سیدجواد میری نین "تقلیل ملیت به زبان" آدلی یازیسینا باخیش!

سیدجواد میری علی شریعتی نین "ایران فرهنگی"، داها دوغروسو فارس ایستعمارچیلیغی اساسیندا تئوریزه ائتدیگی گؤروشلریندن یولا چیخاراق ملت آنلاییشیندا "دیل" فاکتورونو فرعی و جنبی قلمه آلاراق تاریخ و جغرافیا آنلاییشلارینی دا ملت آنلاییشیندا تعیین ائدیجی حئساب ائتمیش. سیدجواد میری، محمود افشار یزدی نین گؤروشلرینی نقد دئیه ایرانیت آچی و زاویه سیندن او گؤروشلرده دوزلیش ائتمگه چالیشمیش، اوخویوروق:

" ... افشار زبان ترکی را زبان محلی می‌خواند و زبان فارسی دری را زبان ملی و در ادامه هیچ تمایز مفهومی بین مفاهیم «ملی» و «عمومی» و «ادبی» قائل نمی‌شود. به سخن دیگر، در این روایت مفهوم «ملی» بدرستی مفهوم‌سازی نشده است. به نظر من، ملیت مؤلفه‌های متنوعی دارد و ملیت ایرانی نیز از این قاعده مستثنی نیست"[i].

اوسته گؤروندوگو کیمی سیدجواد میری نین محمود افشار یزدی-یه توتدوغو ایراد، فارسچانی فارس اولمایان ملی توپلوملار اوچون ده "ملی" قلمه آلماسی ساییلار. بونو دا ایران ممالیکی محروسه نین بیر چوخ یئرلرینده تورکلر یاشادیقلارینی و تورکچه نین فقط محلی بیر دیل اولمادیغینی ایلری سورمکله ایضاح ائدیلر، آشاغیدا بو دوغرولتودا اوخویاجاییق. سیدجواد میریدن محمود افشار یزدی نین گؤروشلری اوزره گئنه ده اوخویوروق:

"... برای مفهوم‌پردازی ملیت ما باید ابعاد متنوعی چون تاریخ مشترک، پیوستگی فرهنگی و جغرافیای مشترک را در کنار «زبان» قرار دهیم والا تقلیل ملیت به زبان نه تنها ملیت را تقویت نمی‌کند بلکه آن را در معرض خطرات سترگ قرار می‌دهد"[ii].

اوسته گؤروندوگو کیمی سیدجواد میری فارس و تورک توپلومو آراسیندا "پیوستگی فرهنگی" دئیه اورتاق مدنیت باغلارینی قابارتماغا چالیشمیش. سیدجواد میری اؤز گؤروشونه "تاریخ" و "جغرافی بؤلگه" اورتاقلیغینی دا دخیل ائتمکله دیل مسئله سینی ملیت باخیمیندان تعیین ائدیجی حئساب ائتمه میش. بو اساسدا علی شریعتی نین "ایران فرهنگی" آنلاییشی سیدجواد میری لرین روحونا هوپموش مقامدا یئر آلمیش. دئمک، سیدجواد طباطباییلر ایرانیت آنلاییشینی فارس اولمایان ملی توپلوملار اوچون "ایرانشهر" و "فارس دیلی" دئیه تحمیل ائتمگه چالیشارکن سیدجواد میریلر "اورتاق تاریخ" اورتاق جغرافی بؤلگه" و "ایران فرهنگی" آنلاییشی اساسیندا فارس اولمایان ملی توپلوملاری فارس ایستحماریندا ساخلاماق اوچون دوشونجه و فیکیر یئریتمگه چالیشمیش. سیدجواد میریدن گئنه ده اوخویوروق:

"... به عبارت دیگر، ملیت ایرانی مبتنی بر زبان فارسی نمی‌تواند تحدید شود و از این روی است که زبان فارسی به‌عنوان «زبان رسمی» در میثاق جمعی ایرانیان پذیرفته شده است و دیگر زبان‌ها هم رسمیت ادبی و عمومی دارند و هم برسازنده «زندگی روزمره» هستند"[iii].

اوسته یاغلی و قالین یازیلمیش "دیگر زبانها هم رسمیت ادبی و عمومی دارند و هم بر سازنده »زندگی روزمره« هستند" ایفاده سینی انسان اوخودوقدا بو ادبی و عمومی رسمیت هانکی ایراندا و اونون اداره چیلیک سیستیمینده، فارس اولمایان دیللر اوزره قبوللوق گؤرر سورقو و سوآلی انسانی چاش باش قویار!! مشروطه انقلابی نین نتیجه سینده هرهانکی بیر دیل حتی فارسچا قانوندا "رسمی" دئیه یازیلمامیش. یالنیز انقلاب ایسلامی نتیجه سینده یازیلمیش جمهوری اسلامی نین اساس قانونوندا فارسچا رسمی دئیه قلمه آلینمیش. بو دا پهلویلر زامانی فارسچانین فارس اولمایان ملی توپلوملارا تحمیل اولونماسی، فارس اولمایان ملی توپلوملارین ملی بیلینج و شعورونون باسدیریلماسی و تحمیق اولماقلاری نتیجه سینده اولموش. سیدجواد میریدن اوخویوروق:

"به تعبیر صریح‌تر، من تقسیم‌بندی سیاسی امر زبانی را به «محلی» و «ملی» نمی‌پذیرم و به جای آن امر زبانی را به‌صورت دیگری مقوله‌بندی می‌کنم که برآمده از بینش شناختی و بینش زبانی و مبتنی بر تجربه اتنوگرافیک زندگی روزمره است که در آن زبان ترکی برخلاف گفته افشار زبانی فقط محلی نیست بلکه در تمامی ایران زبان ترکی محل بازنمایی دارد و محدود در حدود استان آذربایجان نیست"[iv].

اوسته گؤروندوگو کیمی سیدجواد میری فارسلیغین "قرمزی خطی و ملی" ساییلدیغی فارسچانین اؤزونون محلی بیر دیل اولدوغونو قلمه آلماغا جرأت ائتمگه رک "تجربه ائتنوگرافیک" دئیه خلط مبحث ائتمگه چالیشمیش. سوروشولار: -هانکی ائتنوگرافیک تجربه؟ ائتگرافی اتنولوژی (مردمشناسی) بیلیمینده بیر سایاق و مئتود ساییلار. ائتنوگراف بیر شخص، بو سایاق و مئتود ایله هر هانکی بیر ملی توپلومون عضولریندن یازیلی بیلگی و معلومات توپلاراق او توپلومون اوزرینده قضاوت ائتمگه و هانکی توپلوملار ایله قارداشلیق باغینی و مدنی ایلیشگیلری بللی ائتمگه چالیشار. دئمک، ائتنوگراف بیر توپلومون اجتماعی، سیاسی تشکیلاتلاری و ائله جه ده بیر جامعه نین عضولری نین آلدیقلاری مدنی اتکی و تأثیرینی یازماغا و اونلاری باشا دوشمگه و آنلاماغا چالیشار. بو ساییلمیش اساسلاردا آذربایجان تورکلوگو فارس حاکیمیتچیلیک کولتورونون باسقیسی آلتینا آلینمیش دئمک بیله آذربایجان تورک توپلومونو اؤز تورکلوگوندن ائده و فارس ملتی نین ترکیب حیسسه سی ائده بیلمز. دئمک، ایران ممالیکی محروسه سی چوخ دیل و مدنیتلی بیر ممالیکی محروسه ساییلار. بو ممالیکی محروسه اوزرینده بوگون فارسلیق حؤکومت ائدر. بو مسئله نی ایفاده ائتمگه جسارتی اولمایانلار اؤزلرینی سیاسی مسئله لرده معذور قلمه آلمالیدیرلار. ترس دورومدا ایران فرهنگی دئیه علی شریعتی نین فارس ایستعمارچیلیق تئوریلرینی یایماقلا آذربایجان تورکلوگونون داها دا تحمیق اولماسینا یول آچمیش اولارلار. سیدجواد میریدن گئنه ده اوخویوروق:

"... به سخن دیگر، ما چهار صورت از زبان را می‌توانیم مقوله‌بندی کنیم؛ زبان مادری، زبان ملی، زبان رسمی و زبان مشترک. زبان فارسی زبان رسمی ایران است ولی در کنار رسمیت یافتن دیوان‌سالارانه زبان ملی برخی از ایرانیان و زبان مادری بعضی از ایرانیان و زبان مشترک در ایران (و بسیاری از نقاط قاره فرهنگی ایران بوده یا هست) ولی زبان‌های دیگری نیز در ایران هستند مانند کردی، عربی، ارمنی، گرجی و ترکی و بسیاری دیگر که نه تنها زبان مادری برخی از ایرانیان است، بلکه زبان ملی ایرانیان نیز هست..."[v].

اوسته گؤروندو کیمی سیدجواد میری فارسچانی، ائله جه ده باشقا دیللری ده ایرانلیلارین ملی دیلی دئیه قلمه آلاراق خلط مبحث ائتمک زوروندا قالمیش. دئمک، فارسچا تورکلر اوچون ملی دیوانسالارانه دیل قلمه آلینارکن، نه اوچون تورکچه فارسلار اوچون، ایستر فارس حاکیمیتی و ایسترسه ده ایران وطنداشی ساییلان فارس توپلومو اوچون ملی دیل ساییلماز مسئله سینه سیدجواد میریلر جاواب وئره بیلمه میش. بو دا بو ذاتلارین "ایران فرهنگی" دئیه فارسلیق باتلاغیندا توتولدوقلاریندان حئکایت ائدر. سیدجواد میری ملی دیل آنلاییشینی ایضاح ائده بیلمدیگی اوچون کئچمیشده "ملت" کلمه سی نین "امت" آنلام و معناسینا گلدیگینی اورتایا قویماسینا باخمایاراق اؤزونو فارسلیق باتلاغیندان اوزاغا چکه بیلمه میش (باخ اورادا: مفهوم ملی در روایت من با زبان، تحدید نمی‌شود و معتقدم ... ؛ یکی در ساحت پیشامشروطه و دیگری در ساحت پسامشروطه.).[vi]. گؤروندوگو کیمی سیدجواد میری ده تاریخین دؤنگه لرینده ایلیشیب قالمیش، گونوموزدکی اجتماعی و سیاسی مسئله لر مطرح اولدوقدا عافیت طلبلیگی اوستون قلمه آلمیش، اؤزونو تاریخ و جغرافیا اساسلی "ایران فرهنگی" قلمه آلمیش بیر ذات ساییلار. سیدجواد میری وطنداشلیق آنلاییشینی ملت آنلاییشی ایله قاریشدیراراق یازمیش، اوخویوروق:

".... به قول شهید مطهری ما امروز در ایران، ایرانیانی داریم که نه نژادشان آریایی است و نه زبانشان فارسی است پس با تعریف افشار از ایرانیت بسیاری از ایرانیان خارج از مفهوم ایرانیت افشار قرار می‌گیرند و بسا یک تاجیک و افغانی دری زبان هموطن تلقی شوند و این خود معضل دیگری برای افشار ایجاد می‌کند که او را به سوی ایده «مهندسی زبان» سوق می‌دهد که ارتباط عمیقی با «محفل برلین» و سیاست‌های خلوص نژادی آلمان و ایدئولوژی نازیسم دارد که تأثیر عمیقی بر بسیاری از روشنفکران دوران پهلوی متقدم گذاشته و کمتر مورد مداقه قرار گرفته است"[vii].

اوسته گؤروندوگو کیمی، سیدجواد میری ملت آنلاییشینی ایضاح ائتمک اوچون عیرق و نژاد مسئله سینی اورتایا چکمگه و اؤزلرینی آریایی قلمه آلان بعضی ائتنیکلرین بوگونکو ایران ممالیکی محروسه سینده یاشامادیقلاریندان یولا چیخاراق محمود افشارین ملیت آنلاییشینی برلینده کی فارس مدنیت راسیستلیگی محفلی ایله ایضاح ائتمگه، بئله لیکله مختلیف موضوعلاری بیربیرلرینه قاریشدیرمیش اولار. دئمک، تاجیکیستاندا یاشایان فارسلار، تاجیک شیوه سی ایله دانیشدیقلاری، ایرانداکی یاپیق و مصنوعی فارسچا اونلارین جانلارینا سینمادیغینا باخمایاراق، تاجیکلرین کئچمیش الیفبالاری کیریل خطینده اولدوغو اوچون، جمهوری اسلامی حؤکومتی - ییرمی یئدی ایلدیر تهراندا – ایلده بئش یوز مین جیلد فارسچا درسلیک کتابی عرب الیفباسی ایله چاپ ائده رک تاجیکیستان "آموزش و پروش" اداره سینه تقدیم ائدر. ایکی مین یئددینجی ایل یاییلمیش خبرلره اساسا اوگونه دک کئچمیش اون بئش ایلین ایچینده بئله بیر تشبث جمهوری اسلامی مسئوللاری طرفیندن حیاتا کئچمیش[viii]. بونون یانی سیرا "کتاب هدیه ائتمک" آدینا ایراندان اولمازین کتابلاری دؤلت طرفیندن تاجیکیستان کتابخانالارینا گؤنده ریلر[ix]. بو مسئله تاجیکلرین ملی دیل کیملیگی و مدنیتلرینه ضرر گتیره جک دئییل، ایرانداکی فارس حاکیمیتی نین فارسلیق چنبره سینی بؤیوتمک چاباسیندان حئکایت ائدر. قوزئی آذربایجان جمهوریتی مستقیل اولدوقدان سونرا فارسلیق دوشونجه سی و مفکوره سی داشییان ذاتلارب بو جمهوریته بیر طاماع گؤزو ایله باخمایا و مصنوعی اورتاقلیقدان دانیشماغا باشلامیشلار. ایران جمهوری اسلامی مسئوللاریندان باکیدا مسئول اولموش اصغر فارسی نین گؤروشلرینی تسنیم خبرچیسیندن اوخویوروق:

"بر اساس اسناد تاریخی، گستره حوزه تمدنی ایران بزرگ در گذشته تا سرتاسر قفقاز و داغستان ادامه داشت و همین امر منجر به این شده که علایق و فرهنگ کشورهای حوزه قفقاز تحت تأثیر فرهنگ و تمدن ایرانی ـ اسلامی باشد. همچنین اشتراکات فرهنگی، تاریخی و دینی دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان با هیچ یک از دیگر کشورها قابل قیاس نیست. مثلاً؛ بعد از ایران ـ حتی اگر تناسب جمعیتی را هم درنظر بگیریم ـ آذربایجان دومین کشور شیعی جهان است. علاوه بر این روابط فرهنگی ایران و آذربایجان از قدمت و ریشه‌های تاریخی کهن برخوردار است که نشأت گرفته از تاریخ زبان، دین، فرهنگ و آداب و رسوم مشترک و از قرون  گذشته است. همین اشتراکات فرهنگی عمیق است که باعث شده مردم دو کشور در قرابت و نزدیکی فراوانی به سر ببرند. همچنین از نگاه کشورمان، جمهوری آذربایجان تنها یک کشور همسایه نیست؛ بلکه وجود ریشه‌های عمیق فرهنگی و تاریخی بین دو کشور، زمینه‌ها و شرایط مساعدی را برای توسعه و تعمیق روابط فرهنگی بین دو ملت و دولت فراهم ساخته است. وجود اشتراکات فراوان فرهنگی، تاریخی و مذهبی بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان است ..."[x]

اوسته گؤروندوگو کیمی فارس ایستعمارچیلیغی فقط دویقو سؤمورمک ایله مشغول. بؤیوک ایران، ایران مدنیتی، مدنیت اورتاقلیغی.... بو گؤروشلر   سیدجواد میری نین ده " قاره فرهنگی ایران" آنلاییشلاریندا اؤز عکسینی تاپار. فارس مدنیت راسیستلریندن اولموش عباس جوادی ده آذربایجان جمهوریتینده الیفبا دگیشمه سیندن اورک آغریسی ایله یازمیش، اوخویوروق:

"در جمهوری نو استقلال آذربایجان هم مانند کشورهای آسیای میانه .... الفبا هم قرار بود قربانی این شور و شوق کورکورانۀ سیاسی شود. این بار رهبران سیاسی و نویسندگان و دانشمندان جمهوری آذربایجان دل به ترکیه بستند و خواستند بعد از هزار سال الفبای فارسی و بعد از ۶۰ سال الفبای روسی، دوباره به الفبای لاتین برگردند. ... الفبای فارسی نیز اگرچه الفبای هزار سال گذشته آذربایجان بود، اما همچون نماد «واپس گرائی» شرقی و اسلامی جلوه می نمود. ایران هم که در انظار آذربایجانیان قفقاز نمایندۀ خط فارسی بود، هنوز در تب و تاب انقلابی اسلامی قرار داشت"[xi].

برلیندکی "ایرانشهر" و اونون ترجمه سی "ایران فرهنگی" آنلاییشی دا فارسلیغی اساس گؤتورموش و فارس دؤلتچیلیک تئوریسی و نظریه سینه اساس آلینمیش گؤروشلر ساییلار.

اوسته گؤروندوگو کیمی ملت آنلاییشی دیل و مدنیت اساسیندا اولوشموش بیر آنلاییش ساییلدیغینا باخمایاراق سیدجواد میریلر واقعیت ایله دوغرو اوزلشمک ایستمزلر. بلکه ده عوامفریبلیک ائتمک ایسترلر!!

ایشیق سؤنمز، 25.01.2019