ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلر مسئله سی نین گونو گوندن قابارماسی فارس ایستعمار تشکیلاتلاریندا اولان بیر سیرا انسانلاری دا دوشونمگه زورلاماسینا باخمایاراق بو ذاتلار آذربایجان تورکلرینه "اوزاقدا سو (سراب)" وعده سی وئرمه گه چالیشارلار. بو دوغرولتودا دنیز ایشچی ایمضاسی ایله قلم ووران ذات یئنی سونقومالار (ملاحیظه لر) اورتایا آتمیش، یئری گلمیشکن بو سونقومالارین بعضی بؤلوملرینی گؤزدن کئچیرمگه چالیشاق، اوخویوروق:
"الف- این دوستان مردم منطقه جغرافیائی ایران را فقط بصورت مردم ملیت فارس و غیر فارس تقسیم بندی می کنند. همه تقسیم بندیهای دیگر بصورت زیر مجموعه یک چنین تقسیم بندی تعریف می گردند. مثلا در وحله اول ما ملیت فارس را داریم و ملیت ترک آذربایجانی را. در مرحله دوم زیر مجموعه های کارگر آذربایجانی، زنان آذربایجانی، ورزشکاران آذربایجانی، دانشمندان آذربایجانی و سازمانهای سیاسی آذربایجانی غیره را که همه زیر مجموعه ای از مجموعه بزرگ هویت آذربایجانی می باشند دارا می باشیم"[i].
کئچمیش یازیلاردا دا ایشاره اولوندوغو کیمی مؤللیف میللی کیملیک مسئله سینی فارس ایستعمار سولچولوغو ادبیاتی نین سیراسیندا یئرلشدیره رک میللی کیملیگی، کیملیکلر قوروپونون آلت سیراسیندا یئرلشدیرمک ایله میللی مسئله نی گؤندمدن چیخارماغا چالیشمیشدی.[ii] مؤاللیفین او یاناشماسینا باخمایاراق بو یازیسیندا ذهنینده اولوشموش سورقو و سؤاللارا جاواب آلماق اوچون بیر داها آذربایجان میللی حرکتینی سورقو و سؤآلا چکمک ایستر. اوسته لیک دوزنسیز و تشکیلاتسیز بیر توپلوما وئریلن و پوپولیست دئییم ساییلان "خالق (مردم)" ایفاده سینی سرگیلمک ایله گئنه ده ایران ممالیکی محروسه سینده کی دیل و مدنیت صاحابلاری آراسیندا هانگی مناسیبتین قورولماغینا و حاکیم اولدوغونا توخونماق ایستمز. یئری گلمیشکن مؤللیف "مردم منطقه جغرافیائی ایران" دئیه قلمه آلدیغی ایران ممالیکی محروسه سینده کی دیل و مدنیت صاحابلاری نین کئچمیشده هانکی قونوم و دورومدا اولدوقلارینی گؤتور قوی ائتمگه چالیشاق. ایران ممالیکی محروسه سینده فارس ایستعمارچیلیغینا معروض قالمیش توپلوملاردان آذربایجان میللتی نی بیر اؤرنک دئیه نظره آلارساق، قاجار حاکیمیتلری دؤنمینده فارس دیلی دیوان دیلی و تورکچه قوشون دیلی اولدوغونو نظره آلاراق مشروطیت حرکاتیندان سونرا تورک دیلی فارسچا ایله بیرلیکده رسمیلشمیشسه ایمیش، فارس و تورک دیللری و مدنیتلری ایران ممالیکی محروسه سی نین دؤلتچیلیک کیملیگی اولارمیش. بونلارا باخمایاراق گئنه ده بوگون ایران ممالیکی محروسه سینده باشقا میللی آزلیقلارین دیل و مدنیت مسئله لری سؤز قونوسو اولدوغونو گؤز آردی ائتمک اولمازدی. بونلارا باخمایاراق آذربایجاندان باشلامیش مشروطه حرکاتی نین ایران ممالیکی محروسه سینده خاریجی گوجلر (روسیه و انگلیس) واسیطه سی ایله یئنیلگه یه (شیکسته) اوغرادیغی نین سونوچ و نتیجه سی اولاراق فارس دیلی، مدنیتی و مفکوره سی اؤزو ایله بیرلیکده فارس ایستعمارچیلیغی نی دا بو ممالیکی محروسه یه سوغات گتیرمیش. بئله لیکله فارس میللتچیلری و فارس مدنیت راسیستلری "میللت-دؤلت" آنلاییشی باشلیغی آلتیندا "بیر دیل، بیر مدنیت و بیر دؤلت" دئیه فارس اولمایان ائتنوسلاری فارس دیل و مدنیتینه تابع توتماقلا فارس ایستعمارچیلیغینا یول آچمیشلار. روسیه و انگلیس ایستعمار یانچیلاری فارس میللتچیلرینی تهراندا حاکیمیته گتیردیکلرینه باخمایاراق بو دؤلتلره رقیب ساییلان آلمانیا حکومتی ده بو گلیشمه دن پای اومماغا باشلامیش. بئله لیکله آلمانیایا تحصیل آلماق اوچون گئدن اؤیرنجیلر اوزره آلمانیا ایمپراتورلوغو یاتیریم یاتیرماغا چالیشمیش. بیرینجی دونیا ساواشیندا آلمان حکومتی، "ایسلام بیرلیگی" (پان ایسلامیسم) گؤروشونو دیفاع ائدن عثمانلی ایمپراتورلوغو ایله ایش بیرلیک ائتمکدن فایدالانارکن ایراندا فارس میللیتچیلیگی، فارس مدنیت راسیستلری واسیطه سی ایله آلمانیا ایمپراتورو، قایصئر ویلهئلم (Friedrich Wilhelm Viktor Albert von Preußen ) مسلمان اولموش دئیه ایرانداکی روحانیتی ده عثمانلی خلیفه لیگی ایله ایش بیرلیگی ائتمک اوچون تشویق ائتدیرمیش[iii]. بو گلیشمه لری یوخسا گئریلیملری (پس رفت) میللی بیلینجدن یوخسول گونئی آذربایجان آیدینی درک ائتمه یه رک آذربایجان تورکلوگو علیهینه دورمادان گئجه و گونوز فارسلیق سیرالاریندا بوگون ده بعضیلری ائتدیکلری کیمی تبلیغات آپارماغا چالیشمیشلار. 1916. ایل سیدحسن تقی زاده تبریزی آلمانیانین برلین شهرینده فارس دیلینده کاوه درگیسینی فارسلیق اساسیندا یولا سالاراق و "آصلان و گونش (شیر و خورشید)" یئرینه او زامان فارسلیق سیمگه سی سانیلان "درفش کاویانی" سیمگه سینی تبلیغ ائتمکله فارس میللیتچیلری نین بیرینجی سیراسیندا یئر آلیرمیش[iv]. بو درگی نین خرجلری ده آلمان دؤولتی طرفیندن وئریلیرمیش[v]. کاوه درگی سی تعطیل اولدوقدان سونرا حسین کاظمزاده تبریزی باشچیلیغی ایله 1922- 1927 (1301-1306) ایللرینده آلمانیانین گئنه ده برلین شهرینده "ایرانشهر" آدلی درگی فارسلیق اوچون تاریخ یونتاماق نیتی ایله فارس ایستعمارچیلیق مفکوره سینی اساس گؤتوره رک یایینا باشلامیش. بو درگی یالنیز آوروپادا فارس دیل و مدنیتی ایله ایلگیله نن فارس محفللری اوچون دئییل، ایران ممالیکی محروسه سی نین 40 شهر و شهرستانلاریندا دا فارس دیل و مدنیت ایله اوغراشان کسیملر و شخصلر اوچون ده گؤندریلیرمیش[vi]. بئله لیکله ایرانشهر درگی سی، ایران ممالیکی محروسه سی، باشدا گونئی آذربایجان شهر و کندلرینده کی فارس دیل و مدنیت ایله اوغراشانلاری فارس ایستعمارچیلیق مفکوره سی ایله آزیغالانماغا (تغذیه اولونماغا) خیدمت ائتمیش. فارسچیلیق باخیمیندان احمد کسروی[vii]، یحیی ذکاء[viii]، منوچهر مرتضوی[ix]، جواد شیخ الاسلامی، تقی ارانی[x]، بابک امیر خسروی، عارف قزوینی، صادق رضازاده شفق، حسینعلی کاتب، ناصح ناطق، کاوه بیات و یوزلرجه اؤز دیل و مدنیتلری علیهینه بالتا وورمانی اؤزلرینه "ایرانلی اولماق" و میللی شرف بورجو دئیه حئساب ائدن آذربایجان تورکلری "ایرانشهر" درگی سی نین یئتیردیگی فارس ایستعمارچیلیق مفکوره سی نین یئمیشلری و ثمره سی اولموشلار. آلمانیانین برلین شهرینده ایرانشهر درگیسینی ائشلیک (همراهلیق) ائدن ایکینجی درگی "فرهگستان" درگی سی اولموش. بو درگینی مرتضي يزدي ٬ غلامحسين فروهر٬ حسن نفيسي ٬ مشفق کاظمي ٬ احمد فرهاد ٬ تقي اراني یولا سالمیشلار (1924-1925)[xi]. بو درگیده آذربایجان تورکلوگو علیهینه و فارس ایستعمارچیلیق مفکوره سی دوغرولتوسوندا اولان گؤروشلره گئنیش یئر وئرمیش[xii].
آوروپا دؤولتلری طرفیندن "فارسیستان" و "فارس حکومتی" آدلاری یئرینه "ایران" و "ایران حکومتی" آدلاری تهرانداکی سفیرلیکلری واسیطه سی ایله 1937. ایل قبول اولوندوقدان[xiii] سونرا 1933. ایل آلمانیادا حاکیمیته گلمیش آلمانیا نازیستلری "ایرانیت (اوخو: فارس اولماق)" مفکوره سینی "آریا" دئییمینه دویونلمگه چالیشاراق بؤلگه ده روسیه و انگلیس گوجلرینه قارشی قویماغا چالیشمیشلار. یوزئف گؤبئلس Joseph Goebbels)) نازیست آلمانیانین تبلیغات وزیری "ایران و ژئرمن نژادلاری نین "آریا (Arier)" کؤکوندن اولدوغو ایدعاسینی اؤنه سورموش[xiv]. ایران ممالیکی محروسه سینده عوام خالق کیتله سی آراسیندا عیرقچیلیق تئوریسی اؤزونه یئر آچابیلمه سی اوچون ایلک آشامادا یوزئف گؤبئلس برلین شهریندن فارس دیلینده رادیو یایینلاری نین یایینلانماسینا بویوروق وئرمیش. بئله لیکله ده ایران ممالیکی محروسه سی و افغانستان توپراقلارینا فارس دیلینده رادیو یایینلاری یاییلماغا باشلامیش (1939). چوخ زامان کئچمه دن فارس مدنیت راسیستلری گونئی آذربایجاندا هیتلرین اصیل ایرانلی اولدوغونو و اصل آدی نین دا میر حیدر اولدوغونو توپلوما آشیلاماغا باشلامیشلار[xv]. فارسلیق ائلیتی ایچریسینده راسیستلیک گؤروشلرین یاییلماسی اوچون "جهان نو" آدلی درگی نین یاییلماسی دا واجیب گؤرولموش (1939). بهرام شاهرخ[xvi] ایستر برلین رادیوسونون مسئولو و ایسترسه ده آدی کئچن درگی نین مسئول مدیری اولموش[xvii]. بو ایشده داوود منشی زاده[xviii] و اسماعیل کوشان (پارس فیلم ایستودیوسونون قوروجوسو) بهرام شاهرخ ایله ائشلیک (همراهلیق) و امکداشلیق ائتمیشلر[xix]. انگلیس ایستعمار گوجلری نین باسقی سی نین سونوچ و نتیجه سی اولاراق رضا شاه آلمانیا یانلیسی ساییلان بیرینجی وزیری، احمد متین دفتری نی وظیفه دن اوزاقلاتدیقدان و یئرینه اینگلیس یانلیسی علی منصورو گتیردیگیندن سونرا کئچمیشده برلین رادیوسوندان رضاشاها مدحیه لر دئمیش بهرام شاهرخ آلمانیا نازیستلری نین بویوروغو اساسیندا هامان گوندن باشلایاراق رضا شاها نیفرت قوسماغا باشلامیش. بو داورانیشلارین سونوچ و نتیجه سی اولاراق بهرام شاهرخ-ون آتاسی کیخسرو تهراندا تئرور ائدیلمیش. بهرام شاهرخ آلمانلارا داها آرتیق خیدمت ائتمه نین آغیر باشا گلجه گی دوشونجه سی ایله آلمانیادان تهرانا گئری دؤنموش. بئله لیکله داوود منشی زاده "جهان نو" درگی سی نین مسئول مدیری اولموش. اوزون سؤزون قیساسی: 1945- 1946. ایللر گونئی آذربایجان تورپاقلاری نین روسیه سؤویئتلیگی طرفیندن ایشغال اولماسیندان فایدالانماغا چالیشان گونئی آذربایجان میللی حکومتی باشچیلاری نین(قوصورلاری ایله بیرلیکده) میللی بیلینج و شوعورلاری گؤز آردی ائدیلرسه، کئچمیش یوز ایلده ایران آدینا چالیشان بوتون گونئی آذربایجان ائلیتی فارسلیق تئرورونا معروض قالمیش، فارس ایداره لرینده و تشکیلاتلاریندا بیر چوخلاری آرمانجیل اولدوقلارینا باخمایاراق بیر کؤله کیمی خیدمت ائتمیش نؤکرلر ساییلمیشلار. دئمک، فارسلیق و فارس ایستعمارچیلیغی اوغروندا فارس ائلیتی و فارس مدنیت راسیستلری خاریجی گوجلر ایله آخار باخار اوینارکن بیر آز سایدا شخصلر (محمدعلی فرزانه، بولود قاراچورلو، بهزاد بهزادی، کریم مشروطه چی، یحیی شیدا، محمدحسین شهریار، حسین دوزگون، ... و سونرا وارلیق درگیسی اطرافیندا ییغیلان انسانلار) گؤز آردی ائدیلرسه، تشکیلات بیچیمینده آذربایجان آیدینلاری اؤز کیملیک و منلیکلری اوغروندا هئچ نه ائتمه میشلر. آذربایجان آیدینلاری نین بیر چوخو فارس ساغ و سول تشکیلاریندا آرمانچیل چالیشدیقلارینا باخمایاراق بونلارین "ایرانلیلیق" آدینا چالیشمالاری فارس ایستعمارچیلاری نین کؤنلوجه اولموش. دنیز ایشچی قلمیندن گئنه ده اوخویوروق:
"ب – این دوستان، ژئوپولیتیک جغرافیائی ایران را بصورت منطقه استعماری تصویر می کنند که در آن دولت فارس، ملتهای دیگر را بصورت مستعمره خویش در آورده و آنها را استعمار و استثمار می کند.خارج از اینکه تعریف تاریخی سیاسی اجتماعی استعمار و نظام استعماری چه می باشد، این دوستان سیستم سیاسی امنیتی کشوری در منطقه اذربایجان را بصورت ارگانهای سیاسی امنیتی حاکمیت دولت فارسی قلمداد می کنند. بر اساس چنین تعریفی، جنبش ملی آذربایجان و ملیتهای دیگری که در ایران زندگی میکنند، یک جنبش ملی رهائیبخش می باشد که لازمه آن اتحاد همه نیروهای ملی ( چه دموکراتیک و چه غیر دموکراتیک) جهت گرفتن استقلال سیاسی جغرافیائی از حاکمیت دولت فارسی و تشکیل دولت مستقل ملی اذربایجانی و غیره می باشد"[xx].
نئجه دئمیشلر، ایللر بویو خاروار- خاروار تانباکو یاندیردیقدان سونرا اؤزو آذربایجانلی اولان دنیز ایشچیلرین فارس ایستعمارچیلیق مسئله سینی غربته سالماسی و میللی ظولمون هانکی بویوتلاردا آخین ائتدیگینی درک ائتمدیگی، فاجیعه نین نه اؤلچوده درین اولدوغونو داها راحات درک ائتدیرمیش اولار. ایلک اولاراق بیر خالقین دیل و مدنیتینه یاساق قویماق، مدنیلشدیرمک آدینا اؤزگه دیل وسیله سی ایله او خالقی بیر میللی وارلیق اولاراق اریتمک سیاستینه تابع توتماق، اونا اؤزگه تاریخ و میللی کیملیک سیریماق و آشیلاماق، ائلیت کسیم ایله عوام خالق آراسیندا آیدین و متعصب کسیم دئیه اوچوروم یاراتماق (تعصب نداشته باش، آذربایجانیها چه قدر متعصب هستند!!! و ... )، بو ایکی کسیمی اوز اوزه قویماق، آذربایجاندا فارس ایداره چیلیک و اشغالچیلیق سیستیمی یولا سالماق، آذربایجان تورکلرینی فارس دیلی ایله ایداره ائتمک و فارسلیق ایداره ائتمک سیستیمی نی آذربایجانلیلارا دیکته ائتمک، او خالقین انسانی، ذهنی و بیلیم گوجلرینی دیرچلدیکدن و ثمر وئرمگه باشلادیقدان سونرا فارس حاکیم دیل و مدنیتی نین خیدمتینه آلماق، او خالقین یاشاییش بؤلگه لرینی امنیتی دئیه اورادا ایش یئرلری آچیلماغا کسب ایذین وئرممک، او خالقین میللی کیملیگینه اویقون آد قویماقلارا ایجازه وئرممک، او خالقین تاریخی شهر، کند، داغ داش و چایلارینا وئریلمیش تاریخی آدلاری سیله رک اونلاری فارسلاشدیرماق، زامان آخاریندا او خالقین یئر آلتی و یئر اوستو قایناقلارینی سؤموره رک حاکیم دیل و مدنیتین خیدمتینه داشیماق، او خالقین اوولادلارینی اسکیکلیک کومپیلئکسینه قاپدیرماق و کیچیمسه یه رک میللی تئرورا معروض قویماق، او خالقی دیل و مدنیت باخیمیندان اؤز ائو و اوباسیندا اریتمک سیاستینه تابع توتماق، بونلار هامیسی ایستعمارچیلیغین و اوسته لیک فارس ایستعمارچیلیغی نین قاباریق گؤرونتوسو ساییلار. اوسته گؤروندوگو کیمی بو اؤزلرینی آیدین (روشنفکر) قلمه آلمیش ذاتلار ایستعمار مقوله سینی ده ایستعمارچی نیظام و اینتیظامین دیلیندن ائشیتمک ایسترلر. دئمک، فارس ایستعمار حاکیمیتی و گوجلری آذربایجان تورکلرینه اوز توتاراق باغیرمالی ایمیش:- آی آذربایجانلی، ائشیت و بیل!! - بیز فارس ایستعمار حاکیمیتی، سیستیمی و فارس ایستعمار یانچیلاری اولاراق آذربایجان تورکلوگونو (سیزی) سؤمورمک و اونلاری فارسلیقدا حلل ائتمک و فارسلیغینگی ائتمک اوچون سیزلره حاکیم کسیلمیشیک!! غئیرتی نیز و جسارتی نیز وارسا، بیزیم سؤمورگه چیلیک و ایستعمارچیلیق بویوندوغوموزون آلتیندا قالمایین!! -ذلیل و رذیلسینیزسه، بو اؤلوم، ذیللت، بو مشقت سیزه یاراسین!! فارسلیق بویوندوروغو آلتینا کئچدیگینیز اوچون، دیل و مدنیت آزادلیغی نین نه اولدوغونو بیلمه دیگینیز اوچون بیر میللی وارلیق اولاراق انسان کیمی یاشاماق سیزلره حرام اولموش!!. دها نه دئمه لی ایمیش؟؟، اوراسینی دا دنیز ایشچی گلجک مقاله لرینده سورقو بیچیمینده اورتایا قویار، جاوابلامالی اولاریق!. دئمک، ایستعمار مقوله سی نین تاریخی کئچمیش دئیه فارس ایستعمارچیلیغینا گؤز یومدورماغا چالیشانلار، "بالیغی نه زامان توتسان، او زامان یئنی و تازادیر" مقوله سینی درک ائتمیش دئییللر. فارس ایستعمارچیلیغی گلیشمک و سؤمورگنلیک آچیسیندان ایستعمارچی دؤولتلرین کیچیک قارداشی دوروموندا اولدوغو اوچون اونلار ایکی یوز ایل بوندان اؤنجه آفریقادا، هیندوستاندا و اوزاق-گونئی-دوغودا مملکتلرینده ائتمگه باشلادیغی ایستعمارچیلیق داورانیشلارینی فارس ایستعماری چیپلاق بیچیمده دؤولت- میللت آدینا کئچمیش دوقسان ایلده اوسلنمیش گؤرونر. بیلیندیگی کیمی فارس ایستعمارچیلیق گؤروشلری محمود افشار یزدی نین ایستعمارچی گؤروشلرینه اساسلانار[xxi]. دئمک، بوگون چیلپاق و یئر آلتی یئر اوستو زنگینلیگی سؤمورولموش آفریکا قیطاسی ایستعمارچی گوجلر اوچون ایلگینج و چکیجی گؤرونمه دیگینه باخمایاراق اونسوز دا آفریکالیلار فرانسه و انگلیس دیل و مدنیتلری واسیطه سی ایله بو دؤلتلرین مستملکه سی ساییلارلار. اؤرنک اولاراق مراکش و الجزاییر ظاهیرده فرانسه ایستعمارچیلیغیندا گؤرونمزلرسه ده، دیل و مدنیت باخیمیندان بوگون ده فرانسه ایستعماریندان اذیت چکرلر[xxii]. دئمک، فارس ایستعمار تشکیلاتلاریندا آیاقچیلیق و مئهترلیک ائدنلر کیمی میللی مسئله یه یاناشماق ایله کیمی آلداتماق ایسترلر؟ نه اوچون؟، هانکی چیخارلاری اوچون عوامفریبلیک ائتمک ایسترلر؟؟ بو ذاتلار، اؤزلری بیلمه سه لر ده، فوندامئنتالیست اولدوقلاری اوچون هر شئیین ایضاحی دئیه بیر فوندامنئت (اساس) یوروم و تعبیرین گرکلی و واجیب اولدوغو ایماجی ایله چیخیش ائتمکلرینه باخمایاراق اصلینده و عملده یوروم و تعبیر باهاناسی باش آلداتماق مقوله سینه خیدمت ائدن بیر ایستعمارچی گؤروش ساییلار (گؤروشن کنده بلدچی لازیم اولماز. ایستعمارچی داورانیشلاری ایضاح ائتمک اوچون داها تاریخه مراجعت ائتمک لازیم ساییلماز.). دنیز ایشچی گئنه ده یازمیش:
"ج – چنین نگرشی وقتی با عینک دودی تقسیم "فارس و غیر فارس" به جامعه نگاه می کند، وجود سازمانهای صنفی و سیاسی سرتاسری را به صورت نهادهای متعلق به ملیت فارس ارزیابی کرده و تعلقات مدنی شهروندی ایرانی آنها را انکار می کند. این بینش تلاش در این دارد که فعالین اذربایجانی را به خارج شدن از این نهادها و تشکیل نهادهای موازی مشابه با هویت ملی آذربایجانی را به آنها توصیه نماید. اگر به الفبای سیاسی خیلی محترمانه آنها اشاره ای داشته باشیم، دوستانی را که به عشق به هویت آذربایجانی خویش در نهادهای سرتاسری فعالانه ارزشهای انسانی ملی خویش را ترویج کرده و به پیش می برند را "مانقورد" لقب می دهند...."[xxiii].
مؤللیف سیرالادیغی ایفاده لر کئچلین مثلینی خاطیرلادار، نئجه دئمیشلر: "کئچل باخار گوزگویه، آدینی قویار اؤزگه یه"! دئمک، مؤللیف اؤز دئییشی ایله دئسک، دومانلی گؤزلوگو (عئینکی) ایله اؤزونو گؤزگو قارشیسیندا تانیمادیغی اوچون قارشیدا گؤرونن عکسینی فیلان گوروپ، یوخسا فیلان شخصه بنزده رک حؤکوم وئرمگه چالیشار. فارس ایستعمارچیلیغینی نظره آلارساق، بیر آذربایجان تورکونون باشقا آذربایجان تورکو و تشکیلاتلارینا "فارس و غیر فارس" دئیه ایتتهام وورماسی یئرسیز گؤرونسه ده، تاریخ سورجینده گونئی آذربایجان تورکلری نین بیر میللت اولاراق اوغورسوز اولدوقلاری اوچون بالا آتا و آناسی نی دا تانیماق ایستمز گؤرونر. بو دا گونئی آذربایجان خالقی اوچون بؤیوک بیر طالعسیزلیک و شانس سیزلیق ساییلار. دئمک، ایستعمار مقوله سینه تابع توتولان آذربایجان تورکلرینه وطنداشلیق (شهروندلیک) دئیه فارس حاکیمیتی و تشکیلاتلاری طرفیندن بیر مرحمتلی آنلاییش اولمادیغی اوچون آذربایجانلی بیر شخص ده باغلی (منصوب) اولدوغو اؤز توپلوم و میللتینی وطنداشلیق دئیه فارس ایستعمار گوجلری نین آلتینا دورتمه گه حاقلی گؤرونمز. حاکیم نیظام- اینتیظام و میللی مسئله آچیسیندان ایستعمار حاکیمیتینه پوزیسیون ساییلان فارس ایستعمار تشکیلاتلاری طرفیندن باشقا ائتنیکلر اوزره انسانی بیر آنلاییش اولمادیغی اوچون بو تشکیلاتلارا یانچی و طرفدار دئیه قویروق )طرفدار) اولماق کؤله لیکدن باشقا، ایستر شخصین اؤزونه، ایسترسه ده باغلی (منصوب) اولدوغو میللتینه هر هانکی بیر خوشبختلیک گتیره بیلمز. دئمک، ایستعمارچی بیر سیستیم ایله اوز اوزه اولدوقدا بیر میللی وارلیق اولاراق مسئله داها وطنداشلیق دئییل، دوروم اؤلوم یوخسا قالیم مسئله سی اولدوغو اوچون خالق اجتماعیتینی آلداتماغا و تحمیق ائتمگه ده احتیاج گؤرونمز.
اسیر، توتساق، اسیر! ایستعمارچیلیغا معروض قالمیش توپلوم داها دا اسیر!! آزادلیق عصریدیر بیزیم بو عصیر!! ایندی توتساقلار دا بندینی کسیر!
ایستعمارا معروض قالمیش هر هانکی بیر میللت و توپلوم اوچون ایستعمار داییره لری طرفیندن هانکی وطنداشلیق حاققی دئیه سوروشولارسا، ایستعمارا معروض قالمیش بیر میللی توپلوم، بیر میللی وارلیق اولاراق اؤز میللی منلیگی و کیملیگیندن واز کئچه ر و ایستعمارچی دیل و مدنیت صاحابلاری آچیسیندان تسلیم گؤرونر و ضررسیزلشمیش دئیه تشخیص وئریلرسه، آدی کئچن بیر قویروق دوروم و حالینا دوشموش گؤرونه رک ایستعمار حاکیمیتی آلتیندا سورونمه حاققینی الده ائده بیلر دئیه دوشونمه لی ییک.
اوسته ایشاره اولوندوغو کیمی فارسلیق اساسیندا قورولموش حاکیمیت سیستیملری اؤز حاکیمیتلری آلتینداکی فارس اولمایان دیل و مدنیت صاحابلارینا اویقولادیقلاری یاساقلار و محدودیتلر ایستر ایستمز میللی بیلینجلی توپلوملارین تجرید وضعیته دوشمه سینه یول آچارلار. ترس دورومدا محکوم خالق و توپلوملارین اوولادلاری حاکیم میللتین دیل و مدنیتی خیدمتینه آلیناراق مینیک وئرمک مجبوریتینده قالارلار. بو دوروم و گؤرونومو بیر چوخلاری اؤزلرینه سیندیره (هضم ائده) بیلمزلرسه ده، بو سایدیقلاریمیز آجی گئرچکلیک و واقعیتلر ساییلار. دئمک،بوگون ایران ممالیکی محروسه سینده فارس دیل و مدنیتی نین، حاکیم نیظام و اینتیظامی نین منافعینه اویقون گؤرونن تشکیلاتلارین قانونی ساییلماسی، بو تشکیلاتلاردان بیر سیراسی حاکیم نیظاما اویمادیقلاری دورومدا محدودیت ایله اوزلشدیکلرینه باخمایاراق فارس مخالفتی طرفیندن بو تشکیلاتلار بیر معنالی طرد اولونمادیقلاری و زامان آخاریندا حاکیمیت دگیشدیکدن سونرا قانونی فعالیته باشلایابیلمکلری بو تشکیلاتلارین سراسری دئییل، اصیل آنلام و معناسیندا فارسلیق اثری و "فارس تشکیلاتلاری" اولدوغونا بیر دلالت و ایشارت ساییلار. دئمک، محکوم خالق اوولادلاری و اؤز خالقلاری نین میللی منافعینی تشخیص وئره رک و اؤز دیل و مدنیتلرینی اساس گؤتوره رک اؤز دوشونجه لری اساسیندا تشکیلاتلار یاراتمالی و چیخیش ائتمه لیدیرلر. دنیز ایشچیدن گئنه ده اوخویوروق:
" ... آیا مردم عادی ملیتهای مختلف ایران که به اذعان خود این دوستان همگی اسیر سیاستهای ضد دموکراتیک و شوینیستی نظام ولایت فقیه دارند، آنطور که پرورده اذهان این دوستان می باشد، خود با همدیگر چنان مشکلات بنیادینی دارند که نمیتوانند زیر یک حکومت فدراتیو با همدیگر به همزیستی در کنار همدیگر بپردازند؟"[xxiv].
اوسته گؤروندوگو کیمی مؤللیف بو گؤروشلری سرگیلمک ایله سیاستین الیفباسینی بیله بیلمز کیمی چیخیش ائتمگه چالیشار. دئمک، چوخ دیل و مدنیتلی ممالیکی محروسه ده هر هانکی بیر فئدرال بیر سیستیم قورماق اوچون حاکیم دیل و مدنیته منصوب اولموش تشکیلاتلار و شخصیتلر اؤز تمامیتچی و ایستعمارچی دوشونجه لریندن داشیناراق یالنیز خالقلاری و گلجکلرینه حاکیم اولماغا دوشونمه لی، باشقالارینا حقوق برابرلیگی، اؤزلرینی ایداره ائتمک حاققی تانیمالی و سونرا بیر قونشو خالق کیمی جان دئییب جان ائشیتمه نی قبول ائتمیش مقامدا یئر آلمالیدیرلار. هر هانکی بیر فارس تشکیلاتلاری و شخصیتلری بئله بیر انسانی مقامی یاخالامیشسا، دنیز ایشچیلر نه اوچون بو تشکیلاتلار و شخصیتلری آذربایجان توپلومونا تانیتماقدان اوتانارلار؟!!. دئمک، فارس ایستعمارچی تشکیلاتلاری و شخصیتلری ایستعمارچی سولوک (زالو) صیفتلیکلریندن ال چکمدیکلری دوروم و تقدیرده دنیز ایشچیلر نه اوچون بیر فارس ایستعمار عامیلی کیمی چیخیش ائده رک آذربایجان تورکلرینی ده فارسلیق توتساغیندا و اسارتینده ساخلاماق ایستر داورانیشینی یانسیتماق ایستر؟ دئمک، ایستعمارچیلیق و کؤله چیلیک مدنیتینه باییلانلار (حیران اولانلار) اؤزلری خوشبخت اولمادیقلاری اوچون خالقلارینا دا خوشبختلیک گتیره بیلمزلر. گؤروندوگو کیمی فارس ایستعمارچیلیق تشکیلاتلاری و شخصیتلرینده فئدرال بیر سیستیم اوچون ده هر هانکی انسانی بیر آنلاق و گلیشمه گؤرونمدیگی اوچون ایران ممالیکی محروسه سینده فئدرال بیر سیستیمین یارانماسی دا بیر خیال گؤرونر. دنیز ایشچی آذربایجان میللی مسئله سی آچیسیندان اؤزونده هر هانکی بیر ریسالت تانیمادیغینا باخمایاراق آذربایجان میللی فعاللارینا ریسالت وئرمگه قالخاراق یازمیش:
"... استراتژی این دوستان باید بر این محور استوار باشد که از یکطرف تشویق بکنند تا ترکهای بزرگترین شهر ترک نشین دنیا بعد از استانبول، به هویت ملی فرهنگی تاریخی خویش آشنائی و آگاهی پیدا کرده و با تعمیق چنین دانش و آگاهی به پدیده های اجتماعی اطراف خویش فعالانه تاثیرگزار باشند. استراتژی این دوستان در زمینه ترویج آموزش به زبان مادری آذربایجانی باید به تهران و شهرهای دیگر بسط داده شده و بصورت یک پروژه ای استراتژیک در مورد ترکهای تهران و شهرهای دیگر تبلیق و ترویج گردد"[xxv].
اؤزو آذربایجان تورکو، اؤزونو دئموکرات و ایرانلی قلمه آلان ذات اوسته ایشاره ائتدیگی مقاملارا وقت آییرماق ایستمزکن هانکی وطنداشلیق (شهروندی) مقوله سیندن سؤز آچار اؤزو ده سورقو و سؤآل یئریدیر. بیلیندیگی کیمی ایستعمارا معروض قالمیش بیر توپلومون هر هانکی مدنی، سیاسی و اجتماعی تشکیلاتلاری ایستعمارچی حاکیمیت طرفیندن تانینمادیغی اوچون اونلاری تشکیلاتلاندیرماق میللی و انسانی مسئله لرینه تانیش ائتمک و اونلاری بو دوغرولتودا سفربر ائتمک هر بیر دئموکرات انسانین میللی و انسانی بورجو ساییلار. دنیز ایشچی نین میللی مسئله یه بئلنچی اؤزگه یاناشماسی ایله اوزلشدیکده خسرو گلسرخی نین محکمه ده کی چیخیشی گؤز اؤنونده بیر فیلیم کیمی سرگیلنمیش اولار:
"در كشورهايي نظير ايران دشمن مرئي نيست. بلكه في‌المثل در لباس احمد آقاي آژدان دشمن را فرو مي‌كنند كه خلق نداند دشمنش كيست".
بیلیندیگی کیمی محمود افشار یزدی نین سفاریشینه اساسن ایران ممالیکی محروسه سینده بیر چوخ زامانلار فارسلیق طرفیندن بیر فارسی آشاغی مقاملار اوچون مظلوم میللیتلره سورونلو و مسئول شخص دئیه ایلری سورمزلر. فارس ایستعمار گوجلری آچارلی و حسساس مقاملاری الده توتاراق فارسلیق ایستعمارینا معروض قالمیش و فارس مدنیت راسیستلیگینی منیمسه میش شخصلر ایچریسیندن فارسلاردان داها دا یاخشی فارسلیغی قاورامیش و دئموکرات مئاب بیچیمده فارسلیغی دیفاع ائده بیلجک و عوامفریبلیگه یول آچاجاق شخصلردن بو ایشلرده فایدالانماغا چالیشارلار. گؤروندوگو کیمی دنیز ایشچی ذات عالی ده آذربایجان میللی مسئله سی اوزره مقاله یازارکن بیر آذربایجانلی کیمی دئییل، ظاهیرده داها آرتیق دونیادا بلیرگین و سئچگین دئموکراتلار کیمی اورتایا چیخاراق ایکی داش او طرفه، ایکی داش بو طرفه آتاراق سونرادا فارسلیغین قورونماسی اوچون دولاییلی تکلیفلر تقدیم ائده رک اوخوجونو خومار قویماغا چالیشار. بو داورانیشلار فارس ایستعمار تشکیلاتلاری طرفیندن آذربایجان خالقی علیهینه اویقولانمیش و تانینمیش بیر یاناشما متودو ساییلار.
قایناقلار و اتک یازیلار
[i] دنیز ایشچی،"کور رنگی" در جنبش ملی آذربایجان، یکشنبه, نوامبر 25, 2012 - 12:35، ایرانگلوبال: http://iranglobal.info/node/12518
[ii] ایشیق سؤنمز، فارس ايستعمارچيليق مقوله‌سينه "دؤولت-ميلت تئوريسي" آدي وئرمک دوزگون اولابيلر مي؟: http://isiqsonmaz.com/Seite%20305-1.htm
[iii] ناصرالدین پروین، ابزارهای تبلیغاتی زبان فارسی گوبلز رادیو برلین و مجله جهان نو، مجله بخارا، شماره 83، مهر- آبان، تهران 1390، صحیفه 177.
[iv] Afshin Marashi (2008). Nationalizing Iran: Culture, Power, and the State, 1870-1940 Published by University of Washington Press
[v] جمشید بهنام، «برلنی ها». اندیشمندان ایرانی در برلن ۱۹۳۰ - ۱۹۱۵. نشر فرزان، تهران ۱۳۸۶.
[vi] یحیی آرینپور، از صبا تا نیما، جلد سوم، صحیفه 234.
[vii] احمد کسروی، آذری یا زبان باستان آذربایجان، تهران 1309.
[viii] یحیی ذکاء، ملاحظاتی در باره زبان آذری (از درآمدن تازيان به ايران تاپایان سده‌ي هفتم)، کانون پژوهشهای دریای پارس: http://www.persiangulfstudies.com/fa/index.asp?p=pages&ID=527&Sub=434
[ix] منوچهر مرتضوی: زبان دیرین آذربایجان، بنیاد محمد افشار یزدی، تهران.
[x] تقی ارانی، در باره زبان فارسی و آذربایجان، زبان فارسی-۱، مجله ایرانشهر، چاپ برلین، سال ۱۳۰۳(۱۹۲۴).
[xi] ایرج افشار یزدی، فصلنامه زبان و ادب فارسی، سال سوم، شماره سوم، پاییز 1376، مقاله (در باره محمد علی جمالزاده)، صحیفه 9- 26
[xii] تقی ارانی: آذربایجان یک مسئله حیاتی و مماتی برای ایران، فرنگستان. سال 1924(1303) نمره 5، برلین . صحیفه لر 247-254.
[xiii] ایشیق سؤنمز، ایران دؤلتی و ایران دیل قوروپو آدی نین اورتایا آتیلماسی: ایران کلمه سی سیاسی و جغرافی آنلامدا: http://www.oyrenci.com/news.php?id=2300
[xiv] ناصرالدین پروین، باخ اورادا، صحیفه 177.
[xv] احمد کسروی، سرنوشت ایران چه خواهد شد، 1324، تهران
[xvi] 1938. ایل بهرام شاهرخ تهراندا "ایران روزنامه سی" نین رئیسی اولارکن آلمان نازیستلری ایله ایلیشگی قورماسی گمان ائدیلیر.
[xvii] بهرام شاهرخ، کیخسرو شاهرخ-ون اوغلو. کیخسرو شاهرخ کیرمان شهرینده دوغولموش، تهران مجلیسینده زرتشتلرین نماینده سی و مجلیسین چاپخاناسی نین رئیسی اولموش.
[xviii] داوود منشی زاده اوزره داها آرتیق بیلگی اوچون باخینیز: ایشیق سؤنمز، فارس نئوفاشیستلری و داریوش همایون: http://www.isiqsonmaz.com/Seite125.htm
[xix] ناصرالدین پروین، باخ اورادا، صحیفه 178.
[xx] دنیز ایشچی، باخ اوسته.
[xxi] داها آرتیق بیلگی اوچون، باخ: ایشیق سؤنمز، آذربایجان مشروطه حرکاتی نین یئنیلمه سی نین سونوچ و نتیجه سی اولاراق فارس ایستعمارچیلیغینا گئدن یول: http://www.isiqsonmaz.com/Seite257.htm
[xxii] El Hanafi Ilham, Die französische Sprache: Ein Bestandteil der maghrebinischen Kultur: http://nachrichten.marweb.com/gesellschaft/franz_sische-sprache-maghrebinischen-kultur.html
[xxiii] دنیز ایشچی، باخ اورادا.
[xxiv] دنیز ایشچی، باخ اورادا.