آذربایجان میللی مسئله سی و فارس تمامیتچیلری
بیلیندیگی کیمی ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلر مسئله سی فارس پوزیسیون شخص و تشکیلاتلاری نین عوامفریبلیک حنالاری نین بویاغینی (رنگینی) سولدورموش مقاما چاتمیشدیر. کئچمیشده فارس شوونیست شخص و تشکیلاتلاری مصلحتی اولاراق ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلر مسئله سینی حاکیمیته گلدیکلریندن سونرا حلل ائده جکلر دئیه وعده وئردیکلرینه باخمایاراق ایران ممالیکی محروسه سینده موختلیف میللیتلر مسئله سی اوزره دیققت یئتیرمک ایسته مه دیکلری اوچون بوگون اؤزلرینه بو میللیتلر ایچره یئر گؤرمه یه رک "وای ایرانا" سسلری ایران ممالیکی محروسه سی و دونیا مملکتلری نین گؤگلرینی بوروموشدور. بو مسئله سویا دوشموش قاریشقانی خاطیرلادار. گونلرین بیرینده بیر قاریشا یولونو آزاراق سویا دوشر. اؤزونو سودان قورتارا بیلمه دیکده "دونیانی سو آپاریر" دئیه باغیرماغا باشلار. بو مسئله فارس شوونیستلری نین بوگونکو "وای ایرانا" مقوله لری نین بیر داها یالان اولدوغونو وورقولامیش اولار. دئمک، ایران ممالیکی محروسه سی دئدیکده فارس دیل و مدنیتینه اساسلانمیش بیر توپلوم دئییل، بو ممالیکی محروسه ده یاشایان میللیتلر نظره آلینمالیدیر. فارس تمامیتچیلری ایران کلمه سینی فارس دیل و مدنیتی ایله عئینلشدیردیکلری اوچون بو ممالیکی محروسه ده هر بیر مدنی و ایجتماعی آخینی ایران ممالیکی محروسه سی اوچون بیر خطر کیمی قلمه آلارلار. بو آرادا جلیل دوستخواه آدلی مؤللیفین فیکیرلری ایله تانیش اولماق پیس اولماز دئیه دوشونوروک، اوخویوروق:
" ستیزه به جایی رساند سخن، که ویران‌کند خانمان کهن!" فردوسی (1)
اوسته کی فیردوسیدن قالمیش کؤهنه ناغیللاری فارس شوونیستلری نین دیلیندن ائشیتدیکده اینسان قزنه لی سولطان محمود اؤلدوکدن سونرا یوخسا ایلخانلار زامانیندا تاج تخت داواسی وار ایمیش حئکایه لرینه دوشونه بیلر. آنجاق ایران ممالیکی محروسه سینده فارس تمامیتچیلیگینه اساسلانمیش خولیاوی فیکیرلر ایله تانیش اولدوقدا بو تمامیچیلرین دردی ایران دئییل، فارس ایستعمارچیلیغی تهلوکه یه دوشه بیلر فیکیری اورتایا چیخمیش اولار. جلیل دوستخواه گئنه ده یازیر:
"..آشنایان با تاریخ معاصر ِِ ایران و به ویژه تاریخ ِ شش دهه ی اخیر، به خوبی می دانند که آزکامگان ِ سوداگر ِجهانی، از روسی تا آمریکایی و اروپایی (و پیوست ِ اسرائیلی شان) و همسایگان عرب و ترک ِ ما (که در سرسپردگی به قدرت‌های غربی، شهره‌ی ِ آفاق‌ند)، همواره در کمین بوده اند تا از هنگامه هایِ تنش زا، برایِ پیش برد خواست‌های اقتصادی و سیاسی‌یِ خویش در میهنِ ما بهره جویند. توطئه چینی و زمینه سازی‌ی ِ پنهان از یک سو و بر چهره زدن ِ نقاب ِ فریبکارانه‌ی ِ دفاع از حق ِ گروه های ویژه ای از مردم، از سوی ِ دیگر، شناخته ترین شیوه و راه‌کار ِ این جهان‌خواران است که نمونه های رسوای ِ آن را بارها در این جا و آن جا دیده‌ایم"(1).
گؤروندوگو کیمی جلیل دوستخواه آدلی مؤللیفین "خانمان کهن" دئیه فردوسیدن یولا چیخدیغی مقوله تهراندا موختلیف قانادلار (جناح لار) آراسیندا حاکیمیت اوغروندا چاتیشما دئییل، ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلر مسئله سینی هدف آلمیش فارس شوونیستلیک و ایستعمارچیلیق مقوله سیدیر. بیلیندیگی کیمی غرب مملکتلری و روسیه نین آسیایا آخین ائتمه سی کئچمیش 60 ایل ایله نوقطالاناجاق دئییل. گؤروندوگو کیمی بونلار ایکینجی دونیا ساواشینی آذربایجان و تهران قارشی دورماسی او زامان باش وئردیگی اوچون ایران ممالیکی محروسه سی نین ایچ ایشلرینه مداخیله کیمی دگرلندیرمگه چالیشیرلار. بو مسئله یئنی تاریخده ایلک اولاراق آوروپا سییاحلاری و تاجیرلری واسیطه سی باشدا مارکوپولو و کاکاهایش (ایتالیانین قوزئیینده وئنیز شهری نین صاحیبی و تاجیری) اولاراق 1275 میلاد ایلیندن باشلامیش. مارکوپولو و کاکاهایش چین مملکتینه حاکیم اولان موغول خانی قوبیلای سارایینا گئده رک 17 ایل اورادا قالماقلا باشلار. روسیه ده بؤیوک پئتئرین ایش باشینا گلمه سی ایله روسیه دونیادا گوجو اولما چاباسینا قاپیلماغا باشلار. 1700-1721 ایللرینده روسیه قوزئی باتیلیغینداکی دنیزده ایسویچ (سوئد) لره قارشین بؤیوک ساواش آچار. بو ساواشدان روسیه نین هدفی قونشو بؤلگه لری اله کئچیرمک و تیجارت اوچون دنیز گوجو و گمیچیلیک وساییطی اولوشدورماق اولموش. روسیه قوشونلاری 1700 ایلینده ناروا (بوگونکو ائستلند) یاخینلیغیندا ایسویچلر طرفیندن گئری اوتوردولموش، آنجاق تعقیب ائدیلمه میش. بئله لیکله روسیه بیر داها قوشونلارینی یاراقلاندیراراق (تجهیز ائده رک) ایسویچلرین لیولند پوستلارینا سالدیرماغا (حمله ائتمگه) و قؤزئی باتیلیغینداکی دنیزی ایسویچلردن آلماغا باشلامیش. 1703 ایلینده بؤیوک پئتئر سانکت-پئتئرزبورگ شهرینی تیکمگه باشلامیش و 1714 ایلینده باش شهری موسکووادان پئتئرزبورگا کؤچورموش. 1709 ایلینده روسیه ایسویچلیلری پولتاوا یاخینلیغیندا دیزه چؤکوره رک بالتیکلری اله کئچیرمیش. روسیه قوشونلاری 30 آقوست 1721 ایلینده نیشتاد آنلاشماسیندا لیولند، ائستلند، اینگئرمانلند و کارئیل آدالارینی اله کئچیرمیش. روسلارین قؤزئی آوروپانی اله کئچیرمه لری نین آردینجا بیزانسدان آلینمیش چار عنوانی لاتینجه Kaiser (ایمپراتور) عنوانی ایله دگیشیلمگه باشلامیش. 1721 ایلینده بؤیوک پئتئر رسمن اؤزونو ایمپیراتور (Kaiser) تانیتمیش (معرفی ائتمیش). 1741-1743 ایللری روسیه و ایسویچ گوجلری آراسیندا باش وئرمیش ساواشلار نتیجه سینده روسیه گوجلری فینلاند ممکتینی اله کئچیرمیشلر. 1756-1763 اونجو ایللرده روسیه آلمانلارا قارشین اوتریش و فرانسه دؤولتلری ایله ایش بیرلیگینه کئچه رک آلمانلارین بئرلین شهرینی اله کئچیرمیش. کاتارینا (بؤیوک کاتارینا) ایش اوستونه گلدیکدن سونرا او گئنه بؤیوک پئتئرین سیاستینی سوردوره رک روسیه نی گئنیشلندیرمگی و ایشغالچیلیغی اؤن پلانا آلمیش. بؤیوک کاتارینا قارادنیزده تیجارتی اله کئچیرمک اوچون ژئنرال پومئتکین باشچیلیغی ایله عثمانلی ایمپراتورلوغونا سالدیری حیاتا کئچمگه باشلامیش. 1768-1774 ایلینده اوچونجو ساواش نتیجه سینده روسیه قیریم آداسینی عثمانلیلاردان اله کئچیره رک 1783 ایلینده قیریم بؤلگه لری روسیه چارلیغینا یاپیشدیریلمیشلار. 1787-1792 (دؤردونجو روسیه عثمانلی ساواشی) میلاد ایللری وئریلن ساواش نتیجه سینده روسیه قوشونلاری قارادنیزین قوزئی قیییلارینداکی (ساحیللرینده کی) تورپاقلاری دئنیستر یاخینلیغینا دک، ها بئله اوچاکوو لیمانینی (بندرینی) قارادنیز قیراغیندا اله کئچیرمیشلر. 1806-1812 ایللری روسیه و عثمانلیلار آراسیندا بئشینجی ساواش نتیجه سینده روسیه قوشونلاری بئسساراب (Bessarabien) بؤلگه سینی اله کئچیرمیشلر. 1813 ایلینده روسیه داغیستان و قؤزئی آذربایجانین بعضی بؤلگه لرینی اله کئچیرمیش (بو مسئله 1801 میلاد ایلینده قاجار شاهلیغی ایله گورجوستان اوزره وئریلن ساواشین نتیجه سینده اولموش). روسیه ده نیکولای ایش اوستونه گلدیکدن سونرا گئنه ده روسیه نین گئنیشلنمه سیاستی داوام ائتمیش. بو گئنیشلنمه اوچ یؤنده حیاتا کئچمگه باشلامیش:
1-بالکانلار، 2-قافقازلار و اورتا آسیا، 3-شرقه دوغرو بؤلگه لر و ساکیت اوقیانوسون (اقیانوس آرامین) اله کئچیریلمه سینه داییر. 1828 اینجی ایل قاجار ایمپراتورلوغو و روسیه چارلیغی آراسیندا ساواشلار نتیجه سینده ائدیلن تحمیلی باریش نتیجه سینده بوتون قافقازلار، او جومله دن قوزئی آذربایجان تورپاقلاری روسیه اینحیصارینا کئچمیش.
غرب مملکتلرینه گلدیکده مارکوپولو و کاکاهایش طرفیندن آسیا بؤلگه لرینه گؤستریلمیش ماراق ایلک اولاراق اوزون حسن آق قویونلو درباریندا دالدالانماغا و اونو عثمانلیلار علیهینه ساواشا سوروکله گن غرب سییاحلارینی آرتیرماق یئرلی اولاردی. اونلارین آرخاسیجا شاه عباس صفوی زامانیندان باشلامیش بؤلگه ده کی پورتاغال، هلند و انگلیس گوجلرینی نظره آلماق پیس اولمازدی. 1623 میلاد ایلی هولندلیلر کنگر کؤرفزینده (خلیج فارس) یئرلشمگه باشلامیشلار(2). هلندلیلرین هیندوستاندا قورموش واک شیرکتلری اؤز ایقتیصادی منافعینی نظره آلاراق هیندوستان، اندونزی . کنگر کؤرفزی بؤلگه سینده پورتاغال و اینگیلیستان شیرکتلری ایله رقابت ائتمگه باشلامیش. بئله لیکله هلندلیلر قیشم آداسیندان گؤمبورون لیمانینا (بندرعباسا) گیرمگه تشبوث گؤسترمیشلر. او زامانلار ایران ممالیکی محروسه سینه بیرینجی شاه عباس حؤکومت ائدیرمیش. هلندلیلر ایرانلا تیجارت ائتمک ایسته دیکلرینی گیزلی توتاراق اینگیلیستان و ایسپانیا آراسینداکی ساواشی باهانه ائده رک اینگیلیسلره کؤمک آدی ایله ایران تورپاقلارینا سوخولاراق ایصفهانا گلدیکدن سونرا شاه عباس ایله ایپک و قند اوزره تیجارت آنلاشماسی ایمضالامیشلار(3). بو آنلاشمایا اساساً هلندلیلر گؤمروک وئرگیسی وئرمکدن آزاد ائدیله رک ایصفهان، شیراز، کیرمان، لار و بوشهر شهرلرینده تیجارت دفترلری آچماغا و اینگیلیسلر ایله رقابت ائتمگه چالیشاراق شاه عباس اؤلدوکدن سونرا اینگلیسلره قارشین بؤیوک باشاری الده ائتمیشلر. 1625 م/ 1035 ه.ق ایلینده کنگر کؤرفزینده باش وئرمیش ساواش نتیجه سینده هلندلیلر اینگلیسلری گئری اوتورتموشلار. هلندلیلر تیجارت ائولرینی بندرعباسدا (گؤمبوروندا) گئنیشلتمه (1623 م) دن اؤنجه بصره ده بیر تیجارت دفتری یاراداراق حلب یولو ایله آل وئر ایله اوغراشمیشلار. فلور آدلی مؤللیفین یازدیغینا گؤره هلندلیلرین بندر عباسداکی تیجارت ائولری اونلارین کنگر کؤرفزینده اؤنملی مرکزلریندن ساییلیرمیش(5). بعضی مؤللیفلرین گلدیکلری قناعته اساساً بندرعباسدا باش وئرمیش شولوقلوق عجوباتیندان هلندلیلر تیجاری دفترلرینی بصره بندرینه کؤچورمک زوروندا قالمیشلار. سونرالار اینگلیسلر طرفیندن عثمانلیلارا اعمال اولموش باسقیلار واسیطه سی ایله 1753 م ایلینده هلندلی بارون نیپ هاوزن تیجارت مرکزینی بصره ده باغلایاراق اورانی ترک ائتمک مجبوریتینده قالمیش(6). بارون نیپ هاوزن باتاویایا دؤنرکن ریگ لیمانینا (بندرینه) گئتمیش. اورادا میرناصیر بندر ریگی طرفیندن اونا وئریلدیگی تکلیفی باتاویا قبیله رئیسلری نین حیمایتینی قازاندیقدان سونرا قبول ائده رک 1753 م ایلینده بیر داها ایرانا گئری دؤنه رک خارک آداسیندا گوجلو بیر هلند تیجارت مرکزی یاراتمیش (7). بیلیندیگی کیمی سونرالار بیر داها اینگیلیسلر هندده کی کمپانیلری (کمپانی هند شرقی) واسیطه سی ایله ایران ممالیکی محروسه سینده آیاغ آچماغا باشلامیش. دئمک، بوگونکو ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلر مسئله سینی جلیل دوستخواه آدلی مؤللیفین خاریجی اؤلکه لر ایله ایلگیلندیرمه سی اینانیلماز گؤرونور. جلیل دوستخواه گئنه ده یازیر:
" آنان هیچ باوری به زبانزد ِ مشهور ِ"آزموده را آزمودن، خطاست!" ندارند و به‌رغم ِ بارها ناکامی در بهره گیری از این شیوه، باز‌هم در هر برهه‌ای، آن را با دست‌آویزهای ِ تازه‌ای به‌کارمی‌گیرند. از میوه چینان ِ بیگانه‌ی ِ هنگامه‌های بحرانی، انتظاری جز آنچه تا کنون کرده‌اند و هم اکنون خیز گرفته‌اند تا بکنند، نمی‌رود. درواقع، اگر جز این بودی، عجب نمودی! آنچه مایه‌ای از درد و دریغ با خود دارد، این است که کسانی از خود ما، از گذشت روزگار نیاموخته باشند و در کرنای آن بیگانگان فرصت‌طلب بدمند و از نیرنگ‌ها و نقشه‌های آنان غافل بمانند و با پیش‌کشیدن مبحث‌هایی ــ که در جای درست خود، حرف حق و سزاوارست ــ دیگران را هم دچار ِغفلت و گمراهی گردانند. در پیِ همه‌ی آزمون‌هایِ تلخِ تاریخ معاصر، به ویژه در دهه‌ی سوم ِ این سده‌ی خورشیدی، در سال‌هایِ اخیر، بارِ دیگر شاهد ِ آن بوده ایم که کسانی در گوشه و کنار ایران، خود را در پشت نقاب حق به جانبِ "دفاع از حق‌های پایمال‌شده‌ی ِ مردم ِ ناحیه‌های محرومِ کشور" پنهان‌کرده و به زبان و بیانی سخن می‌گویند و می‌نویسند که معنا و مفهومی جز تجزیه و تلاشی‌ی ایران و نابودکردن هست و نیست مردم آن و ــ برخلاف ِ ادعاهاشان ــ بی نصیب نگاه‌داشتن ِ مردم ِ همان بخش‌های محروم، از حق های انسانی و طبیعی‌ی ِ خود، ندارد و هرگاه از گفتار به کردار درآید، دیگر ایرانی برجا نخواهد ماند تا حق های مردم ِ آن مطرح باشد! "(1)
اوسته کی مقاملار گؤروندوگو کیمی آذربایجان میللی حؤکومتینه (1945-1946م) اساسلانمیش ایتتیهاملاردیر. بئله لیکله جلیل دوستخواه آدلی مؤللیفین دوردوغو یئر بلیرلنمیش اولور. گؤرک صمد وورغون فارس راسیستلری طرفیندن 1946 اینجی ایل آذربایجاندا یاندیریلان کیتابلار اوزره نه دئمیش:
"جللاد!
سنين قالاق قالاق يانديرديغين كيتابلار
مين
كمالين شؤهرتيدير٫ مين
اوره
يين آرزيسى….
بيز
كؤچه ريك بو دونيادان٫ اونلار قالير ياديگار.
هر ورقه
نقش
اولونموش نئچه اينسان دويغوسو
مين
كمالين شؤهرتيدير٫ مين اوره يين
آرزيسى….
يانديرديغين او
كيتابلار آلوولانير….ياخشى باخ!
او
آلوولار شؤعله چكيب شفق
سالير
ظولمته…..
شاعيرلرين نجيب روحو مزاريندان قالخاراق
آلقيش
دئيير عئشقى
بؤيوك٫
بير قهرمان ميللته.
او
آلوولار شؤعله چكيب شفق سالير ظولمته….
جللاد! منيم
ديليمده دير باياتيلار٫ قوشمالار
دئ٫
اونلارى هئچ دويدومو سنين
او داش
اوره يين؟
هر
گرايلى پرده سينده مين آنانين قلبى وار….
هر
شيكسته م
اؤولاديدير بير موقددس ديله يين
دئ
اونلارى هئچ دويدومو سنين او داش اوره
يين؟
سؤيله سن مى
خور باخيرسان منيم شئعير ديليمه؟
قوجا
شرقين شؤهرتيدير
فوضولي’نين غزلى!
سن مى
\”ترك خر\” دئييرسن اولوسوما٫ ائليمه؟
داهيلره
سود
وئرميشدير آذربايجان گؤزه لى….
قوجا
شرقين شؤهرتيدير فوضولي’نين غزلى!
جللاد! يانيب
اود اولسا دا٫ كوله دؤنمه ز آرزيلار٫
طبيعتين
آنا قلبى قول
دوغماميش اينسانى!
هر اوره
يين اؤز دونياسى بير سعادت آرزيلار
قانلار
ايله
يازيلميشدير هر آزادليق دستانى….
طبيعتين
آنا قلبى قول دوغماميش اينسانى!
ازل باشدان
دوشمنيمدير اوزو موردار قارانليق…..
هر
تورپاغين اؤز عئشقى وار٫
هر
ميللتين اؤز آدى
كاييناتا ده ييشمه رم شؤهرتيمى بير آنليق
منم
اودلار
اؤلكه
سي’نين گونش دونلو اؤولادى!
هر
تورپاغين اؤز عئشقى وار٫ هر ميللتين اؤز
آدى!
نه دير او دار
آغاجلارى٫ دئ٫ كيملردير آسيلان؟
اويونجاق مى گلير سنه وطنيمين
حاق
سسى؟
دايان!….دايان!….اوياق گزير هر اوره كده بير آسلان
بوغازيندان
ياپيشاجاق اونون قادير پنجه سى
اويونجاق مى گلير سنه وطنيمين حاق سسى؟
جللاد! سن مى٫
دئ٫ قيريرسان فداييلر نسلينى؟
ميللتيمين صاف قانيدير قورد كيمى
ايچدييين قان!
زامان
گلير…من دويورام اونون آياق سسينى
شهيدلرين قييام روحو
ياپيشاجاق ياخاندان
ميللتيمين صاف قانيدير قورد كيمى ايچدييين قان!…..
بير ورقله
تاريخلرى٫ اوتان منيم قارشيمدا
آنام
تومريس كسمه دى مى
كئيخوسروو’ون باشينى؟
كوراوغلو’نون٫ ستتارخان’ين چلنگى وار باشيمدا
نسيللريم
قويماياجاق داش اوستونده داشينى
آنام
تومريس كسمه دى مى كئيخوسروو’ون
باشينى؟
سور آتينى٫
دؤرد نالا چاپ! مئيدان سنيندير ….آنجاق
من
گؤروره م آل گئيينيب
گلن
باهار فصلينى….
قوجا
شرقين گونشيدير يارانديغيم بو تورپاق
من
يئتيرديم
آل
بايراقلى اينقيلابلار نسلينى
من
گؤروره م آل گئيينيب گلن باهار فصلينى!(8).
گئنه ده جلیل دوستخواه آدلی مؤللیفین قلمیندن اوخویوروق:
"در هفته‌های اخیر، به دنبال انتشار طرحی در روزنامه‌ی ایران، ماهی‌گیران چشم به راه "آب گل‌آلود"، فرصت را غنیمت شمرده و با عنوان‌کردن "توهین‌آمیزی"ی ِ آن طرح، تورهای ِ آماده‌شان را به آب انداختند و مردم آذربایجان را ــ که مانند ِ دیگر مردم منطقه‌های محروم، هیچ‌گاه بانگ ِ حق‌خواهی‌شان به گوش‌های فرمان‌روایان فرونرفته است ــ شوراندند و کار را به ستیز و آشوب و درگیری و کشتاری چند روزه در تبریز و برخی دیگر از شهرهای آن استان‌ها کشاندند. ... اما دم ِ خروس این مسأله‌سازی‌ها و عوام‌بازی‌ها را از یک سو در جیب کسانی می‌بینیم که با پولِ دولتِ آمریکایی‌سرشت ِ ترکیه و شرکت‌های ِ بزرگ نفتی، تلویزیون و تارنما راه می‌اندازند و در بوق "پان ترکیسم" می دمند تا مردم محروم را بشورانند(1)
گؤروندوگو کیمی اؤزونو ایران ممالیکی محروسه سینده میللیتلر مسئله سی آچیسیندان فارس پوزیسیونو کیمی قلمه آلان جلیل دوستخواه آدلی مؤللیف ایران ممالیکی محروسه سینده آدولف هیتلر سایاغی چکیلمیش کاریکاتورلاری بیر "طرح" آدلاندیریر(9). آنجاق بو طرحین نئجه بیر طرح اولدوغو اوزره دانیشماق ایسته میر. اوسته لیک بو راسیستلیک کاریکاتورو و اونون اطرافیندا یازیلان مقاله نی بیر بالیق دئیه توهین ائدیلمیش میللت اوولادلاری اوچون بیر آو (شکار) کیمی ایجتماعیته تقدیم ائتمگه چالیشاراق آذربایجان میللی فعاللاری طرفیندن قورولموش و مینلر چتینلیکله مالیه لشمیش تئلویزیونو آمریکابیرلشمیش دؤولتلری و تورکیه دؤولتینه نیسبت وئرمگه چالیشمیش. بورادا تهران حاکیمیتی نین تضییقی واسیطه سی ایله تورکیه مقاملاری بو کانالین تورک ستدن یاییلماسی نین قاباغی نین آلینماسینی دا نظره آلمامیش. جلیل دوستخواه آدلی مؤللیف بو ایتتیهاملاری اؤنه سوررکن آمریکا بیرلشمیش شتاتلاری نین لوس آنجلئسدن شهریندن 20 دن آرتیق فارس تئلویزیون وئریلیشلری و بیر چوخ رادیو پروقراملاری اوزره دانیشماق دا ایسته میش. دئمک، مسئله تئلویزیون وئریلیشلرینی گونه گتیرمک دئییل، فارس ایستعمارچیلیغی آدینا ایجتماعیتده عوامفریبلیک مسئله سینی گوندمده ساخلاماقدان عیبارتدیر. "پان ترکیسم" مقوله سینه گلدیکده کئچمیش یازیلاردا ایشاره ائتدیگیمیز دک "پان" مقوله سی میللی منلیک و کیملیک مقوله سی ایله باغلاشمادیغی اوچون آذربایجان میللی مسئله سینه بو ایتتیهاملارین وورولماسی اؤز اؤنم و اهمیتینی الدن وئرمیش ساییلار. آنجاق فارس راسیستلری نین "تا سه نشه، بازی نشه" مسئله سینی نظره آلدیقدا، اونلار دا اؤزلرینی آلداتماق اوچون فارس تمامیتچیلیگی، راسیستلیگی و ایستعمارچیلیغی یئرینه "پان ترکیسم" ایفاده سینی ایشلتمکده بلکه ده ایجتماعیت بو اراجیفه اینانار دئیه اؤزلرینی آلداتماغا چالیشارلار دئیه دوشونمه لی ییک. جلیل دوستخواه گئنه ده یازیر:
"دروغین‌بودن و رسوایی‌ی آن "دموکراسی!" تا بدان پایه بود که "کلینتون" و "آلبرایت"، رییس جمهور و وزیر خارجه‌ی ِ پیشین ِ آمریکا ناچار شدند بدان اذعان کنند و آشکارا بگویند که: "ما تنها فرصتی را که ایرانیان برای رسیدن به دموکراسی در دسترس داشتند، از آنان گرفتیم!"(1)
اوسته کی پاساژدان آنلاشیلدیغی کیمی بورادا جلیل دوستخواه محمد مصدق و نژادپرست جبهه میللی فارس تشکیلاتینی نظرده توتور. بو تشکیلاتین آماجی بیلیندیگی کیمی اینگیلیسدن آرا (فاصیله) آلاراق آمریکا بیرلشمیش شتاتلارینا یاخینلاشماق مقصدی داشی ییردی. توده پارتیسی نین جبهه نژاد پرست فارس تشکیلاتی ایله بیر جبهه ده حرکت ائتمه سی و حاکیمیتین توده ای لر (سؤویئتلربیرلیگی یانچیلاری) الینه دوشمه قورخوسو آمریکالیلاری بیر داها محمدرضا شاهی ایرانا گئری گتیرمه لری اوچون مجبور ائتمیش. محمدرضا شاهین آناسی تاج الملوک اؤز خاطیره لرینده ایفاده ائدیر، اوخویوروق:"... مصدق السلطنه آدم خوبی بود. گاهی ناهار با ما در كاخ می‌خورد. بزرگترين خدمتی كه به ايران كرد آوردن امريكائی‌ها و كوتاه كردن دست انگليس‌ها بود. آن موقع دعوا بين كاشانی و مصدق، در حقيقت دعوای انگليس و امريكا بود. حوادث آن هفته (از 21 تا 28 مرداد 1332) باعث شد كه توده ای‌ها كه ازقبل درارتش سازمان افسری درست كرده بودند دست به كاركودتا شوند و هدفشان ساقط كردن سلطنت پهلوی بود اما آمريكائی‌ها مصدق را ازنقشه توده ای‌ها مطلع كردند و مصدق با توده ای‌ها همكاری نكرد. ما بعد فهميديم كه توده ای‌ها حتی چند روزقبل از28 مرداد 1332 ازطريق جواسيس خود ازنقشه فضل اله زاهدی برای قلع وقمع مخالفان و بازگشت محمدرضا و ثريا از رُم مطلع شده بودند واطلاعات واخبارخود را به مصدق داده و خواسته بودند مصدق فضل‌الله زاهدی را كه درخانه مرحوم موتمن الملك درشمال تهران پنهان شده و برنامه ريزی می‌كرد به اتفاق عده‌ای از افسران وفادار به محمدرضا دستگيركند؛ اما مصدق عمدا تعلل كرده و خود را به تجاهل زده بود تا زاهدی كارخودش را انجام دهد. بعدا آمد پيش من ومحمدرضا و ازهمه ما حلاليت طلبيد و گفت با توجه به قول وقسم كه دربرابررضا شاه ادا كرده بوده است نه تنها در صدد تعطيل سلطنت برنيامده، بلكه ازهمكاری با توده ای‌ها برای اعلام جمهوری واعلام انحلال سلطنت پهلوی خودداری كرده است. راست هم می‌گفت. وقتی حزب توده ايران قوت گرفت، هم ما به وحشت افتاديم وهم دوستان انگليسی وآمريكائی و حتی منطقه‌ای ما!"(10).
اوسته کی مقاملاردان دا آیدین اولدوغو کیمی آمریکالی لارین محمد مصدقین ایش اوستونه گلمه سینه مانعچیلیک ائتمکلری نژادپرست جبهه میللی فارس تشکیلاتی نین دئموکرات اولماسی ایله ایلگیلی دئییل، سویوق ساواش نتیجه سینده اورتایا چیخمیش گؤتوروشمک و بؤلموشمک مسئله سی بو تمامیتچی فارس راسیستلری نین ایش باشینا گلمه لرینه اویقون گؤرونمه میشدیر. بیلیندیگی کیمی سویوق ساواش نتیجه سینده شرق و غرب آراسیندا دئموکراسی مقوله سی دئییل، بیزدن دئییل سن، بیزیم دوشمنیمیز اولابیلرسن مقوله سی سرگیلنمه گه باشلانمیش ایدی. دئموکراسی مقوله سینه گلدیکده بیلیندیگی کیمی ایران ممالیکی محروسه سی ائتنیک آچیدان مولتی ائتنیک بیر ممالیکی محروسه اولدوغو اوچون فارس تشکیلاتلاری باشقا میللیتلره دئموکراسی گتیرمک صلاحیتینده دئییللر. دئمک، دئموکراسی ایته آتیلاجاق یال، مال حئیوانا وئریله جک یئم دئییل، خالق حاکیمیتی و حؤکومتی دئمکدیر. خالق حؤکومتی ایسه خالق ایراده سی واسیطه سی ایله اورتایا قویولمالیدیر. اوسته کی پاساژا دیققت یئتیردیکده گؤروندوگو کیمی آمریکا بیرلشمیش شتاتلاری نین بعضی مقاملاری نین کئچمیش اوزره ایفاده لری جلیل دوستخواه کیمی ذات عالیلرین آغیزلارینا سو سالمیش مقامدا یئر آلیر. بو ذاتلار طمع و خیال ائتدیکلرینی دیله گتیرمک یئرینه، ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلر مسئله سینی خاریجی عامیللره باغلاماغا چالیشارلار. بو دا اونلارین کثیف نیتلرینی اورتایا قویموش اولار. جلیل دوستخواه ذات عالی گئنه ده یازیر:
"... اصلی‌ترین اشتباه در گفتار آقای براهنی ــ همچنان که در گفتارهای دیگر هم‌اندیشان او ــ کاربرد کلیدواژه‌های نادرست در رویکرد به جغرافیای انسانی و سیاسی‌ی ِ ایران و بخش‌ها یا ناحیه‌های گوناگون ِ آن است. او از مردم ِ هریک از این ناحیه‌ها با عنوان‌های ِ "ملت" و "ملیت" یاد می کند که بر پایه‌ی ِ همه‌ی ِ تعریف‌های ِ پذیرفته و شناخته‌ی ِ جامعه‌شناختی و سیاسی در جهان، آشکارا نادرست و گمراه‌کننده است. همه‌ی ِ اشتباه ها و نتیجه‌گیری‌های ِ غلط ِ دیگر در گفتار ِ او و گفتارهای ِ هم‌تای آن، برآیند ِ همین اشتباه است. در زبان ِ اهل ِ حوزه، به این می‌گویند "وضع ِ شیئ در غیر ِ ما وضِع له!"(1)
گؤروندوگو کیمی جلیل دوستخواه آدلی مؤللیفی ناراحات ائدن مقام ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلر مقوله سیدیر. فارس تمامیتچیلری نین فیکیرلرینه اساساً ایران ممالیکی محروسه سینده کی موختلیف دیل و مدنیت صاحابلارینی محمود افشار یزدی تکلیف ائتدیگی "بیر دیل، بیر میللت و بیر مملکت" نئهره تولوغونا دولدوراراق ایران باشلیغی آلتیندا "زبان فارسی، ملت ایران، فرهنگ فارسی، موسیقی فارسی و ساییره" دئیه چالخاماغا و بو میللیتلری فارسلیق مقوله سینده اریدیب فارسلاتدیقدان سونرا فارس میللتی دئیه دونیا ایجتماعیتنه تقدیم ائتمک اویقون گؤرونرمیش. فارس سازلاری اورزه اوخونموش فارس ترانه لرینه "موسیقی ایران" آدی وئردیکلری ده بو دوغرولتودا دگرلندیریلمه لیدیر. جلیل دوستخواه ذات عالی یازیر:
"... در گستره‌ی ِ جغرافیائی‌ی ِ ویژه‌ای که به نام ِ "ایران" (IRAN) خوانده و شناخته می‌شود، تنها یک ملت زندگی می کند که "ملت ایران" نام دارد و پیشینه و پشتوانه‌ای هزاران ساله و انکارناپذیرش، گواه ِ هستی و حضور ِ اوست. این سرزمین، مانند ِ همه‌ی ِ کشورهای بزرگ دیگر، از بخش‌های چندی با زبان‌ها یا گویش‌ها و نیز شاخه‌‌فرهنگ‌ها و سنت‌های مختلفی شکل گرفته که مردمش از هر تیره و طایفه‌ای، در یک همزیستی‌ی ِ خودخواسته و آشتی‌جویانه و دیرپای با یکدیگر زندگی‌کرده و درهم تنیده و جوش‌خورده و "ملت ِ ایران" و "ملیت ِ ایرانی" را تشکیل داده و به جهانیان شناسانده‌اند. ما "ملت ِ آذربایجان"، "ملت ِ کردستان"، "ملت ِ بلوچستان"، "ملت لرستان"، "ملت ِ فارس" و جز آن نداریم."(1)
گؤروندوگو کیمی فارس تمامیتچیلری "ایرانیت" مقوله سی نین دالیندا گیزلنمک ایله باشقا دیل و مدنیت صاحابلارینی اؤز طبیعی حاقلارینا کئچمیشده کی کیمی محروم ساخلاماغا چالیشارلار. فارس تمامیتچیلری نین بو ایرانیت مقوله لرینی میللت مقوله سی آچیسیندان اله آلارساق، فارس دیل، مدنیتی، فارس گله نک و گؤره نکلری و تاریخینی "ایران" دئیه آذربایجان تورکونه، کورده، بلوچا، عربه، لورا، تورکمنه و ساییره میللیتلره یوکلمه گین تانیغی اولاریق. بو حیاسیزجا داورانمالاری "ایرانیت" آدی آلتیندا دونیا ایجتماعیتینه تقدیم ائتمگه چالیشانلار نئجه اوتانیب اؤلمورلر؟ بونلار فارس دیل و مدنیتی ایله اساسلاندیرماغا چالیشدیقلاری موختلیف ائتنیکلره منسوب اولان اینسانلاری، اونلارا میللی و مدنی حاق قاییل اولمادان نئجه ایران شهروندی قلمه آلابیلیرلر؟ دیل و مدنیتسیز وطنداش و شهروند اولابیلر می؟ جلیل دوستخواه گئنه ده یازیر:
".. نه آقای براهنی‌ی زاده و پرورده‌ی ِ شهر ِ تبریز در استان ِ آذربایجان ِ خاوری (تاج ِ سر ِ ایران)، "ترک" است و نه من ِ زاده و پرورش‌یافته‌ی ِ اصفهان ِ نصف ِ جهان ( دل ِ ایران)، "فارس"ام. هر دو ِ ما ایرانی هستیم و برآمده از دو بخش ِ یک کل. دلیل ِ پیوند ِ ما نیز همین ایرانی‌بودن‌مان است. زبان ِ مادری‌ی ِ آقای براهنی شاخه‌ای از گروه ِ زبان‌های ِ"ترکی" (اوغوز) است و زبان ِ مادری‌ی ِ من "شاخه‌ی اصفهانی‌ی ِ زبان ِ فارسی" است (که با فارسی‌ی ِ رسمی و معیار، تفاوتهای ِ معینی دارد). اما "فارسی‌ی ِ رسمی و معیار" زبان ِ مشترک ِ فرهنگی ی ِ ماست و کتاب‌ها و گفتارهای یکدیگر را به این زبان می‌خوانیم و پل ِ پیوند ِ ما و همه‌ی ِ دیگر ایرانیان، همین زبان است."(1)
آذربایجان ایجتماعیتینده دئییلر: "بیر میللتین جماعت امامی بئله اولارسا، وای اولسون اونون عوامی نین حالینا" دوغرودان دا فارس آیدینلاری جلیل دوستخواه لار اولسا، فارس عادی اینسانیندان نه گؤزلمک و اومماق اولار؟ ائله بو اساسدا کئچمیش 80 ایلده ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس تشکلاتلاری، اؤزلرینی ایران تشکیلاتلاری دئیه ایجتماعیته سیریماغا چالیشدیقلاری نین تانیغی اولموشوق. بیلیندیگی کیمی بیلیم دونیاسیندا Selbst Determination "اؤزونو تانیملاما" دئیه بیر دئییم وار. بو دئییمه اساساً آذربایجانلی نین کیم اولدوغونو آذربایجانلی بلیرلمه لیدیر. آذربایجانلیا فارس شوونیستی نین سن تورک دئییل سن دئمه سی، اینسانلیق مقوله سی آچیسیندان "اؤزونو تانیملاما" مقوله سینه ترس دوشر. دئمک، فارس عوامفریبی نین من فارس دئییل، سن ده تورک دئییل سن دئمه سی تورکون کیم اولدوغو Selbst Determination "اؤزونو تانیملاما" حاققینا تجاووز کیمی قلمه آلینمالیدیر. بیر فارس من فارس دئییلم دئدیگی حالدا اونون حاکیم دیل و مدنیتی بیر قاتیل کیمی باشقا دیل و مدنیتلری اؤز ایسارتینده توتاراق اونلاری اؤزونده اریتمه دن چکینمز. بو مسئله نی فارس دیل و مدنیتی اؤزلوگونده دئییل، فارس شوونیستلیگینی حاکیم ساخلاماغا چالیشان، آنجاق من فارس دئییل، ایصفهانلی، کیرمانلی، شیرازلی و ساییره یئرلی سی یم دئیه ایجتماعیتی آلداتماغا چالیشان ذات عالیلر حیاتا کئچیرمگه چالیشمیش و چالیشارلار. بونلار شونیست، راسیست و ایستعمارچی قووه لر ساییلمالیدیرلار. دئمک، آذربایجانلی نین دیلینی اوغوز تورکچه سی، اؤزونو تورک تانیماماق دا فارس فاشیستلری نین "هنر پیش ایرانیان است بس!" مقوله سی ایله ایضاح ائدیلمه لیدیر. دئمک، فارس راسیستلری میللی منلیک و کیملیکلری دانماقدا هنر صاحیبی "هنرمند" ساییلمالیدیرلار. اوسته گؤروندوگو کیمی جلیل دوستخواه دا شییادلیق ایله فارس دیلینی آذربایجان تورکونه بیر میللی دیل دئیه تحمیل ائتمه سیاستی نین طرفداریدیر. جلیل دوستخواه گئنه ده یازیر:
" ما در ایران "ترک" نداریم؛ بلکه بخشی از مردم ِ میهن‌مان "ترکی زبان" اند."(1)
گؤروندوگو کیمی آذربایجانلیلاری تورک دیللی، آنجاق تورک تانیماماق فارس راسیستلیک مقوله سینه اساسلانیر. بو راسیستلیک مقوله سی اساسیندا آلمان نازیستلری 6 میلیوندان آرتیق اینسانین اؤلومونه شراییط یاراتدیلار. 21 اینجی عصیرین قورتولوش عصیری اولدوغونو نظره آلاراق بو فارس راسیستلری نین شرریندن قورتولماق فارس ایستعماری آلتیندا اینیلده گن میللیتلرین بیرینجی اینسانی گؤرئو و وظیفه لری حئساب ائدیلمه لیدیر.
قایناقلار:
1 جلیل دوستخواه، مسأله ي ِ آذربايجان يا مسأله سازي براي ِآذربايجان؟!:
http://www.shahrvand.com/FA/Default.asp?Content=NW&CD=PL&NID=14#BN1080
2 عبدالکریم مشایخ، هفته نامه جنوب- بوشهر، هلندیان در خلیج فارس:
http://www.nasimjonoub.com/articles/article.asp?id=2164
3 آدی کئچن مقاله، فلسفي، نصرالله، سياست خارجي ايران در دوران صفويه، سازمان کتاب‌هاي جيبي، تهران،چاپ دوم، 1342، ص 206
4 آدی کئچن مقاله، وادالا، ر.، خليج فارس در عصر استعمار، ترجمه: شفيع جوادي، کتاب سحاب، تهران، چاپ دوم، 1364،ص 44
5 آدی کئچن مقاله، فلور، ويلم، هلنديان در جزيره خارگ، ترجمه ابوالقاسم سري، انتشارات توس، تهران چاپ‌اول، 1371، ص 21.
6 آدی کئچن مقاله، پري، جان، ر، کريم خان زند، ترجمه محمدعلي ساکي، نشر نو، تهران، چاپ اول، 1368، ص227.
7 آدی کئچن مقاله، - A Chronicle Of The Carmelites in Persia , London,-1939, p 1089. 7 - نيبور، کارستن، سفرنامه نيبور، ترجمه پرويز رجبي، انتشارات توکا، تهران، چاپ اول، 1354،ص 185.
8 صمد وورغون، آذربایجان، یاندیریلان کیتابلار.
9 سهیل تقدیم میکند:چه کنیم که سوسکها سوسکمان نکنند:
http://www.iran-newspaper.com/1385/850222/html/children1.htm#s614994
10 تاج الموک: من 57 سال در كوران حوادث سياسی ريز و درشت ايران بودم:
http://www.peiknet.com/1384/hafteh/04azar/hafteh_page/50taj.htm
ایشیق سؤنمز 01.07.2006