علی شریعتی لرین جمهوری ایسلامی حاکیمیتینه یول آچماقلاری و اؤزلری ائشیکده قالماق حئکایه سی 2

هومانیسم

علی شریعتی حاکیم اولان توپلوملارین منطیقیندن یولا چیخاراق هومانسیت مقوله سی نین ده گؤز بویاما اولدوغونو و دولاییللی اولاراق "ایرانلی" دئیه فارس کیملیگیندن (فارس دیل و مدنیتیندن) مؤحکم یاپیشمانین "ملتلر آراسی انسانلیق" موضوعسوندا داها دا واجیب اولدوغونو وورقولامیش، اوخویوروق:

"ملتلر آراسی انسانلیق: ملتلر آراسی قاباریق (برجسته)  هومانیست انسان برتراندراسئل، فیلسوف، ریاضیاتچی، انسان حاقلاری یانچیسی "یئنی اومودلار" آدلی کیتابیندا یازمیش: - "اؤرنک اوچون نفت  دونیانین هر هانکی بیر بوجاغیندا یئردن چیخماسینا باخمایاراق هئچ بیر ملتین انحصاریندا دئییل، بوتون بشرلیگه و انسانیته عاییددیر. طبیعت نفتی بیر ماده اولاراق عصرلر ایچینده تؤرتمیش. نفت صنعت و مدنیتین روحو ساییلار. نفت هرهانکی بیر تورپاقدا اولماسینا باخمایاراق او توپراق صاحابلارینا عایید دئییل، ... ". سن اؤزون بو قیسا سؤزدن اوزون و گئنیش بیر حدیث اوخوماغا چالیش!. ملتلر آراسی هومانیسمه (هومانیسم بین الملل) گؤره بشرلیک و انسانین اصیل اولماسی فلسفه سی نین خلاصه سی صنعتین مدنیلشمیشلرین الینده اولماسی و نفتین ده بو مدنیلشمیش یاخشی انسانلارا وئریلمه سی لازیم ایمیش. بو انسانچیلیق معامیله سی نین سونوندا بیزی نه تعصبلندیره بیلر؟ مقدس انسانلیق حیسسی باخیمیندان بیز ده بشر توپلومونا باغلی اولدوغوموز اوچون انسانلیق کرامتی توخونولماز دئیه اونلار ایله هئچ بیر فرقیمیز یوخدور! چوخ تعجبلو! ملتلر آراسی انسانچی نین نه پیسلیک ایله ایستعمارچیلیق قینیندان باش چیخارماسینی گؤروروک. او ایستعمارچیلاردان داها دا پیس دانیشار. اَن آزی ایستعمارچی سؤزده اؤزونو مدنی قلمه آلار و اؤز مدنیتینی باشقا توپلوملارا وئرمگی دیله گتیرر. هومانیسم ایسه ایفاده ائدر: - بیز مدنیییک. سن نفتینی بیزه باغیشلا! تاریخده چوخلو مقدس شعارلار فاجعه لره یول آچمیش. ایستعمارچی گوجلر آسیایا، آفریقایا ملتلرین دیرنیشینی قیرماق و سیندیرماق اوچون یولا دوشرکن بیر چوخ ازیجی و داغیدیجی وسیله لرینی انسانلیق سؤزلری ایله اؤرت باسیر ائتمگه چالیشدیغینی هامی یاخشی بیلیر. ایستعمار ملتلر آراسی انسانلیغی و انسانلارین بیرلیگی و دیرنیشلرینی "تعصب" آدلاندیرمیش. بئله لیکله ایستعمار هؤرولموش دیوارلاری ییخاراق مستعمره یه معروض قالمیش توپلوملارا گیرمیش و سوخولموش. تأسف ائدیجی بوراسیدیر: -  بیر سایدا دونیا چاپیندا سرحدلرین فیکرینده اولان ایچریده کی انسان سئور بیلگینلر ده بیر انسان سئور اولاراق بو شخصه سرحدلرین قالدیریلماسی و بشریتین بیرلشمه سی اوچون کؤمک ائتمیشلر. ملتلر آراسی انسانلیق امپریالیسم گوجلرین قامتینه قیزیلدان توخونموش بیر گئییم ساییلار. بو گئیم ایله ایستعمارچی و ایستعمارا معروض قالان توپلوملار آراسیندا قارداشلیق آنلاشماسی حیاتا کئچر!"[1]

علی شریعتی اوسته داها بیر اؤنملی و اهمیتلی مقاما ایشارت ائتمیش. او دا حاکیم توپلومون دوشونورلری و متفکرلری و اونلارین خدمتینده اولان مدنیت راسیستلری نین محکوم توپلوملاری بنده چکمک تئوریلری و دوشونجه لری ساییلار. بو باخیمدان علی شریعتی ده "ایرانیت" مقوله سی نی "شیعه لیک"، "فارسلیق" و "روح ایرانی و آریایی" دئیه اؤزونو قلمه آلدیغی باشقا ایستعمار یانچیسی گوجلردن و سؤمورگه عامیللریندن آییرد ائتمک ایستمز. اوسته لیک علی شریعتی آدرئسی یانلیش وئرمگه چالیشاراق فارس ایستعمارچیلیغینی کؤلگه-ده ساخلاماغا چالیشار. دئمک، انسانلیق مسئله سی آدرئسی یانلیش وئرمک دئییل، مسئله نی دوغرو و دوزگون اورتایا قویماق و بیر جامعه شناس اولاراق یاشادیغی حاکیم نیظام و انتظامی ایرده لمک و تجزیه تحلیل ائتمک هر بیر انسانین انسانلیق وظیفه سی ساییلارکن علی شریعتی بو رسالتی اؤزونده درک ائتمه میش بیر تمامیتچی و فارس ایستعمار یانچیسی بیر نظریه چی اولموش. دینسیزین الیندن ایمانسیز داها دا راحات گلدیگی اوچون علی شریعتی نین جاوابینی عمر خیامدان ائشیدک:

" شیخی به زنی فاحشه؛ گفتا مستی    --- هر لحظه به دام دگری پــا بستی

گفت: شیخا، هر آن چه گویی هستم  ----- آیا تو چنان که می نمایی هستی؟"[2]

دئمک، علی شریعتی و اونون موریدلری ده باشقالارینا انسانلیق درسی وئرمکدن اؤنجه اؤزلری انسان اولمالی و انسان کیمی داورانمانی و رفتار ائتمه نی اؤیرنمه لی، سونرا باشقالارینا انسانلیق درسی وئرمگه جسارت ائتمه لیدیرلر.

ملی بیلینج اوزره گؤروشو

علی شریعتی ایستعمارچی فارس جبهه ملی محفلینه باغلی اولدوغو و هدفی ده فارسلیغی یئنیدن تانیملاماق اولدوغو اوچون "باز شناسی هویت ایرانی- اسلامی" کتابیندا ملی بیلینج و ملی شعور آنلاییشینی فارسلیق تربیتی ایله تحصیل آلان کسیم اوچون بیر ملت آنلاییشی دئیه ایفاده ائتمگه چالیشمیش، اوخویوروق:

"بیر ملت اؤز قورولوش دایاقلاری (ستونلاری) اوزرینده دورارسا، اؤزونو بیلینجلندیرمک، آزادلیق باخیمیندان و اؤز احتیاج حیسسی اساسیندا ائشیکدن و خاریجدن بو عنصورلاری سئچمگه و آلماغا قالخارسا، شکسیز اؤز گلیشمه سینه و مدنیتی نین زنگینلشمه سینه کؤمک ائدر. بونون ترسینه اولاراق اؤزونو باشقا مدنیت قارشیسیندا اودوزارسا، یوخسا "باسقی"، "سالدیریق (هوجوم)"  و آسیلی (وابسته) بیر شرطلر آلتیندا باشقاسی نین غالیب اولماسی ایله مجبورا حالتده تقلید ائتمک و باشقاسینا بنزتمگه چالیشارسا، اؤز وارلیغینی گیزلدرسه، اؤزونو غالیب مدنیت قارشیسیندا اودوزارسا، یوخسا اؤزگه لر کیمی گؤزللشدیرمگه چالیشارسا، اونا فخر ائدرسه، اؤزگه بیر کیملیک داشیماقلا اورتایا چیخارسا، اؤزگه مدنیت قارشیسیندا تسلیم اولارسا، بو حالتده انسان شخصیت باخیمیندان مریض بیر شخص ساییلار. لازیم اولان احتیاجلارینی ائشیکدن و خاریجدن آلاراق اؤز شخصیتی نین قورولوشوندا ایشه آپاران و اؤز وارلیغینی تکمیل ائتمگه چالیشان بیلینجلی انسان آزادلیق آنلاییشینا مالیک ساییلار. بئلنچی شخص اؤز آلدیقلارینی اؤز وارلیغینا و وجودونا اویدورماغا و یاراشدیرماغا چالیشدیغی و خاریجی مصرف و احتیاجلارینی اؤز ایستگی اساسیندا دگیشدیگی اوچون بو داورانیش بیر ملتین مدنیتی نین گلیشمه سینه یول آچار"[3].

اوسته گؤروندوگو کیمی علی شریعتیلر مسئله نین هانکی آشاما و مرحله-ده اولدوغونو یاخشی باشا دوشموشلر. بو اساسدا علی شریعتی پلانلی بیر بیچیم و شکیلده "تشیع علوی و تشیع صفوی" کتابینی شیعه لیک آدینا آذربایجان تورکلوگونو ملی تئرورا معروض قویماق اساسیندا یازمیش مقامدا اولماسینی دا اورتایا قویار. بو اساسدا بئلنچی شخصلرین کیملیک، منلیک، دیل و مدنیت اوزره یازدیقلاری کتابلار ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان ملی توپلوملار اوچون زهر ماهیتلی و بئیین زهرلمک ملزمه سی ساییلمالی و بو مدنیت جانیلری یازدیقلاری ملزمه لری آچیق گؤز ایله اوخوماق و ملی بیلینج و ملی شعورا صاحب اولمادیقدا بو ملزمه لردن اوزاق دورماق فارس اولمایان ملی توپلوملاری اوچون دوشونجه و فیکیر باخیمیندان داها دا ساغلیقلی ساییلار. علی شریعتی داوام ائتمیش، اوخویوروق:

"انسان اؤزو طرح ائتدیگی تیکینتی نین و بنانین مصالیحینی طبیعی چئوره و موحیطیندکی عنصرلردن سئچمگه، آختارماغا و دگیشمگه چالیشدیغی کیمی اؤز مدنی شخصیتی اوچون ده بو ایشی دقیقلیک ایله حیاتا کئچیرمه لیدیر... "[4].

اوسته گؤروندوگو کیمی علی شریعتی انسانین هانکی اساسدا و نئجه باشقا دیل و مدنیتلردن آلینتی (اقتباس) یاپماسی نی وورقولاماغا چالیشار. بوگون بیر چوخ اؤز دیلی و مدنیتی نی اوخویوب یازماغا محروم اولان فارس اولمایان ائتنیکلره منسوب اولموشلار اؤز کیملیکلرینی، ملی تاریخلرینی و ملی دگرلرینی تانیمادان فارس ایستعمارچیلیق مفکوره سی ایله زهرلنه رک اؤز ملی کیملیکلرینه و منلیکلرینه دوشمن کسیلمیش مقامدا یئر آلمیشلار. اؤزلرینی "آذریها" قلمه آلمیش، پان ایرانیست و فارس ایستعمار محفلینه باغلی اوموشلار اؤرنک اولاراق مصطفی بادکوبه ای،  افشین جعفرزاده، حجت کلاشی، داود دشتبانی دا بو سایدیقلاریمیزین پیس اؤرنک و نمونه لری ساییلار. دئمک، فارس حاکیمیت داییره لرینده، اداره لرینده، قوروم، مؤسسیسه لرینده و حاکیمتچیلیک باخیمیندان فارس پوزیسیون، اوپوزیسیون تشکیلاتلاریندا "ایران" آدی آلتیندا امکداشلیق ائدن فارس دیلینی و مدنیتینی اؤزلرینه ملی کیملیک قلمه آلان، آنجاق اؤز دیل و مدنیتلرینه اؤزگلشمیش شخصلر ده دوشمن خدمتینه اؤزلرینی، اؤزلری بیلمدن ساتمیش موجودلار ساییلار. علی شریعتیدن گئنه ده اوخویوروق:

"مدنیت آلینتسی و ملی باخیمدان قاپیلاری دونیایا آچماق اؤزونو اودوزماق و اؤزونو دگیشمک دئییل، اوسته لیک بیر ملتین مدنیتینی دیرچتمگه،  تاریخده کی شخصیتینی و وارلیغینی آیدینلاشدیرماغا یول آچار. بو مسئله بیر چوخ آفریقادا مستعمره اولموش ملتلرین رهبرلری طرفیندن حیاتا کئچمیش. اونلار اؤز ملی شخصیتلری اوزرینه دوشموش اؤرتولری (پرده لری) قالدیراراق ملی شخصیتلرینی تانیتماقلا مملکتلرینه مستقیللیک روحو باغیشلامیشلار. بونلارین بیر چوخو غربده تحصیل آلمیش، بؤیویوب باشا چاتمیش آیدینلار اولموشلار. اونلار ایستعمارچیلارین دیلی، عئلمی و مدنیتلرینی اؤیرنمک نتیجه سینده اؤز اصالتلرینی، کئچمیشلرینی، گلجکلرینی باشا دوشموشلر. قبیله رئیسلری، سنتی و یئرلی توپلومدا محبوس اولموش متعصب شخصیتلر ایستعمار قارشیسیندا مقاوت ائتدیکلرینه باخمایاراق هرهانکی بیر عملی ایش اللریندن گلمه میش. بیر چوخ حاللاردا بونلارین اؤزو ایستعمارچی گوجلر ایله قارشیلیقلی اولاراق آل وئر (تعامل) ائتمه لی اولموشلار! دئمک، مسئله نین نئجه حساس و دولاشیق و ظاهیرده ضدیتلی اولدوغونو گؤروروک. بیر یاندان آیاغینی اؤز یورقانینا دولاماغین، قاپیلاری دونیاداکی و چئوره میزده کی اسینتی لره باغلاماغین نتیجه سی معنوی باخیمدان یوخسوللوق، مادی باخیمدان جامعه نین گئری قالماسی و  ذهنیتین دونماسینا و دوراقلاماسینا یول آچار. بئله لیکله یالنیز گئریجیلیک، کؤهنه پرستلیک، یئرلی دار باخیشلیلیق گلیشمیش اولار. بونون دا سونوجو زامانه-دن و دونیا صحنه سیندن گئری قالماغا یول آچار. باشقا یاندان بوتون دیوارلاری قالدیراراق ملی توپلومو هر نه ائشیکدن گلن و گتیریلن محصوللارین قارشیسینا قویماق بیر تور معنوی خسته لیگه یول آچار. بئله لیکله بیر ملتین آیدینلاری، دوشونورلری بیله بو خسته لیکدن حاصیل اولموش پیس ایگلری تشخیص وئره بیلمه یه رک دوشمن نین کیم اولدوغونو بیله درک ائتمزلر. بو هامان آچیق و ساچیق اؤزونه اؤزگه لشمک (آلیناسیون)، اؤزگه نی اؤز یئرینده اؤزوم دئبه حیس ائتمک دویقو و حیسسینه یول آچار. دئمک، بو ایکی حالت بیربیرلرینه ضدیتلی ساییلار. هر ایکیسی بیر تور خسته لیک ساییلار. بیرینجسی ملتی اؤلومه گؤتورر. ایکینجیسی ملتی یوبازلاشدیرار (مسخ ائدر). بو آنلاتدیقلاریمی ایکی آنلاییش دئیه بوگون "گئریجیلیک" و "مودئرنچیلیک" آدی ایله تانیریق"[5].

اوسته گؤروندوگو کیمی علی شریعتی دیل و مدنیت باخیمیندان ائشیگه دوغرو (خاریجه) آچیق توتولماقلا ایچری قاپانمانی دا یاخشی قلمه آلمایاراق حد و اؤلچونو الدن قاچیرماماغی فارس حاکیمیتچیلیگی اوچون سفارش ائدر. بو اساسدا فارس ملی و مذهبی تشکیلاتلاری؛ اونلارین باشچیلاری او جومله-دن مهدی بازرگان علی شریعتی نین سفاریشلریندن درس آلاراق و یولا چیخمیش غرب دؤلتلرینه تسلیم اولموش دئییل، غرب ایله آرا ساخلایاراق غرب یؤنلو سیاست یئریتمگه چالیشمیش. بو اساسدا شاه رژیمی نین یئرینه ولایت فقیه حاکیمیتی قورولدوقدان سونرا مهدی بازرگان دئمیش: "بیز یاغیش ایستردیک، سئل گلدی"! بو دوغرولتودا مهدی بازرگان نین اوغلو عبدالعلی بازرگاندان ائشیدیریک:

"نهضت آزادی بیر انقلابچی تشکیلات دئییلدی. گوناهی دا بو ایدی. خمینی جنابلاری دا خاطیرلاسانیز، دئمیش: بیز یانلیش ائتدیک؛ اولدن بیر انقلابچی و گنج دؤلت سئچمه دیک. "نهضت آزادی" تشکیلاتی انقلابلا آیاقلاشمادیغی اوچون ایستر خمینی، ایسترسه ده بوتون انقلابا قاتیلمیش بؤلوکلر و قوروهلار اونو محکوم ائدر و خاطیرینیزده اولسا، اونو "آددیم آددیم دؤلتی" آدلاندیراردیلار. مهندس بازرگانین بیر چیخیشی نین بعضی جمله لری هامی نین خاطیرینده-دیر. او دئدی: "بیز الله-دان یاغیش ایستردیک، سئل گلدی". بیر حرکت ایدی، میلیونلار نفر قاتیلمیشلاردی. انقلابیمیز سیلاحلی و زوراکیلیق ماهیتینده دئییلدی. بیر بؤیوک یوروش (تظاهرات) ایدی. انسانلار سربازلارین تفنگلری نین لوله سینه گول تاخیردیلار. بوتون ملت بئله بیر قدرته مالیک اولدوقدا شاه رئژیمی چؤکدو. باشقا انقلابلار ایله قارشیلاشدیردیقدا خرجی آز، و باریشچیل بیر انقلاب ایدی. انقلابدان اؤنجه نهضت آزادی جاوانلاریندان بیر بؤلوگو مجاهدین تشکیلاتی نی قوردولار. او زامان دا نهضت آزادی، مخصوصا بازرگان بئله بیر یوللار ایله مخالفت ائتدی و کتابلاریندا یازدی. انتقاد اولوندو: فیلانی بیز ایله یولا گلمدی. باشقا دئییشله، موقت دؤلت اصلا نهضت آزادی نین دؤلتی دئییلدی. نهضت آزادیدن اوچ یوخسا دؤرت نفر وار ایدی. بیر ائتلاف دؤلتی ایدی. خمینی اولدن ده بو دؤلتین نهضت آزادی دؤلتی اولمایاجاغینی شرط ائتمیشدی. بعضی باشچیلار نهضت آزادی باشچیلاری اولدوغو اوچون "نهضت آزادی دؤلتی" دئییلیردی. دئدیگیم کیمی دؤلتین گوناهی و تقصیری انقلابی اولمادیغی ایدی. بو دؤلت او زامانین انقلاب آخینی ایله آددیملاشابیلمیردی."[6].

اوسته گؤروندوگو کیمی فارس حاکیمیتینه قارشین فارس پوزیسیون تشکیلاتلاری، او جومله-دن فارس ملی و مذهبیلری، کئچمیش رهبرلری محمد مصدق دک شاه حکومتی نین گئتمه سی و حاکیمیت دگیشیکلیگی ائتمک دوشونجه سینده دئییل، فارس شاهلیغی اساسیندا حاکیمیتده رئفورم اولماقدان یانا ایمیشلر. آنجاق شاه رئژیمی محمد مصدق حاکیمیتی دک  1953 (1332) اونجو ایلده بحرانلا اوزلشدیگی و روسیه کومونیستلیگی قارشیسیندا بحراندان باشا چیخابیلمدیگی اوچون فارس ملی مذهبیلری آمریکا و آیت الله خمینی آراسیندا واسیطه چی اولماغا چالیشمیشلار. بئله لیکله "انقلاب اسلامی ایران" دئیه فارسلیغی اساس گؤتورموش بیر فارس حؤکومتی نین قوردوقلارینا باخمایاراق آیت الله خمینی ایله بیرلیکده سورگون و تبعیددن گلمیش، اورتاق و شریکلر و اونلارا باغلی اولان محفللر (حزب نژادپرست جبهه ملی، حزب ملت ایران، حزب پرگهر، نهضت آزادی، جنبش مسلمانان مبارز)  سیخیشدیریلاراق حاکیمیت رادیکال تئوکراتیک و روحانی کسیمین الینه کئچرکن مجاهدین خلق ایران- فارس کیمی محفللر ده "منافق" دئیه سولچولار ایله بیرلیکده شاه زامانی اولدوغو دک بیر داها دارما داغین ائدیلمیشلر. 

ایشیق سؤنمز، 09.2019