دوغرودان دا "غرب دؤلتلری" قافقازلار مسئله سینده شئیطانلیق ائدرلر می؟

بئله بیر سورقو و سوآلی اورتایا قویماق رسول اسماعیلزاده  قلمی ایله "دیپلوماسی ایرانی" آدلی اینتئرنئت صحیفه سینده یازیلمیش بیر مقاله-یه اساسلانار[1].

بیلیندیگی کیمی، کئچمیش 30 ایلده ائرمنیستان روسیه قوشونلاری واسیطه سی آذربایجان تورپاقلارینی اشغال آلتیندا ساخلارکن، ایستر غرب دؤلتلری و ایسترسه ده ایران حؤکومتی ائرمنستانلا یاخشی موناسبتلر ایچینده اولموشلار. آذربایجان جمهوریتی قاراباغ اوزره 44 گونلوک  امانسیز ساواش آپارارکن غرب دؤلتلری آذربایجان جمهوریتی نین  انسانسیز "ایتی قاوان" هاوا اوچاقلارینی "انسان قیران" قلمه آلیر و روسیه دؤلتی ایسه ایران تورپاقلاری اوزریندن ائرمنستانا  ساواش ملزمه لری گؤندرمگه داوام ائدرکن آذربایجان ملی و مدنی فعاللاری طرفیندن عمومی شبکه لر واسیطه سی ایله بو ساواش ملزمه لری  دونیا اجتماعیتینه سرگیلنیردی (نمایشه قویولوردو). ایران مقاملاری ایسه بو ساواش ملزمه لرینی او جومله-دن کاماز ماشینلارینی "تره بار ماشینلاری" ایران تابعیتینده اولان آذربایجان تورکلوگونه تانیتماغا و اجتماعیتی آلداتماغا چالیشردیلار.  گونئی آذربایجانداکی الی یالین ملت ایسه بو مسئله-دن ناراحاتلیق و هیجان حیسسی کئچیرر و لازیم گلرسه، الی بوش او تایداکی باجی قارداشلارینا کؤمک ائتمکده قرارلی اوللدوقلارینی بیلدیرمگه چالیشردیلار. بو گلیشمه  تبریز، اورمیه و اردبیل  امام جمعه لرینی خالق تضییق آلتینا آلماق نتیجه سینده،  ایرانین  سیاسی و دینی مقامی طرفیندن ده ساواشین دینج یولو ایله سونا چاتماسی آرزو ائدیلدی و قاراباغ اسلام تورپاغی قلمه آلیندی[2]. بئله لیکله نوردوز واسیطه ایله ائرمنستان و قاراباغا گئدن نظامی سورسات دایاندیریلدی. آنجاق اوگونه دک ایران تورپاقلاری اوزریندن ائرمنستان و قاراباغا گئتمیش نظامی سورساتین بیر چوخو او جومله-دن ساواش ماشینلاری آذربایجان اوردوسو طرفیندن غنیمت آلیندی. آذربایجان جمهوریتی اؤز اشغال اولموش تورپاقلارینی گئری آلماقدا قرارلی اولارکن گئنه ده ایران قوشونلاری (سپاه و ارتش) سرحد یانی بؤلگه لرده آذربایجان جمهوریتینه گؤز داغی وئرمک و زنگه زورو بؤلگه سینی ایران حاکیمیتی اوچون قیرمیزی خط دئیه مانور وئرمگه چالیشدیلار[3].  

اوسته اشاره اولونموش مقاملار اوبیئکتیو اولاراق بیر چوخ سیاستین الیفباسینی بیلن انسانلار طرفیندن ده تأیید اولونار.

آنجاق روسیه قافقازلاردان چیخماق ایستمدیگی اوچون، آذربایجان شوشا شهرینی ائرمنی اوردوسو ایشغالیندان اشغالدان آزاد ائتدیکدن سونرا خانکندینی اشغالدان آزاد ائتمک عرفه سینده اولارکن، روسیه اوزاق منزیللی راکئتلر واسیطه سی ایله آذربایجانین گنجه کیمی بؤیوک شهرینی وورماغا و باکی شهری نین یاخینلارینا بیله راکئت آتماقلا آذربایجان جمهوریتینی حده لمک ایله ائرمنستانلا آنلاشماق دئیه بیر آتیشکسی آذربایجان جمهوریتیینه تحمیل ائتمکله بیر داها روسیه قوشونلاری "صلح مراملی" باشلیغی آلتیندا قاراباغا سوخولدولار. ایران ایسه قاراباغ مسئله سینده ائرمنستانلا جی جی باجی اولدوقلاری  اوچون، آرا کسیلمه-دن تبریز – نوردوز یولو  واسیطه سی ایله ائرمنستانا و اورادان دا داغلیق قاراباغا گئنه ده کئچمیشده کی کیمی یاناجاق و آیری سورسات داشینماغا داوام ائتدی. بئله لیکله آذربایجان دؤلتی مجبور اولاراق قاباقجادان ائرمنیلره خوش نیتلی اولاراق موقتی وئردیگی یولو کونترول آلتینا آلماقلا بیر داها ایران مقاملاری و ائرمنستان مقاملاری هیجانا قاپیلدیلار. [4] آذربایجان جمهوریتی دؤلتی بو مسئله-ده قرارلیلیق سرگیلمک ایله و نمایشه قویماقلا تهران طرفی بیر داها ایران ماشینلاری نین قاراباغا هر هانکی ملزمه داشیمایاجاغی اوزره آذربایجان دؤلتینه سؤز وئره رک بو مسئله نی قاراباغا ایراندان ملزمه داشیت شیرکتلرینه و اجتماعیته ده بیلدیردی.

اوسته گؤروندوگو کیمی قافقازلار مسئله سینده تهران ایله موسکو سیاستی بیربیرلری نین اوستونه دوشر و بیر بیرلرینی تکمیل ائدر بیر استئراتئژیک داورانیش ساییلار.  غرب دؤلتلری ایسه باشدا فرانسه اولماقلا تاریخ بویو ائرمنستانی حیمایت ائتدیکلری؛ گورجوستان و ائرمنستانی ایکی کیچیک مسیحی و  ملی توپلوم اولدوقلاری اوچون روسیه توزاغیندان چیخارماقدا ماراقلی اولدوغو و اوکراین ساواشی نتیجه سینده نفت و گاز یاناجاغینا محتاج اولدوغو اوچون،  روسیه نین اوکراینی اشغال ائتمک ثشبتی و اقدامیدان سونرا، آوروپا بیرلیگی اؤزونه یئنی یاناجاق، ائله جه ده چین و اورتا آسیا ایله تجارت باغلانتیسی قورماق اوچون آذربایجان جمهوریتینه محتاج اولدو. بئله بیر سیاسی چیخمازلیغی و شرطلری نظره آلاراق آورپا پارلامئنتینده ناضیر اولان آذربایجان و ائرمنستان نماینده لری واسیطه سی آوروپا پارلامئنتی نین رئیسی شارل میشل آذربایجان دؤلتی و ائرمنستان آراسیندا واسیطه اولماغا و قافقاز جمهوریتلرینی روسیه سؤمورگه چیلیگیمدم و ایستعمارچیلیغیندان خلاص ائتمکله اؤزو اوچون یاناجاق داشیما و تجارت یوللاری نین آچماقدا ماراقلی اولدو.  بورا قدر هر هانکی بیر شئیطانلیق مرام و مقصود آرادان گؤرونمز.

بو آرادا بعضی انسانلاریمیزین دا بو بؤلگه اوزره نظر وئردیکلرینه تانیق و شاهید اولوروق. اونلاردان بیری ده میرزه رسول اسماعیلزاده نین یازدیغی مقاله ساییلار. یئری گلمیشکن بو یازی نین بعضی مقاملارینی بیرلیکده گؤزدن کئچیرمگه چالیشاق، اوخویوروق:

"اساسا غرب ول کن قفقاز نیست و شیطنت های غرب در قفقاز قصه دراز دارد و مذاکرات بروکسل نیز خارج از این شیطنت ها نیست. با این حال سران قفقاز جنوبی با شکل گیری این مذاکرات چندان مشکلی ندارند. گرجستان اساساً از بدو استقلال، خود را به آغوش غرب انداخت تا بتواند همچون کودک بریده از شیر از پستان غرب ارتزاق کند. آذربایجان هرچند با ایجاد توازن بین قدرت ها پیگیر سیاست های خود بود، لیکن با توجه به این که دست رد بر سینه گروه مینسک کوبیده و غربی ها را رنجانده و نوعی بی حرمتی و بی‌اعتنایی به غرب نشان داده بود، به دنبال فرصتی بود که این شکاف و جراحت را ترمیم کند. لذا طرح بروکسل فرصت مناسبی در این شرایط بود"[5].

اوسته گؤروندوگو کیمی سیاسی و استراتئژیک مسئله لره مؤلیف معصوم و غیر مصعوم (شیطان و شئیطانلیق) آچی و زاویه سیندن باخماغا و او اساسدا مسئله نی تجزیه و تحلیل ائتمگه چالیشار. سیاستده ایسه "معصوم"، "غیر معصوم"، "شئیطان" و "غیر شئیطان" دئیه بیر آنلاییش یوخدور. بو دئییم و اصطلاحلار اسلام تئولوژیسیندن آلینمیشدیر. سیاست عالیمینده ایسه مسلمان دؤلتلری نین هئچ بیریسی اؤز سیاستلرینی تئولوژی و خداشناسلیق اساسیندا توضیح وئرمزلر. اونلار اوچون فقط منظور ائتدیکلری اسلام بیر دین ساییلار. سیاست ایسه یاخشی صورتده دینی یایماغا خدمت ائدر. آنجاق اسلام دونونا بورونموش فارس ایستعمارچیلیق حاکیمیتی ایسه اؤز سیاستلرینی فارسلیق اساسیندا قاباغا آپارماغا چالیشار. بو اساسدا سیاستین هانکی اؤلچوده اسلام ایله باغلاشیب باغلاشمادیغی و اسلام نظریه سی ایله اوست اوسته دوشوب دوشمدیگی باشقا بیر موضوع ساییلار.

گورجوستانین اؤزونو غرب دونیاسینا باغلاماق ایستگی ایسه مؤلیف ایفاده ائتدیگی آنلاییشلا روسیه امجیگیندن کئچمیشده امدیگی و تغذیه اولدوغو اوچون، اوندان قوپوب (کودک بریده از شیر پستان ...) غرب دؤلتلرینی بیر زلی کیمی سؤمورمگی اؤزونه مقصد ائتمز. مؤلف ائتدیگی تعبیر و تفسیرین ترسینه اولاراق بو مسئله گورجوستانین روسیه ایستعمارچیلیغیندان قورخاراق قاچماغا چالیشدیغی و اؤزونو بیر ملی وارلیق کیمی یاشاتماغی اؤزونه هدف ائتدیگی ایله ایضاح ائدیلمه لیدیر. اقتصاد باخیمیندان بو مسئله-ده گورجوستان دئییل، آوروپا بیرلیگینه عضو اولموش و اولماغا چالیشان بیر چوخ دؤلتلر ده اؤرنک اولاراق ایسلوونی، مقدونیه و مونته نئگرو هئچ ده گورجوستاندان اقتصاد باخیمیندان یاخشی وضعیتده دئییللر. اوسته لیک (بعلاوه) اوروپا بیرلیگی ده مؤلیف ایفاده ائتدیگی و ترسیم ائتدیگی کیمی، دونیانی چاپاجاق بیر شئیطانلیق قورومو و دؤلتلر بیرلیگی دئییل. بو قورومدا و آوروپا مجلیسینده هر بیر دؤلت بیر سسه مالیکدیر و هر بیر دؤلتین نماینده سی اؤز دیلینده اؤزونو مطرح ائده رک عئین زاماندا (سیمولتان) بو نظر مختلیف دیللره ترجمه اولونار. دئمک، آوروپا بیرلیگی دؤلتلری بیر قوروم و دؤلتلر بیرلیگی  اولمانین یانی سیرا بشر حاقلارینا دا دگر وئرن دؤلتلرین بیرلیگی ساییلار. مطلبین داوامیندا اوخویوروق:

"... پاشینیانِ ارمنستان برخلاف تفکر افراط گرا و روسگرایان پیشرفت های کشورش را در ارتباط با غرب از طریق ترکیه ولو با اعطای هر نوع امتیازی به آذربایجان و ترکیه می داند"[6].

پاشینیان و ائرمنستان مسئله سینه گلدیکده ائرمنیلر قافقازلاردا آذربایجان تورپاقلارینی اشغال ائتمک اوچون ییرمینجی عصرین اوللریندن شامیان باشچیلیغی روسیه بولشویکلری قولتوغونا سیغینمیش  بیر توپلوم ساییلارلار. او زامانکی عثمانلی تورپاقلاریندان انور پاشا باشچیلیغی ایله اسلام اوردوسو گلمزسه ایدی، بوگون بلکه ده روسیه واسیطه سی ایله آذربایجان جمهوریتی تورک و مسلمان نفوسوندان بوشالاردی. بو مسئله نی ائرمنیلر روسیه کومونیستلری واسیطه سی ایله زنگه زور، گؤی گؤل و بوگونکو ائرمنستانین بیر چوخ بؤلگه لرینده حیاتا کئچیدیلر.

ائرمنیلرین روسیه-دن قاچماسی ایسه ائرمنیلرین باشدا پاشینیانین معتدل بیر آنلاییشا مالیک اولدوقلاری دئییل، روسیه سیاستی اساسیندا بیر ائرمنی بیله حتی ائرمنستاین اؤزونده ائرمنی دیلینده یاشاماق اقتداریندا اولمایاجاغینی درک ائتدیکلریندن حئکایت ائدر. اورکراینا خالقی نین روسلاردان قاچیب آوروپا و ناتویا قوشولماق ایستدیکلری ده بو اساسدا حیاتا کئچر. دئمک، بوگونکو روسیه "چار روسیه سی" نین داوام ساییلار. او اساسدا روسلار اوکراینادا باشاریلی اولارسالار، کئچمیش سؤیئتلر بیرلیگی (اتحاد جماهیر شوروی) دؤلتیندن آیریلمیش بوتون جمخهوریتلری اشغال ائتمکلری حتمی ساییلار. بو مسئله نی روسیه سیاستچیلری ده گیزلتمزلر. بیر زامانلار بو نظریه نی ژیرینووسکی تمثیل ائدیردی. ژیرینووسکی اؤلدوکدن سونرا،  اوندان داها دا گنج بیریسی بو نظرلری روسیه جامعه سی اوچون مطرح ائدر. دئمک، ائرمنستانین آذربایجان جمهوریتی قارشیسیندا تمکین ایله حرکت ائتمه سی ائرمنستان اوچون حیاتی بیر آنلاییش ساییلار. ائرمنستانین فرانسه-ده اولان ائرمنی لوبیسینی و اونون فرانسه دؤلتینه داواملی واسیطه اولدوغونو درک ائتمه یه رک قافقازلار مسئله سینده آوروپانی شئیطانلاشدیرماغا چالیشانلار ائرمنستانین اشغالچی سیاستی نین داوام ائتمه سی نین تأثیرینده یاشار گؤرونرلر. بو دا روسیه و تهران ایستراتئژیسینه خدمت ائدن بیر خطاکارلیق ساییلار.

ایشیق سؤنمز، 27.05.2022