یوللاردیر. اورادان (دربنددن) خزرلر مملکتلرینه گئدیلر. یوللارین بیر بؤلوگو قورولوقدان، بیر بؤلوگو دنیز و دریادان گئدیلر. هر بیر یولدان گئدیلرسه، دربند دئییلر. عربچه بو یولا "باب" دئییلر. و شهرلر آراسی آیری بیر یول دا وار. اورادا بیر بؤیوک شهر وار. او شهر خزر آدلانار، اورادا تجارت ایشلری ایله مشغول اولارلار."[vi]
اوسته گؤروندوگو کیمی بلعمی آذربایجانی تانیمادیغی اوچون اوچون دربند بؤلگه سیندن ده آچیق و آیدین بیر دوشونجه یه مالیک دئییلمیش. یئری گلمیشکن آذربایجان کلمه سی اوزره ایضاح: آذربایجان کلمه سی ابوعلیمحمد بلعمی یازدیغی و محمد روشن تصحیح ائتدیگی "تاریخنامه طبری" متینده "آذربایگان" یازیلارکن[vii] و هامان مؤلیف یازدیغی، محمدتقی باهار و محمد پروین گنابادی تصحیح ائتدیکلری "تاریخ بلعمی (عربجه: تاريخالاُمَم و المُلوك)" آدلی کتابیندا "آذربادگان" دئیه قلمه آلمیش[viii]. اصل مانوسکریپت و الیازمالار الیمیزده اولمادیغی اوچون، متینلرده کی امانتدارلیق فارس ملیتچیسی کیمی تانینمیش محمدتقی باهارلار طرفیندن حفظ اولونموشسا، محمد بلعمی-یه نسبت وئریلمیش اثرلرده گیرافیک یازی باخیمیندان "آذربایجان" آدی نین ایکی تورلو "آذربایگان" و "آذربادگان" یازیلماسی بیزیم اوچون اولدوقچا اهمیتلی ساییلار. دئمک، "آذربادگان" کلمه سی داها قدیم و "آذربایگان و آذربایجان" کلمه سی نین کئچمیش اسکی و قدیم واریانتی ساییلار. بو دا او زامانکی سامانیلر درباریندا "آذربایجان" آدی نین نئجه ایفاده اولونماسی اوزره اتفاق نظر اولمادیغینی اورتایا قویار. محمد بلعمیدن اَن آزی یوز ایل سونرا دونیایا گلمیش ابولقاسم فردوسی نین شاهنامه کتابیندا ایشلتدیگی "آذرآبادگان" کلمه سی ده بلعمی ایشلتدیگی کلمه لردن فرقلی اولدوغو اوچون منیم گلدیگیم قناعتی تأیید ائتمیش اولار. دئمک، آذربایجان تورپاقلاری اوزره فارس ایستعمارچیلیغی نین اراضی و تاریخی تورپاق ادعالاری اساسسیز ساییلار. محمد بلعمی نین "تاریخ طبری" آدلی اثریندن آذربایجان تورکلری ایله عرب قارشی دورماسی اوزره اوخویوروق:
"... از آنجا بعراق اندر آمد و بگوشهء انبار برگذشت و از شط ذجله راه بر گرفت، با سپاه همی رفت تا آذربادگان برسید، از راه موصِل چون آنجا رسید با ترکان آذربادگان حرب کرد و بسیاری ازیشان بکشت..."[ix]
ترجمه: "(عرب و اسلام قوشونو) اورادان عراغا گیردی. انبار شهری نین یانیندان کئچدی. دیجله چاییندان دؤنه رک بؤیوک قوشونلا بیرلیکده آذربایجانا یئتیشدی، موصِل یولو ایله اورایا یئتیشدیکده آذربایجان تورکلری ایله ساواشدی و اونلاردان چوخلو اؤلدوردو".
اوسته کی متن تاریخده کی تبلیغات ماهیتلی بیر خبر ساییلار. دئمک، تاریخی آذربایجان تورپاقلاری نین آدینی جعل ائتمگه چالیشانلاری تاریخ اؤزو رسوای ائدر. اؤزلرینی "آذریها" آدلاندیران محفلین هانکی اؤلچوده آذربایجان فعالی اولدوغونو بیلمک اوچون اؤز دیللریندن ائشیدیریک، اوخویوروق:
"کئچمیش ییرمی ایلده باکی حؤکومت داییره لری و مدنیت اداره لری نین چاباسی آذربایجان مدنیتینی تورکیه مدنیتینده اریتمک و ائله جه دوست ایران مملکتینی باکی جموریتی ساکینلری نین یانیندا دوشمن کیمی ترسیم ائتمک اولموش. بونلار هامیسی بیزیم قارشیمیزدا گیزلیلیگی و سیری آچیقلیغا قاویشیلمامیش نامردلیکدیر"[x].
اوسته گؤروندوگو کیمی فارس مدنیت راسیستلری بیر یاندان آذربایجان جمهوریتینی آذربایجان آدی ایله تانیماق ایستمزلر، باشقا یاندان آذربایجان بیر یالانچی کیمی آذربایجان مدنیتی نین مدافعه چیسی کیمی چیخیش ائتمگه چالیشارلار. دئمک، فارس مدنیت راسیستلری گونئی آذربایجان تورکلوگونون ملی کیملیک و منلیک بیلینجی و شعورونو باسیرماق هدفدیر دئیه دونیا دؤلتلری و آذربایجان تورکلوگونون خالق سس وئرمک یولو ایله قبول اولونموش "آذربایجان جمهوریتی" نین آدینی "باکی جمهوریتی" دئیه قلمه آلار، باشقا یاندان آذربایجان تورک دیلی و مدنیتی یوخ اولور دئیه تیمساح کیمی گؤز یاشی تؤکمگه چالیشارلار. انسان بو یالانچیلارین دیل و مدنیت اوغروسو اولدوقلارینا اینانسین، یوخسا حضرت عباسا آند ایچدیکلری شیادلیقلارینا؟ بو فارس مدنیت راسیستلیگی محفلینی داها آرتیق تانیماق اوچون "فرمان آریا (خاک و خون)" آدلی بیر راسیستلیک وئبلاگلاریندان بیر آز داها اوخوماق بونلارین هانکی یووانین قوشو اولدوقلارینی اورتایا قویار، اوخویوروق:
"اول گرک خطرلی بؤلگه لری و دؤلتلری تانییاق. بیرینجی درجه لی خطر تورکیه دؤلتی، ملتی و باکی رژیمیدیر. بونلار گیزلی و آشکار خطر پتانسیئلینه مالیکدیر. باکی رژیمی اسراعیل و تورکیه نین کؤمکی اولمادان بؤلگه-ده و منطقه-ده کی دؤلتلر طرفیندن بیر حب کیمی یئییلر. ... باکی رژیمی ائرمنیستانین الینه هر هانکی بیر ماناها وئررسه، ایشی چتین اولاجاقدیر. شوروی حؤکومتی نین داغیلماسی ایران و عیراق آراسینداکی ساواشلا عئین زاماندا اولماسایدی، بیز ساواشدان چیخمیش مملکتیمیزی آبادلاشدیرماق عرفه سینده اولمازسایدیق، حاکیمیت باشچیلاریمیز قافقازلارا داها آرتیق دقت یئتیرسه ایمیشلر، علی یئف دؤلتی جمهوری اسلامی قوشونلاری نین قارشیسیندا دوراجاق گوجه مالیک دئییلمیش"[xi].
آذربایجان میللی مسئله سینه بئلنچی یاناشماق فارس ایستعمارچیلیق تئوریسی نین اساسینی قویموش محمود افشاری یزدی نین دوشونجه لرینه اساسلانار. قوزئی آذربایجان جمهوریتی 1918- 1920 اینجی ایللر روسیه چارلیغیندان قورتولاراق آذربایجان جمهوریتی بایراغی قوزئی آذربایجان تورپاقلاریندا دالقالانارکن محمود افشار یزدی "آینده" مجله سینده یازیردی:
"1- بیز بیرینجی درجه-ده اولاراق اؤز سایقیلی و محترم هم قلم لریمیزه مطبوعاتدا "جمهوری بادکوبه" یئرینه "آذربایجان" کلمه سینی استفاده ائتممکلرینی سفاریش ائدیریک. 2-ینجی دؤلت کابینه سیندن ایسته ییریک اؤز رسمی رابیطه لرینده "اَراّن" یوخسا "بادکوبه" کلمه سینی آذربایجان یئرینه ایشلتسینلر. یئری گلرسه بئله دئیه بیلرلر: - آد مشتریکلیگی یانلیشلیغا و اشتباها یول آچماسین دئیه کیچیک مملکته اؤز حقیقی و تاریخی آدینی وئرمک قرارا باغلانمیش و بئله بیر تصمیم توتولموش. 3-اونجو روسیه سفیرلیگی آیری قونشولارین ترسینه اولاراق حساب اولونموش سؤزلره ائشیدیجی قولاغا مالیک اولدوغو اوچون اؤز دؤلتینه سفاریش ائتسین: -آذربایجان ایرانین شمالغربینه خاص اولموش، عثمانلیلار طرفیندن سوء نیت اوزوندن قافقازداکی تاتار جمهوریسینه آذربایجان آدی وئریلمیش و وطن سئور ایرانلیلارین قلبلرینی آغریتمیش بو عئیبجر آدین یئرینه "ارّان" کلمه سینی ایشلتسینلر. بیز معتقدیک: ایرانین منفعتی قافقازلارین (اوخو: آذربایجان جمهوریتی نین) روسیه حؤکومتی ترکیبینده قالماسی ایله تأمین اولونار. بو اساسدا بیزیم شوروی دؤلتیندن انتظاریمیز داها دا شدت تاپار. تئزلیکده آرزو ائدیلن نتیجه-نی ائشیتمک ایستردیک"[xii]
اوسته گؤروندوگو کیمی علی شریعتی نین اوسته یئریتدیگی دوشونجه و داورانیشلار هامیسی "ایرانیت" آدینا فارسلیق اطرافیندا دوشونجه و فیکیر اولوشماسی ایله باشلایاراق رضا میرپنج قوشون باشچیسی و سردار سپه اولدوغو گوندن بوگونه دک شدتلنمگه و حدتلنمگه باشلامیش. یئری گلمیشکن بو دئدیکلریمیزی ایپ اوجو اولاراق سایماغا چالیشاق: "قودرت نظامی" دئیه تهران حاکیمیتی طرفیندن "قوه قهریه" اورقانی، "حیله سیاسی" دئیه "ایرانیت باشلیغی آلتیندا آذربایجانلیلارین اصیل ایرانلی قلمه آلینماقلاری" و گئنه ده "ایرانیت" آدی آلتیندا فارس اولمایان ملی توپلوملاری فارسلیق سیستیمینه تابع توتماق، فارسچانین رسمی ساییلماسی، مملکتین نفوس چوخلوغو و آغیرلیقلی "شیعه" اولدوغو اوچون "شیعه لیک و "فارسلیق" آنلاییشینی "ایرانیت"ین تمل و اساس داشلاری دئیه قلمه آلماق؛ مختلیف تاریخچیلری، جامعه شناسلاری، فارسلیق خدمتینه اجیر ائتمک و اونلاردان ملی مسئله-ده فارسلیق اوچون چیخیش یولو(راهکار) دئیه کؤمک آلماق؛ ائتنولوژی و مردم شناسی دئیه فارس اولمایان توپلوملارین شفاهی ادبیاتلارینی فارسچایا چئویریک، ترجمه ائتمک یولو ایله فارس اولمایان ملی توپلوملارین عادت و عنعنه لرینی فارسلارینکی کیمی تقدیم ائتمک ایله اونلاری اؤز مدنیتلریندن آریندیرماق و ایچلریندن بوشالداراق فارسلیغینکی ائتمک؛ اونلاری علی شریعتی ایفاده ائتدیگی ایچی بوش کوزه لر دک فارس دیلی و مدنیتی ایله دولدورماق و کؤله (برده) ائده رک فارسلیغین خدمتینه آلماق، "ایرانیت" آدی و ائتیکئتی گئنه ده علی شریعتی تئوریزه کیمی مؤدئرن اولموش ایرانلی قلمه آلماق؛ ایرانلی اولمانی بو دیل و مدنیت حاقیندان محروم اولموش ملی توپلوملارا الهی بیر موهبت دئیه قلمه آلدیرماق، اونلاری اؤز ملی کیملیکلری و منلیکلرینی تحقیر ائتمکدن لذت آپارماغا دورتمک ( سوق وئرمک)[xiii]، بئله لیکله بو انسانلاری او جومله-دن آذربایجان تورکلرینی تورکلوگه دوشمن کسدیرمک و ایرانلی اولمانی تورکلوکدن اوستون قلمه آلدیرماق؛ بونلار هامیسی بیر بیر حیاتا کئمیش مقاملار ساییلار.
قاجارلار حاکیمیتی نین سون دؤنمینده و حاکیمیت چئوریلیشی عرفه سینده اولان سردار سپه اولموش رضاخان بیله آذربایجانین آدینی دگیشمک تکلیفی ایله تبریزده 1304-اونجو ایل خورداد آییندا چیخیش ائتمیش. ستاره ایران درگی سی نین 120 اینجی نمره سینده وئریلدیگی بیلگیلره اساسا رضاخان 1304 اونجو ایلین خورداد آیی نین دؤردونده تبریزه گئده رک اورادا آذربایجان و آذربایجان ساکینلری نین منسوبیتی نین دگیشیلمه سی تکلیفینده بولونموش، اوخویوروق:
" نظر به اینکه مردم آذربایجان در همه مسائل حساس کشور فعالانه شرکت کرده حتی در دوره جنگ که همرزم برادران نظامی بوده و همچنین عشایر و مردم آذربایجان تا طرح خلع سلاح عمومی همکاری کرده اند و وفاداری و پشتیبانی خود را از دولت مرکزی اعلام کرده اند لازم می دانم بر طبق علاقه شخصی خود به این سرزمین باافتخار سفر نمایم.
تغییر نام "آذربایجان" به "آذرباد"
چون اسم آذربایجان بی خط نیست و در بعضی جراید قفقاز، آذربایجان ایران را آذربایجان جنوبی نامیده اند و خطر تجاوز به این سرزمین وجود دارد. "برای رفع سوتفاهمات و دفع خطر پیشنهاد می شود که اسم آذربایجان به آذرباد و اهالی آن آذربآبادی نامیده شوند."[xiv].
ترجمه: "آذربایجان اهالیسی مملکتین بوتون مسئله لری اوچون فعال قاتیلدیقلاری و شرکت ائتدیکلری، ساواش دؤنمینده و دؤوره سینده بیله نظامی قارداشلاری ایله بیرلیکده اولدوقلاری و ائله جه ده ائلاتلار و آذربایجان اهالیسی عموم سیلاحلاری تحویل وئرمکده ایش بیرلیگی ائتدیکلری و بو ایشده مرکزی دؤلته وفادار اولدوقلاری اوچون اؤز شخصی علاقمدن یولا چیخاراق بو مملکته (سرزمین) سفر ائتمگیمه افتخار ائدیرم.
آذربایجانین آدی نین آذرباد کلمه سی ایله دگیشیلمه سی!
آذربایجان آدی یازیلدیغی و قافقازین بعضی درگیلرینده و مطبوعاتیندا "ایران آذربایجانی" یئرینه "جنوبی آذربایجان" آدلاندیغی و بو بؤلگه یه تجاووز حیس اولوندوغو اوچون "یانلیش آنلاشمالاری و خطری دفع ائتمک اوچون تکلیف ائدیرم: - "آذربایجان" آدی "آذرباد" و "آذربایجان اهالیسی" یئرینه "آذربابادلی" ایشلنسین.
اوسته کی تکلیف ده محمود افشار یزدی نین رضاخانا ائتدیگی تکلیف ساییلار. رضاخان اؤزو ساوادسیز بیری اولدوغو اوچون فراماسون محمدعلی فروغی اونا معلملیک ائتمیش و تاریخ درسی وئرمیش. محمد علی فروغی اوزره تاج الملوک، رضا شاهین خانیمی بیلگی و معلومات وئرمیش، اوخویوروق:
"رحمتلیک محمدعلی فروغی چوخ ساوادلی اولاراق رضا اوچون بیر دانیشمان ساییلار، ساعتلر اونا ایران تاریخیندن تعریف ائدر و اوخویوب یازمانی دا اونا اؤیره دردی. فروغی نادیر شاهدان دانیشارکن بیز نادیر شاهین شمشیری نین سسی نی ده ائشیدردیک. فروغی نین تاریخ درسی وئرمه سی ایله رضا کوروش هخامنشی و داریوشو دا یوخودا گؤرمگه باشلامیشدی".[xv]
اوسته گؤروندوگو کیمی خاریجی عامیللر واسیطه سی ایله آذربایجان تورکلوگونو اؤزونه اؤزگه و بیگانه ائتمگه چالیشمیشلار.
ایشیق سؤنمز، 04.11.2018
[i] علی شریعتی، بازشناسی هویت ایرانی- اسلامی، ص. 300 -301.
[ii] تارنمای رسمی حزب پان ایرانیست دوشنبه, 11 دی 1391: http://www.paniranist.info/…/2012-1…/126-2012-12-31-15-33-02
[iii] تارنمای رسمی حزب پان ایرانیست دوشنبه, 11 دی 1391، باخ اورادا.
[iv] افشین جعفرزاده، نقش عوامل پان ترکسیت و مارکسیست در تحریف تاریخ (قفقاز و دیرینه و تاریخی آن)، هفته نامه "طرح نو"، تهران، شماره 145. سخنرانی افشین جعفرزاده، ورجاوند و دغدغه های یکپارچگی سرزمینی (ایران)، تهران، خیابان ورشو، فرهنگسرای ورشو، میهن بلاگ: http://tarikhnameh.mihanblog.com/post/191
[v] حسين نوين رنگرز، تـاريخ مختصر و وجه تسميه آذربايجان، پان ایرانیست، آریا آرمان (تارنمای پان ایرانیست)، خاک و خون: آرمان ما برپایی دولتی مبتنی بر دو عنصر "خاک" و "خون"،در سرتاسر ایران بزرگ است: http://ariarman.com/Azarabadegan.htm و آریا ادیب سیته سی (زبان و ادبیات فارسی): http://aryaadib.blogfa.com/post-607.aspx؛ حسین نوین، تاریخ زبان آذری در آذربایجان، تهران، 1390، 270 صحیفه.
[vi] ابو علیمحمد ابن محمد بلعمی، تاریخنامه طبری، جلد 1، تهران 1366، خبر گشادن آذربایگان و دربند خزران، صحیفه (529 – 534).
[vii] ابو علیمحمد ابن محمد بلعمی، تاریخنامه طبری، باخ اورادا.
[viii] ابوعلیمحمد بلعمی، تاریخ بلعمی، تصحیح محمدتقی بهار و محمدپروین گنابادی، تهران 1341، ص. 681.
[ix] ابوعلیمحمد بلعمی، تاریخ بلعمی، باخ اورادا.
[x] تارنمای رسمی حزب پان ایرانیست دوشنبه, 11 دی 1391، باخ اورادا.
[xi] پان ایرانیست، فرمان آریا، خاک و خون: آرمان ما برپایی دولتی مبتنی بر دو عنصر "خاک" و "خون"،در سرتاسر ایران بزرگ است ، خطر زرد: http://farmane-ariya.blogfa.com/post-
[xii] محمود افشار یزدی، آینده جلد دوم، چاپ دوم 1351، صحیفه 924.
[xiii] چکیلمیش فیلملرده تورکلره وئریلمیش دوشوک و آشاغی روللار و بو ذاتلار اؤزلری تورک اولدوقلارینا باخمایاراق تورکلره توهین ائتمک و هنر پیشه دئمک لذت اپارماقلاری بیر بیر حیاتا کئچمک اوزره دیر.
[xiv] حبیب شیری آذر، والیان آذربایجان، 1397، ص. 17؛ آلینمیش: ستاره ایران، شماره 120، تبریز، تاریخ انتشار: 20/03/1304، ص: 1.
[xv] مصاحبه با تاج الملوک،رضا سواد فارسی نداشت و من نوشتن را یادش دادم، محمدعلی فروغی؛ پیک نئت: http://hafteh.peiknet.com/06mehr/hafteh_page/50taj3.htm