علی شریعتی لرین جمهوری ایسلامی حاکیمیتینه یول آچمالاری و اؤزلری ائشیکده قالماق حئکایه سی

بیلیندیگی کیمی علی شریعتی جبهه ملی محفلینه باغلی اولموش. علی شریعتی جبهه ملی محفلیندن علی شاکری زند و علی راسخ افشار واسیطه سی قاویلدیقدان سونرا فارس ملی مذهبی محفلی ایله ایش بیرلیگی ائتمگه باشلادیغینا باخمایاراق مصدقچی قالماغا داوام ائتمیش، بو دوغرولتودا اوخویوروق:

"اکنون خوشبختانه همان طور که دکتر مصدق تز اقتصاد منهای نفت را طرح کرد تا استقلال نهضت را پیگیری کند و آن را از بند اسارت و احتیاج به کمپانی استعماری سابق آزاد کند تز اسلام منهای آخوند در جامعه تحقق یافته است و این موفقیت موجب شده است که اسلام از چارچوب تنگ قرون وسطایی و اسارت در کلیساهای کشیشی و بینش متحجر... آزاد شده است"[1].

اوسته گؤروندوگو کیمی علی شریعتی "اسیرلیک زینجیریندن و ایستعمارچیلیق شرکتیندن آزاد ائتمک" ایفاده سینی ایشلتمکله محمد مصدقی بیر قورتولوشچو قلمه آلماغا چالیشار. محمد مصدغین مأموریتی ایسه کومونیستلیک قارشیسیندا آمریکا بیرلشمیش دؤلتلری ایله انگلیستانی ایران ممالیکی محروسه سی اوزره یئر دگیشمه سیندن باشقا هر هانکی بیر ماهیت داشیمامیش. نفتین سؤزده میللی اولما و یا "الغای قرارداد نفت جنوب" مسئله سی بیرینجی دفعه محمد ساعد ماراغالی حکومتی و سونرا غلامحسین رحیمیان (قوچان میللت وکیلی) طرفیندن اورتایا آتیلماسی نین آلتینی چیزماق اینگیلتره نین بؤلگه ده کی موقعیتی نین ضعیفله دیگینی و بئله لیکله نفتین میللی اولماق دوشونجه سی محمد مصدقه دئییل، سیاست ایجابیندا بؤلگه-ده آمریکانین گوجلنمه سی ایله ایضاح ائدیلمه لیدیر. دئمک، نفت امتیازینی اینگلیسلردن آلماق و آمریکالیلارا وئرمک فیکری بیرینجی دفعه محمد ساعد ماراغالی حکومتی طرفیندن اورتایا قویولموش. بو مسئله ده محمد سعید ماراغالی اؤز باشینا دئییل، آمریکا بیرلشمیش شتاتلاری نین بؤلگه ده نفوذونون آرتماسینی باشا دوشن اینگیلتره مقاملاری دا بو قناعته گله رک بو مسئله نی محمد ساعد مراغالی حکومتینه ائشیتدیرمیشلر دئیه قبول ائتمه لی ییک (اونسوز دا آمریکا بیرلشمیش شتاتلاری نین شیرکتلری ایران نفتینی اله کئچیرمک اوچون تشبث ائتمیش و آمریکالیلار مصدقی آشاغیدا گؤره جگیمیز دک حاکیمیته گتیرمگه قرارلی ایمیشلر). محمد ساعد ماراغالی بو مسئله نی "تحریم مذاکرات نفت" باشلیغی ایله اورتایا آتمیش. غلامحسین رحیمیان، قوچان میللت وکیلی خاریجی شیرکتلره وئریلمیش نفت امتییازی نی "الغای قرارداد نفت جنوب" باشلیغی آلتیندا تهران نین میللی مجلیسینه تسلیم ائده رک بو طرحین قبول اولماسینی ایسته میش. طرح بئله ایفاده اولونورموش:

" ماده واحده مجلس شورای ملی ایران اعتبار نفت جنوب را که در دوره استبداد به شرکت دارسی واگذار شده و در موقع دیکتاتوری آن را نیز تمدید و تجدید نمودند به موجب این قانون الغاء می‌نماید"[2]. محمد مصدق ایسه میللت وکیلی اولاراق بو تکلیفی زامانیندا قبول ائتمکدن و قول چکمه سیندن بویون قاچیرمیش[3]. محمد مصدق اینگیلتره یانلی عملینی او زامانکی مطبوعاتدا بئله توجیه ائتمگه چالیشمیش:

"در جواب آن‌هایی که اعتراض می‌کنند چرا طرح قانونی الغایی قرارداد جنوب را امضاء نکرده‌ام عرض می‌نمایم که تصویبات مجلس بر دو قسم است ایقاع و عقد و قسمت مهم تصویبات مجلس ایقاعات است نظر بر این‌که هر قراردادی 2 طرف دارد و به ایجاب و قبول طرفین منعقد می‌شود لذا تا طرفین رضایت به الغاء ندهند قرارداد ملغی نمی‌شود و نویسنده محترمی که در یکی از روزنامه‌ها اظهار عقیده می‌کند همان‌طور که مجلس قانون فروش املاک موقوفه را ملغی کرد همان‌طور هم می‌تواند قرارداد شرکت نفت انگلیس و ایران را الغاء کند، قیاس مع‌الفارق است مجلس نمی‌تواند قانونی را که ارزش و اعتبار عهود بین‌المللی دارد بدون مطالعه و فکر و به‌دست آوردن راه قانونی الغاء نماید"[4].

تاریخی قایناقلاری دریندن ایزله دیکده و بؤلگه ده کی اولایلار اوزره دوراقلادیقدا سؤزده "نفتین میللی اولما (ملی شدن نفت)" موضوعسو آمریکا بیرلشمیش شتاتلاری نین یاخین و اورتا دوغودا حوضوری نین آرتماسی و اینگیلتره نین بو بؤلگه ده نفوذی نین آزالماسی و اؤز ایچینه دوغرو گئریلیم سیاستی ایزلمه سی و روسیه سؤیئتلیگی قارشیسیندا آمریکا بیرلشمیش شتاتلاری نین داها قاباریق و هئژمون سیاست یئریتمه سی ایله ایضاح ائدیلمه لیدیر. اینگیلتره طمع دیشینی ایران ممالیکی محروسه سیندن چکدیکدن سونرا محمد مصدق حکومت باشینا گتیریله رک جبهه میللی عضولری ایله مشورت ائتمه دن وزیرلری نین بیر چوخونو کئچمیشده کی حاکیمیت آداملاریندان سئچه رک حکومت پروقرامیندا آشاغیداکی بندلره ده یئر وئرمیش: 

"1- اجراى قانون ملى شدن صنعت نفت در سراسركشور (كه قبلا تصويب شده بود). 2- اصلاح قانون انتخابات مجلس شوراى ملى وشهرداريها"[5].

محمد مصدق حاکیمیتده اؤز موقعیتینی برکیتمک اوچون زامانیندا رضا خانا ائتدیگی کؤمک یئرینه رضا شاهین اوغلو محمدرضادان کؤمک اوماراق ساواش وزیرلیگی پوستونو محمدرضادان ایستمگه قالخارکن محمدرضانین بو مسئله ایله راضیلاشماماسی محمد مصدقی بوجاغا سیخیشدیراراق اونو ایستعفا ائتمک معذوریتینه زورلامیش. محمد رضا شاه اؤز خاطیراتیندا بو مسئله اوزره یازیر:

"در ۲۲ مرداد سال ۱۳۳۲، احکام انفصال مصدّق از مقام نخست وزيری و انتصاب سرلشگر زاهدی بجای وی را امضاء کردم و مأموريت خيلی دقيق ابلاغ احکام را به سرهنگ نعمت الله نصيری - فرمانده گارد شاهنشاهی- محوّل نمودم. شرح اتّفاقاتی که برای سرهنگ نصيری در انجام اين مأموريت، پيش آمده بود، حکايتِ «سه تفنگدارِ» آلکساندر دوما را بياد من می آوَرَد، با اين تفاوت که داستانِ دوما، افسانه ای بيش نيست ولی ماجرای سرهنگ نصيری يکی از وقايع حقيقی تاريخ معاصر است. پس از آنکه سرهنگ نصيری از رامسر به کاخ سعدآباد رسيد، ابتداء عازم ابلاغ فرمان من به سرلشگر زاهدی گرديد. بايد اين نکته را يادآور شوم که زاهدی از طرفداران نزديک مصدّق و زمانی وزير داخلهء دولت او بود و در اوايل دوران زمامداری رزم آراء، سِمتِ رياست کل شهربانی را داشته و در انتخاب مجدّد مصدّق به نمايندگی مجلس، کوشش هاکرده بود. زاهدی در آن موقع در نزديکی های تهران [مخفی] بود ولی جز چند تن از دوستان نزديکش، کسی از محل اقامت وی - که هر روزه آن را عوض می کرد - اطلاع نداشت، زيرا او بی پروا از عملیّات بی رویّـــهء مصدّق انتقاد کرده بود و يکبار دستگير شده و پس از آزادی، چون تأمين جانی نداشت، در مجلس متحصّن گرديده بود. پس از ترک تحصّن، ناگزير بود در خفا بسر بَرَد. سرهنگ نصيری با کمکِ واسطه های مختلف به سرلشگر زاهدی دسترسی يافته و فرمان مرا به وی ابلاغ نمود .... زاهدی به سرهنگ نصيری دستور داده بود که حتّی الامکان، فرمان را بدون واسطه به شخصِ مصدّق ابلاغ کند و رسيد دريافت دارد تا نتواند بعداً وصول آنرا منکر شود. ضمناً خودِ من نيز قبلاً به نصيری تأکيد کرده بودم مراقب باشد که هيچگونه آسيبی به مصدّق وارد نيايد"[6]. مسئله توپلوما آیدین اولمادیغی و محمد مصدیق خالق گؤزونده بیر بت کیمی دگر تاپدیغی اوچون آمریکا بیرلشمیش دؤلتلری نین ائلچیسی، هئندیرسون محمد رضا شاهین مصدق علیهینه شیددت اویقولامایاجاغی دوغرولتوسوندا یازیر:

" .. زندانی کردن مصدّق يا حتّی مرگ او به دست بلوائيان تهران، از مصدّق يک شهيد خواهد ساخت و سرچشمهء دردسرهای جدّی در آينده خواهد شد"[7].

اوسته کی دوشونجه و فیکیره اساساً اینگیلتره و آمریکا بیرلشمیش شتاتلاری نین ائلچیلری محمد مصدقین توخولمازلیغینی بیر داها وورقولامیشلار. محمد مصدق ایسه بو توخونولمازلیقدان فایدالانماغا دوشونه رک حسین مکّی و کریم سنجابی ایله دانیشیغیندا صدارت پوستونو تحویل وئرمک ایسته مه دیگینه داییر حسین مکّی یه آشاغیداکیلاری ایفاده ائتمیش، حسین مکی:

" وقتی [از نزد شاه] برگشتم نزدِ مصدّق، به او گفتم: آقای دکتر مصدّق! اين شخص [شاه] تا حالا مثلِ موم در دست شما بوده و هر چه گفتيد انجام داده ... حالا چرا بودجــهء دربار را زديد؟ ... کاری نکنيد که برود و با خارجی ها سازش کند و با يک کودتا شمار ا سرنگون کند ... [مصدّق] گفت: «آن کسی که بتواند کودتا کند، من با لگد او را بيرون می کنم"[8].

کریم سنجابی، محمد مصدقین کابینه سینده کی معاریفلیک وزیری و دوشونجه یاردیمچیسی اولاراق محمد مصدقه آشاغیداکیلاری دئمیش:

 "  ...  اگر شما مجلس را ببنديد، در غياب آن، ممکن است با دو وضع مواجه شويد: يکی اين که فرمان عزل شما از طرف شاه صادر بشود، ديگر اين که با يک کودتا مواجه شويد، آن وقت چه می کنيد؟ - مصدّق گفت: "شاه، فرمان عزل مرا نمی تواند بدهد و بر فرض هم بدهد ما به او گوش نمی کنيم ...". سنجابی در پاسخ به اين سئوال که آيا مطابق قانون اساسی، در غياب مجلسين، شاه حقّ ِ صدورِ فرمان عزل نخست وزير را دارد؟ پاسخ می دهد: شاه حق صدور عزل نخست وزير را دارد!"[9].

اوسته گؤروندوگو کیمی محمد مصدق خاریجی گوجلره حددن آرتیق گووندیگی و اؤز زامانیندا مجلیس تصویبیندن کئچدیگی قانونلاری چئینه دیگی اوچون حاکیمیت باشقانلیغیندان اوزاقلاشماق زوروندا قالاراق مجلیس قوام سلطنه یه گوونج سسی (رأی اعتماد) وئرمه لی اولموش. بئله لیکله قوام صدارت پستی نی (نخست وزیرلیگی) اله آلمیش. بونلارا باخمایاراق محمد مصدق آیت الله کاشانی نین قولتوغونا سیغیناراق بیر چوخ شهرلرده خالق مصدقی دستکله مک اوچون گؤستریلر یولا سالینمیش. بئله لیکله تیر آیی نین اوتوزوندا باش وئرمیش اولایلار سونوجوندا شاه قوام سلطنه نی ایشدن اوزاقلاداراق محمد مصدقی بیر داها حاکیمیت باشینا گتیرمک زوروندا قالمیش. محمد مصدق حکومت باشچیسی اولدوقدان بیر موددت سونرا شاها گیزلی (محرمانه!!) سفر دوزنله دیگی اوچون بو عمل آیت الله کاشانی نین اعتیراضی ایله اوزله شه رک بیر چوخ شهرلرده مصدق حکومتی علیهینه اعتیراض نماییشلری دوزنلنمیش[10].

علی شریعتی نین بئلنچی پوپولیست و آیدین گؤرونر یاخلاشیمی بیر چوخ دینچی، دینسیز و ائله جه ده حاکیمیت مأمورلاری انسانلارینی اؤز یانچیسی ائتمه سینه یول آچمیش. علی شریعتی 1352 اینجی ایل توتولدوقدان سونرا ایستر اوخوموش کسیم و ایسترسه ده دؤلت داییره لری آراسیندا اؤزونه یئر آچماغا و 1354 اونجو ایل شاهلیق زندانیندان آزاد اولماغا باشارمیش. بئله لیکله 1355 اینجی ایل کیهان گؤنده لیک قازئتینده "ایرانیت" دئیه فارس شعوبیه چیلیک گؤروشلرینی چاپ ائتمگه نائیل اولموش. بو مقاله لری مرتضی مطهری آیت الله خمینی-یه یازدیغی مکتوبوندا "شایسته است که نام آن را فلسفه (حزب) رستاخیز بگذاریم" دئیه اشاره ائتمیش[11]. علی شریعتی نین بئلنچی پوپولیست چیخیشلاری موسی خیابانی اوزره ده اؤز اتکی و تأثیرینی قویموش. احمد هاشمی نژاد آدلی بیر مجاهد تانیق و شاهد اولاراق موسی خیابانی نین زنداندا 1355 اینجی ایل بیر روحانی-یه آشاغیداکی دئدیگینی ائشیتمیش، اوخویوروق:

"ما احتياج به شما روحانيون نداريم و شما بوديد كه دنباله رو ما بوديد. الآن هم شما هستيد كه بايد به دنبال ما حركت كنيد"[12].

بئله لیکله هامان ایل، 1355 اینجی ایل زنداندا اولان روحانیلر او جمله-دن ربانی شیرازی، طالقانی، مهدوی کنی، انواری، منتظری، گرامی، لاهوتی، هاشمی رفسنجانی شاهلیق زندانیندا مسلمان و مارکسیستلرین بیر آرادا یاشادیقلاری علیهینه فتوا وئرمیشلر، اوخویوروق:

"با توجه به زيان هاي ناشي از زندگي جمعي مسلمان ها با ماركسيست ها، اعتبار اجتماعي كه به اين وسيله آنان به دست مي آورند و با درنظر گرفتن همه جهات شرعي، سياسي و با توجه به حكم قطعي نجاست كفار از جمله ماركسيست ها، جدايي مسلمان ها از ماركسيست ها در زندان لازم و هرگونه مسامحه در اين امر موجب زيان هاي جبران ناپذير خواهد شد"[13].

علی شریعتی شیعه لیگی فارسلیغا اویونجاق ائتمیش مجاهد و فرقان کیمی آخینلاری نظره آلاراق "تئز اسلام منهای روحانیت" گؤروشونده بئله ایفاده ائتمیش:

"من از وقتی امیدوار شدم که اسلام به جایی رسیده که از انحصار روحانیت خارج شده است. ببینید، الان درست است که هنوز قدرت اساسی و زیاد باز دست روحانیت رسمی است – دست همین مرجع است – ولی اسلام از درون نسلهای غیر رسمی، فداکاران، فدائیان و واقعا عاشقانی پیدا کرده که هیچ انتظاری نمی رفت و آنها بدون اینکه در این چهارچوب "پول" و "دین" محصور باشند، عاشقانه اسلام را حس کرده اند و زمان را حس کرده اند و جهت تاریخ را حس کرده اند و الان می بینیم که چهره اسلام را در سطح جهانی عوض کرده اند، و با مرگ روحانیت رسمی ما، اسلام خوشبختانه نخواهد مرد"[14]. گئنه ده داوام ائتمیش:

"اسلام فردا، دیگر اسلام ملا نخواهد بود؛ اسلام قم و مشهد نیز تغییر خواهد کرد... نیروی مذهب از هم اکنون دیگر در اختیار این متولیان رسمی و ارثی نیست"[15].

اوسته گؤروندوگو کیمی علی شریعتی اؤزونو اسلامشناس و جامعه شناس قلمه آلماسینا باخمایاراق جامعه نین روحوندان بیله خبری اولمامیش. بئله لیکله جامعه-ده آیدینلاشما ایشی آپارمادان، مختلیف دیل و مدنیت صاحابلاری نین ملی و مدنی مسئله لرینی دانماق و انکار ائتمکله خالقی عوامفریبلیگه دورتمگه چالیشمیش. نتیجه اعتباری ایله آیت الله خمینی چوخ زامان کئچمدن بیر شایعه اولاراق آیدا گؤرونموش. دئمک، علی شریعتی گنج بیر مؤلیف اولاراق مهره لرینی یاخشی اویناماغا چالیشمیش بیر فارس شعوبیه چیسی اولموش. جمهوری اسلامی حاکیمیتی نین دؤردونجو کانالیندا بیله "روزنه" آدلی پروقرامدا علی شریعتی بیر داها اله آلیناراق اوندان فارسلیق اوچون بت دوزتمگه چالیشارلار. بو گؤروشون بیرینجی پروقرامی 1397/4/20 تاریخینده جمهوری ایسلامی تلویزیونوندان یاییلاندی. بو دئدیکلریمیزه باخمایاراق علی شریعتی پوپولیست بیر مؤلیف اولاراق کلمه لر ایله یاخشی اویناماغا و پهلوی شاهلیغی دیکتاتورلوغونداکی تحمیق اولموش اوزدن ایراق آیدین کسیمی ده انقلاب ایسلامی قطاری ایله هم جهت ائتمه سینه باشاردیغینا باخمایاراق انقلاب ایسلامی دئیه تئوکراسی روحانیت باشلاریندا آیت الله خمینی شاهلیق مقامی نین یئرینه اوتوردوقدان سونرا علی شریعتی دوشونجه سی راحاتجاسینا یاییلماغا ایمکان تاپماسینا باخمایاراق بیلیک یوردلاریندا (دانشکاهلاردا) علوم انسانی  یئرینه تئوریزه اولموش امامیلیک گؤروشو (فقه امامیه) اوتوردولدوغو اوچون دونیا چاپیندا علوم انسانی دئیه تانینمیش آنلاییش دا بؤیوک یئنیلگه یه و هزیمته اوغرامیش. بئله لیکله علی شریعتی گؤروشلریندن پای آلمیش و مختلف یؤنلرده اؤزلرینه دونیا گؤروشلری اولوشدورموش سیاسی قوروپلار و تشکیلاتلار بؤیوک یئنیلگه یه و هزیمته اوغرایاراق تجرید وضعیته دوشموشلر.

ایشیق سؤنمز، 08.03.2019