مهدی صفتی

مهدی صفتی، دوشونجه سی و تفکورونون اورتایا قویولماسی

"المهدی" دئیمی عربجه "هدی" کلمه سیندن آیریلمیش و مشتق اولموش بیر کلمه ساییلار. بو کلمه عوموم حالدا "الاهی رهبرلیک" آنلام و معناسینا گلر. بو کلمه قرآندا ایشلنمدیگیینه باخمایاراق مهدی آنلاییشی قرآن نین 17-اینجی سوره سی نین 97 اینجی آیه سینده عئینی کلمه کؤکوندن آیریلمیش و اونا بنزر "مهتدِ (هدایت اولونابیلر) کلمه سینه اساسلانار. اورادا اوخویوروق:

ترجمه: الله هر کسی هدایت ائتسه، او هدایت اولونار ... "[1].

اسلامیتین باشلانیشیندان مهدی صفتی بیر مذهبی و سیاسی عنوان اولاراق ایشلنمیش. اؤرنک اولاراق عرب شاعری و محمد پیغمبرین صحابه لریندن بیری اولان حسان ابن ثابت بو عبارتی بیرینجی دفعه محمد پیغمبر اوچون ایشلتمیش[2]. شاعر سلیمان ابن صرد[3] حسین ابن علی کربلادا شهید اولاندان سونرا اونو "مهدی و مهدی نین اوغلو دئیه قلمه آلمیش[4] . اموی خلیفه سی معاویه اؤلدوکدن سونرا "مهدی" آنلاییشی اؤزونه بیر سیاسی و مذهبی ماهیت قازانماغا باشلامیش. بئله لیکله مهدی بیر گؤزله نیلن و انتظاری چکیلن و حقیقی اسلامی برپا ائده بیله جک حاکیم بیر کسه نسبت وئریلمیش. بئله لیکله کوفه شهرینده المختار ابن ابی عبید (المختار بن أبي عبيد الثقفي) شخص محمد ابن الحنفية آدلینی مهدی اولاراق اجتماعیته اعلان ائتمیش. بئله لیکه مختار ثقفی، محمد ابن حنیفه آدینا متوسل اولاراق مکه-ده خلیفه اولان عبدالله ابن الزبیر[5] علیهینه باش قالدیرمیش[6] . محمد ابن حنیفه میلادین 700 اینجی ایلینده اؤلدوکدن سونرا بیر مذهبی فرقه اورتایا چیخاراق محمد حنیفه نین اؤلمدیگینی و غایب اولدوغونو و تئزلیکده بیر داها گئری گلجگینی و یئر اوزونه حاکیم اولاجاغینی ادعا ائتمیشلر[7]. بو شیعه فرقه سینی کوفه شهرینده ابو عَمرا کیسان باشچیلیق ائتدیگی اوچون بو فرقه اسلام تاریخینده کیسانیه (الکیسانیه) دئیه تانینمیش. ابو عَمرا کیسان آدلی شخص المختار ابن ابی عبید ثقفی نین محافظلریندن بیری اولموش. او محمد ابن الحنیفه نی امام و مهدی قلمه آلاراق اونا تکریم ائدرمیش. کیسانیه فرقه سی بیر چوخ کیچییک فرقه لره بؤلونموش. اونلاردان بعضیسی محمد ابن الحنیفه نی انتظار چکه رک اوندان سونرا باشقا بیر مهدی نین اولابیلمه یه جگینه اینانمازمیشلار. اونلارا گؤره ابو حنیفه نی آتاسی، علی ابن ابی طالب بئله بیر مقاما تعیین ائتمیش[8]. کیسانیه فرقه لریندن بیری ده حربیه فرقه سی ساییلار. حربیه فرقه سی مهدی آنلاییشینی ایلک اولاراق ابو هاشیمین اوغلو محمده و سونرا عبدالله ابن معاویه (ابو طلب عائیله سیندن تؤرنمیش بیریسینه) یه نسبت وئرمیشلر. محمد 746 اینجی ایل میلاد تاریخینده امویلر علیهینه باش قالدیرمیش 748- 749 اینجی ایلارینده توتساقدا اؤلدورولموش[9] .

عربچه یازیلمیش تئولوقی اثرلرین بیرینده ادعا اولدوغونا گؤره "حربیه فرقه سینی نین باشچیسی عبدالله ابن حرب آدلی ذات عبدالله ابن معاویه نین اؤلمدیگینی و اصفهان یاخینلیغیندا بیر داغدا گیزلندیگینی و اوسته لیک حربیه فرقه سی نین مهدی سی اولدوغونو ادعا ائتمیش. بو ادعایا اساسا بئله بیر روایتی پیغمبر بیلدیرمیش و اوندان خبر وئرمیش. او یئر اوزونو عدالت و اوجوزلوق و بوللوق ایله دولدوراجاق"[10]. کیسانیه فرقه سی طرفیندن 8 اینجی عصرین اوللرینده اورتایا قویولموش "غائب امام مودئلی" امامیه شیعه سی تاریخینده ده تیکرار اولموش. بو مفکوره زامان آخاریندا سنیلیک مذهبینه ده یول تاپاراق بعضی سنی عالیملرین او جمله-دن الترمذی و ابو داود کیمی سنی عالیملرین ده یازدیغی اثرلرده منعکس اولموش. HEND MUSTAFA EL-ZALITNÎآدلی تورکیه نین کاستامونو آدلی بیلیک یوردوندا پروفسور دوقتور آلاتان باشچیلیق ائتدیگی یوکسک لیسانس تئزی نین 20 اینجی صحیفه سینده بو دوغرولتودا بیلگی وئرمیش[11]. هند مصطفی یازدیغی اثرینده محمد پیغمبره سنی عالیملر طرفیندن نسبت وئریلمیش حدیثی آلینتینی سرگیلمیش، اوخویوروق:

"سیزلره مژده لر اولسون. مهدی، قرئیشدن، اهل بیتیمدن بیریسی، انسانلارین اختلاف و خطا ایچینه دوشدوگو بیر زاماندا، یئر اوزو ظلم و حاقسیزلیقلا دولدوقدان سونرا اونو عدالت و انصافلا دولدوراجاقدیر"[12].

گؤروندوگو کیمی مهدی صفتی بیرینجی دفعه عرب شاعری و پیغمبری صحابه سی ساییلان حسان ابن ثابت طرفیندن بیر دینی و سیاسی صفت اولاراق محمد پیغمبره نسبت وئریلمیش و سونرالار بیر سیاسی و مذهبی کیملیک مقامینا یوکسلمیش بیر آد اولموش.

امامی شیعه لیک ایسه مهدی آدی نین یانی سیرا امام مهدی، مهدی صاحب الزمان ایفاده لرینی ده بو آنلاییشا آرتیرمیش.

[1] قرآن مجید، سوره 17، آیه 97.

[2] حسان ابن ثابت، 563 میلاد ایلینده دوغولموش و 674 میلاد ایلینده مدینه شهرینده دونیاسینی دگیشمیش.

[3] سليمان بن صرد، امویلر زمانیندا کوفه شهرینده مهم عرب شاعرلریندن بیری اولموش و 774 میلاد تاریخینده اؤلموش.

1) [4] Wilferd Madelung, Mahdī. In: EI². Band V, S. 1231a

[5] عبدالله ابن الزبیر 683- 692 میلاد ایللرینده مکه شهرینده امویلر علیهینه ساواشان و اؤزونو خلیفه قلمه آلان بیر ذات اولموش. بو خلیفه لیک مکه خلیفه لیگی دئیه تانینار و طرفدارلاری دا زبیری لر قلمه آلینار.

[6] Wilferd Madelung، adı kecən əsər bax orada.

[7] Heiz Halm:: Die islamische Gnosis. Die extreme Schia und die Alawiten. Artemis, Zürich/München, 1982, S. 54.

[8] Heinz Halm, bax orada S. 70

[9] Heinz Halm, bax orada S. 70

[10] Heinz Halm, bax orada S. 70

[11] HEND MUSTAFA EL-ZALITNÎ, İSLAM AKÂİDİNDE MEHDİLİK FİKRİ, KASTAMONU –2017, S. 20: http://earsiv.kastamonu.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/123456789/260/HEND%20MUSTAFA%20EL-ZALITNÎ.pdf?sequence=1&isAllowed=y

[12] İmamı Ahmet, Müsned, c.4, s.142, 4098; Ebu Davud, Sünen, Kitabu’l-Mehdi, c.4, s.306, 4282; Tirmizi, Sünen, Kitabu’l Fiten, Ma Cae Fi’l-Mehdi Babı, c.4, s.84-85, 2230; Taberani, - elmu’camiu’l-Kebir, c.10, s.161-162, 10208; el-Bezzar, Musannef, c.5, s.204-207, No: 18041808; Ebu Amr ed-Dani, Sünen, s.1046-1047, NO: 562.