دیل آراشدیرماجیلارینین گؤروشونه اساساً گله جک یوز ایلده مینلر دیل یوخ اولاجاق. بوگون بیر چوخ ساحه لرده سوئد دیلینین یئرینه اینگیلیس دیلیندن فایدالانیب و سوئد دیلیندن ایستیفاده ائتمه مک تأسفلندیریجیدیر. اینگیلیس دیلی کئچن اون ایللرده بیر چوخ اؤیرنیم (آموزش و تحصیل) او جومله دن طیب و تئکنیک ساحه لرینده سوئد دیلینی عمل میدانیندان چیخارمیشدیر.
حاکیمیت ایتیرمه
بیر چوخلاری طرفیندن اینگیلیس دیلینین یاییلماسینی نظره آلاراق سوئدده دیل حاکبمیتی و بونون یانی سیرا بیلیم و مدنیت ساحه لرینده حاکیمیتی الده وئره جه ییک دئیه اویاری (ایخطار) وئریلمیشدیر. طیب ساحه لرینده ناراحات ائدیجی اویاریلار (ایخطارلار) موجود دور، اؤرنک اولاراق:
- دوکتورلوک اوچون ادبیات لیسته سی نین آغیرلیقلی اولاراق اینگیلیسجه اولماسی،
- طیب سئمینارلارینین هامیسی نین اینگیلیسجه کئچیریلمه سی،
طیب دوکتورا تئزلرینین اینگیلیسجه چاپ اولماسی و سایره...
گئنل اولاراق آکادئمیک تئزلر اینگیلیسجه چاپ اولور. حتی سوئدجه یازیلان تئزلرین خولاصه سی اینگیلیسجه یازیلمازدیر. بونلارا باخمایاراق اینگیلیسجه یازیلان دوکتورا تئزلرینه سوئدجه خولاصه یازماق ایسته نیلمیر.
بیر دیل اؤلمه گه باشلاسا، اؤلسه، نه اولار؟ بیر دیلی بیر بیلیم ساحه سینده ایستیفاده ائتمه سه لر، بو دیل اؤزونو بو ساحه ده دانیشیقدان آرتیق گلیشدیره بیلمز، بئله لیکله یئنی بیلگی و معلوماتلار اوچون او دیلده یئنی دییملرده یارانماز. سوئد دیلینی طیب آراشدیرما ساحه سینده ایشلتمه دیگیمیز بونا بیر اؤرنکدیر. یاواش یاواش طیب ساحه سینده یئنی باشاریلار(نائلیت لر) اوزره سوئدجه کیتاب و مقاله یازماق اولدوقجا چتین اولماغا باشلامیش. بئله لیکله سوئد دیلینین حاکیمیتی طیب ساحه سینده الیندن آلینمیش گؤرونور. دئمک سوئد دیلی طیب بیلگیلرینی ایضاح ائتمک اوچون ایستیفاده اولوناجاق بیردیل دگیل. بو آجی گلیشمه داوام ائدرسه، اؤرنک اولاراق طیب اؤیرنجیلرینه اینگیلیسجه درس وئریلیرسه، زامان گئدیشی ایله بوتون ساحه لرده سوئد دیلی حاکیمیتینی اودوزاجاق گؤرونور.
سوئد دیل مسئوللاری بو دیلین حاکییمیت قابیلیتینی الدن وئره جگیندن اندیشه ائدیرلر، اؤرنک اولاراق: بانک، وئرگی (مالیات) بیلگی سایار، تئکنیک و دونیا سیاست ساحه لرینده بیر چوخ دییملر اوچون سوئدجه سؤزجوک تاپماق اولمور. بو دا سوئدده آراشدیرما و اؤیرنیم (آموزش و تحصیل) ساحه لرینده اینگیلیسجه نی اساس گؤتورمکدن ایلری گلن بیر مسئله دیر.
آوروپا بیرلیگینه گیردیگیمیزدن سونرا سیاست اعمال ائتمک زمینه سینده اینگیلیسجه دورمادان گوجله نرک سوئد دیلینین یئرینه آغیرلیق باسیر. بیر چوخ سوئد ایش یئرلرینده ایستر صنعت، ایستر تیجارت اولسون اینگیلیسجه – تک باشینا یازی و دانیشیق دیلی- کارتل دیلی اولموش. سوئدجه یالنیز ایکی سوئدلی آراسیندا چای و کافه ایچمک اوچون دانیشیلار. بو دا سوئد دیلینین بیر ایجتیماعیت دیلی کیمی ضعیف له مه سی دئمکدیر.
دوغما اینگیلیسجه دانیشان
بیر شخصدن، بئلژیکلی قزئتلردن ایش یئرینه داییرتوپلادیغی 500 بیلدیری اینگیلیسجه دوغما دیل دیئه بیر یازی اوخودوم. یئری گلمیشکن دئمه لی یم، اینگیلیسجه آنا دیلی دیئه بیلدیریلر باشقا آوروپا اؤلکه لرینده ده چاپ اولموش، اؤرنک اولاراق نوروئژده. دیل حاکیمیتینی اینگیلیسجه یه اودوزماق دئموکراتیک اؤلکه و ایجتماعیتلری دگرلی بیلیمدن محروم ائتمک دئمکدیر. بو حاکیمیت اودوزما اؤزو ایله بیرلیکده مسئله یاراتماقدادیر. اؤرنک اولاراق، متخصصلردن اوزاق بیر چئوره ده بیلگی و معلومات یایماق اولدوقجا چتین اولاجاقدیر. بو دا بیلیم آراشدیرما باخیمیندان پیس نتیجه لره گتیریب چیخاراراق گرکلی ساحه لرده موختلیف سورقو سوأللار اوزره عموم اوتوروملار دوزنله مه گی چتینلشدیره جکدیر.
ایندی سورقو سوآل بو: - بیز گله جکده طبیعت شناسلاری اؤزبیلیک و بیلگیلرینی اؤرنک اولاراق محیط یاشاییشی و ساغلاملیق اوزره آنا دیللرینده دارتیشمادیقلاری و بیلگیلرینی اؤز میللی دیللرینده یایمادیقلاری اوچون اؤز مملکتلرینده ایزوله ائتمک ایستیریک می؟ بئله دگیل سه، بو اینسانلاری نه اوچون تجرید وضعیته سالیریق؟ بونلار هامیسی اینگیلیسجه نی سوئد دیلینه اوستون توتماق بهانه سی ایله یارانمیش مسئله لردیلر.
ائو دیلی
سوئد دیلی اوچون بؤیوک بیر ساحه نین اودوزولماسی، سوئد توپلومونو آغیر نتیجه لر ایله اوزلشدیره بیلر. نتیجه اولاراق بئله بیر شرایط یارانمیش اولار: اینگیلیس دیلی رسمی دیل اولدوغو حالدا(مدرسه ده، ایش یئرینده، ایداره ده.و ساییره). سوئد دیلی بیر ائو و غیر رسمی دیله دؤنموش اولار. بو اینگیلیسجه و سوئد دیللری آراسیندا اولاجاق فرق و موقعیت یازیت (ادبی) و یازیتسیز (غیر ادبی) دیللر آراسیندا تصور ائدیله بیلر. بو معامیله نی بیز بیر چوخ کئچمیش ایستعمار ائدیلمیش مملکتلرده، توپلومون بؤیوک بیر بؤلومو اؤزآنا دیلینده دانیشدیغی حالدا ایستعمارچی دیلین اؤیرنیم دیلی اولاراق ایستیفاده اولونماسینی گؤره بیله ریک. بو مملکتلرین تجروبه سی بیزه تقلید ائتمگی خاطیرلاتماق دگیل، پیس اؤیرنیم (آموزش وتحصیل) و توپلومو ایغتیشاشلاردان قوروماق اوچون کؤمک ائتمه لیدیردئیه دوشونمه لی ییک.
*) بو یازی سوئد یازیچی سی «هانس مالو»ین فیکیرلرینی سوئد و اینگلیس دیللری آراسیندا اولان رابیطه و موناسیبتلری اساس آلاراق یازیلدی.
ایشیق سؤنمز 28.12.2004