امام مالی (سهم الامام)

قرآن مسلمانلارا توپلومدا و جامعه-ده مالی باخیمدان ضعیف اولان انسانلارلا دایانیشما (همبستگی) ایچینده اولمانی سفارش ائدر. بو دایانیشما بیر وئرگی (ذکات) ساییلار (اؤرنک اوچون قرآن سوره 57، آیه 18 و سوره 58، آیه 13). ساده دیل ایله دئسک، بو ذکات آد وئریلمیش "یوخسوللار- وئرگیسی" ساییلار. بونون یانی سیرا قرآندا باشقا بیر وئرگی ده "بئشدن بیر (الخمس)" آدلانار.

قرآنین سوره 8، آیه 41-ده دئییلر:
وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ إِنْ كُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَمَا أَنْزَلْنَا عَلَى عَبْدِنَا يَوْمَ الْفُرْقَانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ

تورکچه ترجمه: "بیلینیز، هر شئی غنیمت آلدینیز، اونون بئشدن بیری الله، پیغمبر و اونون قوهوملارینا، یتیملره، یوخسوللارا و یولدا قالمیشلارا عایددیر. الله-آ و اونون بنده سینه و حقی باطیلدن آییردیغیمیزا داییر نازل ائتدیگیمیزه اینانسانیز، الله هر بیر شئی اوزره قادیردیر".

"غَنِمَ" عربچه ایکی باشلی بیر آنلام و معنا داشییان بیر فعل ساییلار. او "اله گتیرمک"؛ "قازانماق"؛ ائله جه ده "یاغمالاماق (غارت کردن)" آنلام و معنالاریندا ایشلنر. سنّیلر بو فعلی سون معناسیندا (یاغمالاماق) معنی ائده رکن، فقط ساواشدا اله گتیریلمیش غنیمتین "بئشدن بیرینی "بئشدن بیر وئرگیسی (الخمس) قلمه آلارکن، شیعه عالیملر "غَنِمَ" فعلینی "قازانج" قلمه آلار. بئله لیکله شیعه علماء سی قرآندا ایشلنمیش "بئشدن بیر وئرگی (الخمس)" ایفاده سینی انسانلارین عموم بئشدن بیر گلیرلریندن معنا ائدرلر. بئله لیکله شیعه یوزده ییرمی گلیرینی وئرگی (ذکات و خمس) دئیه وئرمه لیدیر. آنجاق کیمه؟ قرآن جاواب وئریر: الله-آ و اونون پیغمبرینه، قوهوملارینا، یتیملره، یوخسوللارا، یولدا قالمیشلارا. آنجاق نئجه الله-آ و چوخداندیر دونیاسینی دگیشمیش اونون پیغمبرینه؟ و کیمدیر پیغمبرین فامیللری؟
بئلنچی سورقوو سوآللار شیعه علماسی ساحه سینه عاییدیر.

شیعه علماسی قرآندا ذکر اولونان آلتی آلاجاغی اولان بؤلمه (دسته)-دن (الله، پیغمبر، پیغمبرین قوهوملاری، یتیملر، یوخسوللار و یولدا قالمیشلار) یولا چیخاراق "بئشدن بیر" وئرگینی آلتی بؤلمکله اونلارین :
- 1-ینجی اوچ بؤلوگونو (قسمتینی) امام مالی (سهم امام: الله، پیغمبر و اماملار مالی) دئیه زامانین امامینا عایید ائتدیلر. بو بؤلوگ امام مالی (سهم امام) آدلاندی.
- 2-ینجی اوچ بؤلوگونو (قسمتینی) پیغمبر اوولادی ساییلان (یتیم، یوخسول و یولدا قالمیشلارا) عایید ائتدیلر. بو بؤلوک سیدلر سهمی (سهم السادات) آدلاندی.

آنجاق بو بئشدن بیر وئرگینی (الخمس) کیم توپلار و آدی کئچن آلتی ذینفع اولان بؤلمه (دسته)-لر آراسیندا کیم پایلار؟

شیعه لر امام زامانین تئزلیکده قاییداجاغینا داییر گؤزلمکدن مأیوس اولدوقدان سونرا، آیری بیر مسئله یاراندی. شیعه نین قاباقکی زامانلاریندن بیر نظر روایت اولونار: هر مؤمن بئشدن بیر (الخمس) وئرگینی ائوده ساخلامالی یا دا یئره قویلامالیدیر و امامین گلمه سینی گؤزلمه لیدیر. آیریلارینین نظرینه گؤره، غیبت زامانی داوام ائتدیکجه، بئشدن بیر (الخمس) وئرگینی اؤده مگه (پرداخت ائتمگه) احتیاج یوخدور.
عالیملر آراسیندا قبول اولموش نظریه یه اساسا، غائب امام زامانین سهمینی آلیب اداره ائتمک اوچون، عالیملر اویقون (مناسب) قیوملار و متولیلردیرلر. بو اساسدا امام زامانین غیبتی داوام ائتدیگی زامان دا "بئشدن بیر وئرگی"نی وئرمک بیر اجبار ساییلار. بو اساسدا عالیملر خمسی آلار، سید مالینی (سهم السادات) پایلار و اونلارا اعتماد اولونان امام مالینی (سهم ال امام) بیریکدیرر (جمع ائدر و چوخالدار)، دئمک اسلام و امت خئیرینه خاطر بو عمل انجام تاپار. بو نظریه عراقین کوفه شهریندن قوم شهرینه گئتمیش، اورادا شیعه لیک اثرلرینی تألیف ائتمیش و سونرا بغداد شهرینه گئده رک اورادا دونیاسینی (941 م.) دگیشمیش الکینی آدلی ذاتین نظریه سینه اساسلانار. سونرا شئیخ الطوسی بو نظریه نی النجف شهرینده کاملا گلیشدیریلمیشدیر (توسعه وئرمیشدیر) .

 

ایشیق سؤنمز، 26.12.2021

قایناق:
1) A. Sachedina, Al-Khums: The Fifth in the Imami Shii Legal System, in Journal of Near Eastern Studies 39, (1980), 275-289. N. Calder, Khums in Imami Shii Jurisprudence, From the Tenth tot he Sixteenth century A. D., in: Bulletin oft the School of Oriental and African Studies 45 (1982), 39-47.